[D66] Digitale slachtbanken

[René Oudeweg]

'kenniswaardigheid'

Digitale slachtbanken

Rob Jetten wil meer “hoogwaardige kenniswerkers” aantrekken. Het klinkt 
als een nobel plan — wie wil er nou niet omringd worden door briljante 
geesten die AI-modellen trainen, quantumchips ontwerpen en onze 
nationale trots een algoritmische oppepper geven? Maar achter de 
glanzende retoriek van innovatie en vooruitgang gloort een andere 
werkelijkheid: de digitale slachtbank, waar hersenen het nieuwe vlees zijn.

Want wat betekent dat eigenlijk, hoogwaardige kenniswerker? In Den Haag 
lijkt het vooral een codewoord voor “iemand met een laptop die geen 
pensioen hoeft”. De hoogwaardigheid is niet moreel of cultureel, maar 
fiscaal: wie in Python denkt en Engels praat, mag de belastingkorting 
in. Nederland als kenniseconomie? Nee — Nederland als kennisslagerij.

We bouwen geen kennishubs, maar kenniskooien. Flexplekken met gratis 
sojakoffie en KPI’s als guillotine. De kenniswerker van Jetten is niet 
de vrije denker van de Verlichting, maar een digitaal huurling — 
ingehuurd om de Nederlandse economie te “versterken” tot hij omvalt van 
burn-out, waarna de volgende batch wordt ingevlogen met een 
start-upvisum en een glimlach.

En dan dat woord binnenhalen, alsof het om tonijn gaat. “We moeten meer 
kenniswerkers binnenhalen,” zegt Jetten, met de marketingglimlach van 
een recruiter die denkt dat de toekomst iets is wat je op LinkedIn kunt 
sourcen. Binnenhalen — waar? In welk hok? In welke stad waar geen 
betaalbare woning meer te vinden is? In welke samenleving waarin 
hoogopgeleiden worden vereerd zolang ze geen staking organiseren?

De ironie: Jetten zegt dit in een land dat al jarenlang eigen 
kenniswerkers wegduwt. Universiteiten draaien op tijdelijke contracten, 
onderzoekers schrijven hun eigen ontslagbrief in de vorm van 
projectaanvragen, en programmeurs worden opgeofferd op de altaar van 
“agile” en “efficiëntie”. We willen meer kennis, maar minder zekerheid. 
Meer innovatie, maar minder intellectuele vrijheid. Meer mensen die 
weten hoe de wereld werkt, zolang ze hem niet ter discussie stellen.

De digitale slachtbank draait soepel. De AI-modellen malen voort, gevoed 
door de arbeid van al die “hoogwaardige” werkers die vooral laagwaardig 
behandeld worden. De toekomst van Nederland? Een land dat denkt in 
Excel-tabellen vol mensen.

Als Jetten echt lef had, zou hij niet pleiten voor méér kenniswerkers, 
maar voor meer kenniswaardigheid. Voor een cultuur waarin denken weer 
loont — niet alleen in euro’s, maar in ruimte, rust en respect. Tot die 
tijd zal de kenniseconomie vooral lijken op wat ze in werkelijkheid is: 
een lopende band van breinen, keurig gedigitaliseerd, efficiënt geslacht.