[D66] Nieuw Amerikaans-Russisch plan voor einde Ukraine-oorlog (12)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  23 november 2025
Auteur: Simone Peek en Michel Kerres
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2025/11/23/onderhandelingen-over-28-punten-plan-begonnen-in-geneve-in-oekraine-wordt-gesproken-van-een-valstrik-a4913353


Onderhandelingen over 28-punten-plan begonnen in Geneve, in Oekraine
wordt gesproken van een 'valstrik'
--------------------------------------------------------------------

Het plotselinge 28-puntenplan dat de VS en Rusland presenteerden, leidt 
tot koortsachtig overleg in Europa. Oekraine ziet kansen om het voorstel 
nog bij te sturen en zou met Europa werken aan een tegenvoorstel.

Het 28-puntenplan voor vrede in Oekraine, waarmee de VS en Rusland 
Europa vorige week verrasten, leest als een Russisch dictaat voor 
overgave door Oekraine. Desondanks is het plan inmiddels wel de basis 
voor vergaand overleg. President Donald Trump voerde dit weekend de druk 
verder op door Oekraine een ultimatum te stellen: zijn Oekraiense 
ambtgenoot Volodymyr Zelensky heeft tot Thanksgiving, aanstaande 
donderdag, om akkoord te gaan.

Terwijl in Geneve overleg tussen delegaties uit Washington en Kyiv van 
start ging, probeerde Europa een stoel aan tafel te bemachtigen in een 
poging het plan bij te sturen. Een staakt-het-vuren is in de eerste 
plaats uiteraard cruciaal voor de toekomst van Oekraine, maar daarmee 
ook bepalend voor de veiligheid van Europa.

In de loop van zondagavond meldden internationale persbureaus dat Europa 
en Oekraine werken aan een tegenvoorstel, waarin een aantal concessies 
worden afgezwakt. Zo zou Oekraine in de toekomst een krijgsmacht van 
800.000 militairen mogen hebben, niet van slechts 600.000 zoals in het 
Amerikaanse voorstel. Ook zou Oekraine financiele compensatie van 
Rusland moeten ontvangen en zouden Russische tegoeden in Europa net zo 
lang bevroren blijven totdat Rusland compensatie heeft betaald. In het 
Amerikaanse voorstel zou een deel van de 140 miljard aan bevroren 
tegoeden onder leiding van de VS gebruikt worden voor de wederopbouw van 
Oekraine, waarbij de VS een deel van de winst zouden opstrijken. Een 
ander deel van de tegoeden zou gebruikt worden voor gezamenlijke 
Amerikaans-Russische projecten.

Eerder op de dag begonnen delegaties van Oekraine en de VS op de 
Amerikaanse ambassade in Geneve aan een reeks besprekingen. Namens de VS 
schoven minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en Trumps speciaal 
gezant Steve Witkoff daarbij aan.

De Oekraiense delegatie werd geleid door Zelensky's stafchef Andri 
Jermak, die op X liet weten dat de gesprekken in een constructieve 
stemming waren begonnen. 'De Amerikaanse voorstellen houden mogelijk 
rekening met een aantal elementen die van cruciaal nationaal belang zijn 
voor Oekraine', schreef Zelensky zondagmiddag hoopvol op Facebook.


Zorgen in Europa

Aan Europese kant maakte presentatie van het plan eind vorige week 
koortsachtig overleg los. Na besprekingen in Zuid-Afrika in de marge van 
de G20-top zaterdag, ontmoetten Europese nationale veiligheidsadviseurs 
de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio zondag in 
Geneve. Maandag volgt Europees beraad in Angola, in de marge van een 
EU-Afrika-top, en dinsdag vergadert de coalition of the willing, landen 
die bereid zijn een garantiemacht te vormen voor Oekraine, mocht het tot 
een staakt-het-vuren komen.

Demissionair minister-president Dick Schoof, die op Zuid-Afrika mocht 
aanschuiven bij de G20, zei over de Europese reactie: 'De teneur was 
tweeledig. Het is goed dat er een initiatief ligt en op elk initiatief 
moet je meebewegen. Dat is belangrijk want het zou de ingang naar vrede 
kunnen zijn. Tegelijk zijn er zorgen.' Schoof noemde onder andere het 
voorstel om het Oekraiense leger te halveren, waarmee Oekraine uiterst 
kwetsbaar is voor een hernieuwde Russische inval. In het plan worden ook 
beslissingen genomen voor de Europese Unie - over lidmaatschap van 
Oekraine - waar de 27 EU-lidstaten over gaan en geen andere landen.

Intussen lieten de VS veel onduidelijkheid over de status van het 
voorstel opkomen. Amerikaanse senatoren zeiden na een gesprek met 
minister van Buitenlandse Zaken Rubio dat het 28-puntenplan geen 
voorstel van de Amerikaanse regering was. 'Het is niet onze aanbeveling, 
niet ons vredesplan', zei de Republikeinse senator Mike Rounds zaterdag 
na een gesprek met Rubio. Volgens de senatoren zou Rubio ook ontkend 
hebben dat de VS gedreigd hebben de levering van wapens of inlichtingen 
te staken, mocht Kyiv niet akkoord gaan.

