[D66] Straffeloosheid in het hart van de GGZ-crisis – Hoe politici wegkomen met falen

[René Oudeweg]

Straffeloosheid in het hart van de GGZ-crisis – Hoe politici wegkomen 
met falen

Nederland profileert zich graag als rechtsstaat. Een land van checks & 
balances, van parlementaire controle en verantwoordingsplicht. Maar in 
de werkelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg valt die illusie 
grimmig uiteen. Want de politici die ons een “humane GGZ” beloven, lopen 
rond in een cocon van straffeloosheid, terwijl het systeem waar zij 
verantwoordelijk voor zijn op instorten staat.

De GGZ is failliet. Wachtlijsten van maanden, soms jaren. Klinieken die 
sluiten, personeel dat massaal uitvalt, patiënten die geen plek vinden 
of van crisis naar crisis worden gestuurd. En wie is verantwoordelijk? 
De ministers, staatssecretarissen en Kamerleden die keer op keer 
beloftes deden, plannen presenteerden en rapporten negeerden. En toch 
blijven ze onaangetast.

Neem Vincent Karremans, Staatssecretaris Jeugd en Preventie, die in 
april 2025 “stevige keuzes” aankondigde. Hoeveel van die keuzes hebben 
de levens van patiënten werkelijk verbeterd? Hoeveel hebben 
daadwerkelijk het aantal dakloze psychiatrische patiënten teruggedrongen 
of wachtlijsten ingekort? Het antwoord is bitter: nauwelijks. En toch 
blijft hij publiekelijk optreden alsof hij daadkracht toont.

Of Minister Conny Helder (VWS), die verantwoordelijk was voor het gehele 
zorgstelsel, inclusief de GGZ. Jaar na jaar komen rapporten binnen van 
IGJ, van de VN, van de Nationale Ombudsman, waarin staat dat Nederland 
structureel tekortschiet. En wat gebeurt er? Beleidsnota’s, 
persmomenten, “actieprogramma’s”. Maar geen echte consequenties, geen 
persoonlijke aansprakelijkheid, geen schaamte.

Het is een patroon: beloven, afleiden, rapporteren, ontkennen, doorgaan. 
Politici die verantwoordelijk zijn voor de verwoesting van de 
geestelijke gezondheidszorg lijken immuun voor de menselijke tragedie 
die hun beleid veroorzaakt. Duizenden Nederlanders wachten op zorg, 
raken geïsoleerd, worden slachtoffer van dwang en isolatie – en zij, die 
het beleid hebben goedgekeurd, blijven onschuldig in de publieke arena.

De hypocrisie is bijna bewonderenswaardig in haar brutaliteit: men praat 
over compassie, over mentale gezondheid, over inclusiviteit – terwijl de 
dagelijkse realiteit van patiënten, gezinnen en hulpverleners iets heel 
anders vertelt. De politiek heeft het failliet van de GGZ niet alleen 
veroorzaakt, maar gelegaliseerd, en tegelijkertijd zichzelf onschendbaar 
gemaakt.

Wat hier ontbreekt, is verantwoordingsplicht.

Er zijn geen parlementaire debatten die daadwerkelijk dwingen tot 
concrete resultaten.

Er zijn geen sancties voor falend beleid.

Er is geen politieke prijs voor het dagelijks negeren van mensenlevens.

En dus werkt het systeem zichzelf in stand: het falen wordt 
genormaliseerd, het menselijk lijden genegeerd, de schuld blijft 
abstract. Politici denken overal mee weg te komen, en voor een groot 
deel doen ze dat ook.

Nederland verdient beter. De GGZ verdient beter. Mensen die lijden aan 
ernstige psychische aandoeningen verdienen zorg, aandacht en menselijke 
waardigheid, niet een politieke cover-up van structureel falen.

Het wordt tijd dat er echte politieke verantwoordelijkheid komt. Niet in 
woorden, maar in daden: moties, onderzoeken, persoonlijke 
verantwoording, herstelmaatregelen. Zolang dat niet gebeurt, blijft de 
GGZ een symbool van het failliet van beleid en de straffeloosheid van de 
politiek.