[D66] De Nederlandse Monarchie: Een Erfelijk Sprookje dat Tijdens Corona Zijn Eigen Masker Liet Vallen

[René Oudeweg]

De Nederlandse Monarchie: Een Erfelijk Sprookje dat Tijdens Corona Zijn 
Eigen Masker Liet Vallen

De Nederlandse constitutionele monarchie staat in 2025 nog altijd 
overeind als een verguld decorstuk uit een tijd waarin men geloofde dat 
bloedlijnen bestuurlijke kwaliteiten inhielden. Een sprookje dat is 
blijven hangen in een land dat allang wakker is geworden — behalve dan 
een hardnekkige categorie oranienverstehers, die de monarchie verdedigen 
met de vurigheid van een fansite-beheerder met te veel vrije tijd.

Een staatsvorm als museumobject

De monarchie functioneert inmiddels vooral als kostuumdrama dat met 
jaarlijks wisselende scripts wordt opgevoerd. De koning staat er als een 
representatief standbeeld met wifi, omringd door ceremoniële rituelen 
die meer met folklore te maken hebben dan met staatsrecht.

Nederland heeft een overheid die stoelt op checks and balances, een 
rechtsstaat, een parlementair proces — en dan in de hoek een erfelijk 
familielid dat geacht wordt de “eenheid van het land” te belichamen. Het 
is alsof je in een ultramoderne trein reist, maar de conducteur 
verplicht met een lantaarn en oliekan blijft rondlopen omdat “het altijd 
zo is gedaan”.

De coronaperiode: de lakmoesproef die niets meer hoefde te bewijzen

En toen kwam de pandemie. Het moment waarop de monarchie, traditioneel 
gezien hét domein van symbolische verantwoordelijkheid, de kans had om 
boven het volk te staan door zich naast het volk te gedragen.

We herinneren ons de trip naar Griekenland tijdens de lockdown — het 
koninklijk equivalent van “regels zijn voor anderen”. Terwijl het 
kabinet Nederlanders toesprak over verantwoordelijkheid en solidariteit, 
zaten de Oranjes in de zon te marineren in privilege. Het fotomoment 
waarop het publiek ontdekte dat de vorstelijke bubbel geen anderhalve 
meter hoefde te kennen, was pijnlijker dan welke talkshowanalist ook kon 
verzinnen.

Het was een masterclass in zelfonthulling: in een tijd van collectieve 
offers liet het hof zien dat het koninklijke aura niet zozeer verheven 
was, maar simpelweg afgezonderd.

De oranienversteher in crisistijd

Toch bleven de oranienverstehers standvastig. Dezelfde groep die normaal 
gesproken hamert op “normen en waarden” en “een land van gelijke regels 
voor iedereen” kwam plots met semantische acrobatiek:
Het was menselijk.
Iedereen maakt wel eens een fout.
Ze hebben toch sorry gezegd?

Ja natuurlijk — excuses, het Zwitsers zakmes van de monarchie: compact, 
glanzend en altijd bij de hand wanneer er weer eens een traditie knarst. 
Maar de vraag blijft: waarom accepteren we dat de symboolfunctie van de 
natie wordt ingevuld door mensen die juist op de momenten van nationale 
beproeving laten zien dat symboolwerking ophoudt wanneer het 
ongemakkelijk wordt?

Een staatsvorm die zichzelf in de weg zit

De monarchie is niet slechts overbodig: ze is conceptueel 
contraproductief. Het idee dat iemand door geboorte staatsrechtelijke 
representativiteit bezit, past in de moderne democratie als een 
gildesysteem in een startup-cultuur. Het is governance-by-nostalgie.

En nostalgie is prima — zolang het geen staatsrecht is. Een poppenkast 
is onschuldig zolang er geen belastinggeld aan wordt gespendeerd om de 
poppen fulltime in leven te houden.

De conclusie die we al jaren uitstellen

De monarchie heeft haar rol gespeeld. De coronaperiode legde het bloot: 
geen bovenpartijdigheid, geen verheven symboliek, maar een geïsoleerde 
familie met privileges die eerder dissoneren dan inspireren.

Dat we de monarchie in stand houden uit traditie is vergelijkbaar met 
het bewaren van een kapotte porseleinen vaas omdat “’ie van oma was”. 
Maar een samenleving is geen vitrinekast; ze moet vooruit, niet 
conserveren wat al lang zijn functie heeft verloren.

Het is tijd om de constitutionele monarchie beleefd, maar resoluut, de 
uitgang te wijzen — en de oranienverstehers daarbij vriendelijk te 
verzoeken hun verafgoding voortaan onder te brengen bij de 
folkloristische vereniging in plaats van in ons staatsbestel.