Rubio zelf gaf vervolgens weer een iets andere uitleg. 'Het 
vredesvoorstel is geschreven door de VS', schreef hij op X. 'Het is een 
sterk raamwerk voor lopende onderhandelingen. Het is gebaseerd op 
inbreng van Russische kant. Maar het is ook gebaseerd op eerdere en 
lopende inbreng van Oekraine.'

Trump zelf zei dat het plan niet zijn definitieve bod was. Volgens zijn 
woordvoerder is er een maand aan het plan gewerkt. Het Witte Huis gaat 
ervan uit dat het acceptabel is voor beide partijen.


'Doordachte valstrik'

Maar een deel van de punten doen ernstig af aan het 
zelfbeschikkingsrecht van Oekraine. Het zou onder meer moeten beloven 
nooit NAVO-lid te worden, beperkingen aan de omvang van de krijgsmacht 
moeten accepteren, en het belangrijkste: zonder verdere slag of stoot 
gebied aan Rusland opgeven waar nog burgers wonen en dat bovendien 
belangrijk is voor de verdediging van het land in de toekomst.

En dan is er de bepaling dat er volledige amnestie zou komen voor alle 
bij het conflict betrokken partijen - wat vervolging van oorlogsmisdaden 
onmogelijk zou maken. Terwijl Oekraine al jaren werkt aan stevige 
documentatie voor een Rusland-Tribunaal.

In ruil voor dat alles zou Oekraine veiligheidsgaranties krijgen, maar 
de inhoud daarvan is niet aan het publiek gelekt. Oud-president Petro 
Porosjenko noemde het 28-punten-plan zondag 'een goed doordachte 
valstrik' op zowel 'procedureel, technisch, politiek en geopolitiek 
gebied'.


'Grenzen niet met geweld wijzigen'

President Zelensky stelde vrijdag in een videotoespraak dat zijn 
antwoord op de 28 punten al beslagen lag in de eed die hij aflegde bij 
zijn inauguratie - dat al zijn handelen in dienst moest staan van de 
soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraine. Dat hij de rechten en 
vrijheden van burgers zou handhaven.

Oekraine staat voor een zeer verraderlijke tweesprong, aldus Zelensky. 
'Ofwel het verlies van waardigheid, of het risico een sleutelpartner te 
verliezen. Ofwel de moeilijke 28 punten, of een extreem zware winter - 
de moeilijkste tot nu toe - en het gevaar dat ermee gepaard gaat. Een 
leven zonder vrijheid, waardigheid en rechtvaardigheid. Waarbij we 
iemand moeten vertrouwen die ons al twee keer heeft aangevallen.'

'Waardigheid' is de leuze waar demonstranten in 2013 en 2014 de straat 
op gingen tijdens de Maidanrevolutie. Het staat voor democratie, 
transparantie, anti-corruptie en zelfbeschikkingsrecht los van Rusland.

Europese leiders gaven in de marge van de G20-vergadering in 
Johannesburg een gezamenlijke verklaring uit, die ook ondertekend werd 
door Japan, Australie en Canada. Ze wezen daarin een deel van de eisen 
van de hand. 'We staan achter het principe dat grenzen niet met geweld 
gewijzigd mogen worden. We zijn ook bezorgd over de voorgestelde 
beperkingen voor de Oekraiense strijdkrachten, waardoor Oekraine 
kwetsbaar wordt voor toekomstige aanvallen.'

De Europeanen onderstreepten ook dat de passages over de NAVO en de EU 
instemming van beide instellingen vereist. Volgens het plan kan Oekraine 
nooit lid worden van de NAVO, maar mag het wel toetreden tot de EU. De 
NAVO heeft lidmaatschap steeds op de lange baan geschoven, maar 
herhaaldelijk beloofd dat Oekraine ooit lid mag worden. Onderhandelingen 
met de Europese Unie over toetreding zijn weliswaar geopend, maar 
vervolgstappen in het lange en voor Kyiv veeleisende proces worden 
steeds weer geblokkeerd door Hongarije.


Soevereine staat

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen onderstreepte zondag in een 
videoboodschap nog eens dat 'elk geloofwaardig vredesplan allereerst het 
moorden een halt moet toeroepen'. Ze stelde ook dat Oekraine een 
soevereine staat is die zelfstandig over zijn toekomst beslist. Oekraine 
heeft, stelde ze, gekozen voor een Europese toekomst die moet uitmonden 
in lidmaatschap van de EU.

Ze eindigde op een persoonlijke noot. 'Ik wil afsluiten met iets dat 
voor mij persoonlijk belangrijk is, een cruciaal element dat onderdeel 
van elk vredesplan moet zijn: de terugkeer van alle Oekraiense kinderen 
die door Rusland gekidnapt zijn. Van alle verschrikkingen die de 
Russische oorlog veroorzaakt heeft, komt dit het hardste aan. 
Tienduizenden jongens en meisjes zitten vast in Rusland, bang en 
verlangend naar hun familie. We moeten deze kinderen bovenaan de 
mondiale agenda zetten.'

--------
(c) 2025 Mediahuis Nederland B.V.