Transparantie, rekenmodellen, en Schiphol

[Paul Doucet]

In zijn mail over de affaire-De Kwaadsteniet en de betrouwbaarheid van
wetenschappelijke rapporten noemt Dirk van der Woude het voorbeeld van
Schiphol. Hij gaat daar de fout in.

Eerst:
" de gerapporteerde 'metingen' berusten op rekenmodellen, waarin alle
variabelen berusten op aannames."
Dat is in hoofdzaak juist.
Dan:
 "De wetenschapper Kosten heeft dat allemaal in elkaar geboetseerd tot een
prachtig rekenmodel, met de roemruchte Kosten-eenheden als resultaat."
En dat is niet juist.

Kosten heeft geprobeerd een geschikte maat voor vliegtuighinder te vinden:
is het mogelijk een serie lawaaipieken die iemand in een jaar over zich
heen krijgt op een fatsoenlijke manier samen te vatten in 1 getal? Let wel:
*feitelijke* lawaaipieken; rekenmodellen met al hun variabelen en aannames
kwamen daar niet aan te pas.
Kosten is daar zeer behoorlijk in geslaagd, met gebruikmaking van veel
empirisch materiaal. De echte geluidhinder (de beleving tussen onze oren)
krijg je niet te pakken -daarvoor verschilt die waarschijnlijk (!) ook
teveel van individu tot individu-, maar hij komt een heel eind.

De gewraakte rekenmodellen zijn voor iets anders gebruikt (en ook niet door
Kosten maar door het NLR, het Nat. Lab. voor Lucht- en Ruimtevaart),
namelijk voor het  vaststellen van de geluidscontouren rond Schiphol en
andere vliegvelden (35 KE, 40 KE enz.) bij normaal vliegbedrijf. Vervolgens
zijn die bij wet tot norm verheven.
Met zo'n procedure is niet zoveel mis. Mis ging het pas bij de volgende
stap: de controle op de naleving. Die zou moeten plaatsvinden door directe
meting (meet de decibellen op een bepaalde plek een jaar lang, stop ze in
het Kosten-recept, en kijk of het onder de toegestane waarde blijft). Maar
Schiphol (en ook Defensie) namen niet de moeite om hun kantoor uit te
komen, en gebruikten daarvoor het NLR-rekenmodel.
Ter vergelijking: het gebruik van modellen voor een prognose van de
tarweoogst is uitermate nuttig. Maar als je wilt weten hoe groot de oogst
is moet je hem gewoon wegen. Gebruik je ook daarvoor het model, dan krijg
je de spookboekhouding van de Sovjet-vijfjarenplannen.

Men begint gelukkig in de gaten te krijgen hoeveel er mis is rond het
lawaai van Schiphol. Maar je ziet ook hoe de verkeerde (Kosten) als
zondenbok wordt aangewezen. Daar zit het hem niet, maar bij de uitvoerders
en gebruikers.
Het vervelende bij dit alles is dat bijna niemand weet hoe de vork
werkelijk in de steel zit. Dirk van de Woude niet, de regering niet, de
voltallige TK niet, ambtenaren niet, pers niet, en publiek dus ook niet.
Mystificatie en napraterij is troef. Hoezo, transparantie?

Nog een aardige op het punt van transparantie.
Afgelopen najaar gaf het kabinet Schiphol toestemming om in '99 de
toegestane waarden op een aantal plaatsen te overschrijden met waarden die
varieren tussen 0.01 en 3.2 KE. Commentaar in de krant (NRC-Hbl): " de
overschrijdingen zijn bescheiden,  ... [enz.]".
3.2 op 35, dat lijkt niet al te veel. Maar het Kosten-recept (waar
logarithmen in zitten) er even bij gehaald, en de 3.2 vertaald in
toegestane extra vluchten. Resultaat: het aantal vluchten mag met 45%
stijgen.
Dus als jullie in Amstelveen het gevoel hebben dat het toch wat drukker
lijkt te zijn geworden, weet je hoe dat komt.

Paul Doucet