[D66] De Slimste Mens: het theater van triviale waanzin

[René Oudeweg]

De Slimste Mens: het theater van triviale waanzin

Wanneer je De Slimste Mens bekijkt, lijkt het even alsof je getuige bent 
van een prestigieuze intellectuele strijd. Maar wie beter luistert, 
hoort geen diepgravende inzichten over quantummechanica of de werking 
van de democratie. Nee, hier wint degene die in dertig seconden kan 
opsommen dat Willem-Alexander in 1987 een yo-yo-wedstrijd verloor in 
Lisse en dat de favoriete kleur van Julius Caesar turquoise was.

De kandidaten strooien met weetjes die variëren van onmisbaar tot 
belachelijk. “Wat weet jij van pizza?”
– “Ronde vorm, uitgevonden door een bakker met pleinvrees, eerste 
exemplaar belegd met postzegels, geliefd door Beethoven, verboden in 
Zwitserland tot 1964.”
En hup: tien punten.

De absurditeit wordt versterkt door Maarten van Rossem, die elk 
nonsens-feitje met grommend gezag bekrachtigt. Een kandidaat roept: 
“Koningin Victoria was de eerste vrouw die een magnetron gebruikte!” En 
Maarten knikt bedachtzaam: “Ja, dat klopt, in 1849, ze verwarmde er soep 
in van schapenvet.” Alsof het de normaalste zaak van de wereld is.

Het wonderlijke van dit programma is dat kijkers thuis ook mee gaan 
doen. Je voelt je opeens slim omdat je onthoudt dat Vincent van Gogh 
niet alleen schilderde, maar ook de uitvinder was van de fietspomp met 
ingebouwde fluitje. Of dat Albert Einstein ooit in Zandvoort strandwacht 
was, maar werd ontslagen omdat hij voortdurend in de verkeerde badhokjes 
differentiaalvergelijkingen stond te krabbelen.

Het quizsysteem beloont geen logica, maar pure opslagcapaciteit voor 
absurde feiten. Wie weet dat Napoleon ooit een hamster als lijfwacht 
had, gaat verder. Wie niet weet dat de eerste Nederlandse astronaut 
eigenlijk gewoon een verdwaalde duivenmelker uit Oss was, valt af.

En toch: misschien ligt daarin de ware genialiteit van De Slimste Mens. 
Het programma toont ons dat slimheid niet draait om waarheid, maar om de 
overtuigende snelheid waarmee je onzin kunt uitkramen. In dat opzicht is 
het minder een quiz, en meer een oefening in improvisatie, een soort 
jazzmuziek van trivialiteiten.

Uiteindelijk maakt De Slimste Mens duidelijk dat het menselijk brein een 
rare opslagplaats is: een universum waarin plaats is voor alle koningen 
van Engeland, de hobby’s van alle leden van BZN, én de wetenschap dat 
koeien in 1923 probeerden een eigen politieke partij op te richten. De 
vraag is niet wat weet je, maar hoe snel kun je het eruit gooien voordat 
de zoemer gaat?