[D66] De domme dans van de democratie: hoe Nederland zich laat gijzelen door de schijn van keuze

[René Oudeweg]

De domme dans van de democratie: hoe Nederland zich laat gijzelen door 
de schijn van keuze

Er is iets tragisch aan de Nederlandse democratie. Elke verkiezing weer 
speelt zich hetzelfde toneelstuk af: de media kondigen een “spannende 
tweestrijd” aan, politici trekken hun campagnemaskers strak, en het volk 
— zelfvoldaan in zijn verontwaardiging — marcheert braaf de loopgraven in.
Dit jaar heet het duel Wilders versus Jetten. Twee namen, twee 
identiteiten, nul inhoud. En toch tuinen miljoenen erin.

De politiek als morele soap

Toen Rob Jetten tijdens het debat verkondigde dat hij “de PVV keihard 
zal verslaan”, zuchtte het land opgelucht: eindelijk weer strijd! Niet 
over beleid, niet over oplossingen — maar over wie “aan de goede kant 
van de geschiedenis” staat.
De verkiezingen worden zo een morele soap, een Netflix-serie met 
voorspelbare rollen: Wilders speelt de woedende populist, Jetten de 
verlichte redder.
Het publiek kiest zijn held en klapt op commando.
Nederland, ooit trots op zijn nuchterheid, is veranderd in een publiek 
dat liever verontwaardigd kijkt dan nadenkend kiest.

Het gemak van de verontwaardigde kiezer

De hedendaagse kiezer wil vooral gelijk hebben, niet 
verantwoordelijkheid dragen. Wilders biedt eenvoudige woede, Jetten 
biedt eenvoudige deugd.
Beide smaken zijn even verslavend, want ze vragen niets van je — geen 
nuance, geen zelfreflectie, geen kennis.
Stemmen is verworden tot een ritueel van zelfbevestiging: “ik ben boos, 
dus ik besta.”
En wie zich laat verleiden tot nuance, tot twijfel, wordt al snel 
weggezet als laf, elitair of wereldvreemd.

De tragiek is dat het niet domheid is in de klassieke zin — het is 
gemakzucht, vermomd als overtuiging.
Een volk dat zijn eigen denkvermogen outsourced aan talkshows, hashtags 
en partijleiders heeft niet zozeer verloren — het heeft opgegeven.

Het theater van leegte

De mediacratie doet de rest. Een debat is geen uitwisseling van ideeën 
meer, maar een bokswedstrijd met applausmeters.
Dezelfde camera die Wilders demoniseert, maakt hem groot. Dezelfde 
talkshow die Jetten verheerlijkt, holt hem uit.
En de kiezer? Die kijkt ademloos toe, alsof politiek een 
voetbalwedstrijd is: “Als Wilders wint, ga ik emigreren.” “Als Jetten 
wint, verbrand ik mijn paspoort.”
Wat ooit burgerschap heette, heet nu teamgevoel.

Een democratie die te lui is om volwassen te zijn

We kunnen Wilders verwijten dat hij polariseert, en Jetten dat hij 
moraliseert — maar de echte schuld ligt dieper.
Een volwassen democratie vraagt volwassen burgers. En juist dat is wat 
Nederland lijkt te ontberen: de bereidheid om verder te kijken dan het 
spektakel, om ongemakkelijke waarheden te verdragen, om eigen 
verantwoordelijkheid te nemen voor de keuzes die men maakt.

Zolang de kiezer zich laat gebruiken als figurant in andermans 
mediascript, zal de politiek blijven vervallen tot karikatuur.
Wilders en Jetten zijn niet de oorzaak van het probleem — ze zijn het 
symptoom.
Het probleem is een volk dat liever vermaakt dan vertegenwoordigd wordt.