[D66] De toekomst komt niet

[René Oudeweg]

     23 Jul 2024
     Filosofie Magazine

De toekomst komt niet


Jacques Derrida (1930-2004)

De rabbijn Joshua ben Levi vroeg eens aan de profeet Elias wanneer de 
messias zou komen, zo vertelt een verhaal uit de Talmoed, een geschrift 
met rabbijnse commentaren op de ora. Als antwoord kreeg de rabbijn te 
horen dat hij de messias aan de poorten van Rome kon vinden, gehuld in 
vodden. Ben Levi trekt naar Rome en treft daar inderdaad de verlosser 
aan. Vervolgens vraagt hij hem: ‘Wanneer zal je komen?’, waarop de 
messias antwoordt: ‘Nu.’

Volgens de Franse filosoof Jacques Derrida is deze parabel niet alleen 
interessant voor gelovigen; dit verhaal laat zien hoe we met de toekomst 
moeten omgaan. In tegenstelling tot het christendom ziet de joodse 
traditie de komst van de messias als iets dat nog moet gebeuren. Sterker 
nog: het zal altijd nog moeten gebeuren – en dus nooit gebeuren. Op het 
moment dat de messias komt, is de belofte dat hij nog zal komen namelijk 
verbroken. Ook de toekomst is iets wat paradoxaal genoeg altijd nog zal 
komen, maar nooit echt arriveert. Desalniettemin moeten we op elk moment 
hoop houden dat de toekomst ‘nu’ zal komen en klaarstaan om deze met 
open armen te ontvangen.

Deze toekomst die nog moet komen (het Franse begrip voor toekomst is 
l’avenir: dat wat nog ‘toe-komt’) is overigens niet de toekomst zoals we 
deze in onze plannen voor morgen of onze verwachtingen voor volgend jaar 
zien, zegt Derrida. Nee, ze is geheel onvoorspelbaar en onbekend, en of 
ze ellende brengt of verlossing kunnen we niet van tevoren weten. Dat is 
essentieel voor Derrida, die meent dat onze manier van denken en 
begrijpen vaak wordt beperkt door structuren die in het verleden zijn 
vastgelegd. Enkel door een open houding naar de toekomst te hebben, 
kunnen we deze vastgeroeste denkpatronen doorbreken en ruimte maken voor 
nieuwe perspectieven.