[D66] Rob Jetten moest de sociaal-liberale identiteit van D66 flink oprekken om rechtse kiezers aan te spreken

Sun Nov 2 11:50:54 CET 2025

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  31 oktober 2025
Auteur: Marko de Haan
URL:    
https://archive.ph/https://www.nrc.nl/nieuws/2025/10/31/rob-jetten-moest-de-sociaal-liberale-identiteit-van-d66-flink-oprekken-om-rechtse-kiezers-aan-te-spreken-a4911488

Rob Jetten moest de sociaal-liberale identiteit van D66 flink oprekken
om rechtse kiezers aan te spreken
----------------------------------------------------------------------
Hoe wist D66 kiezers te overtuigen die eerder GroenLinks-PvdA stemden, 
maar ook aanhangers van de VVD en NSC, zelfs van de PVV? En dat zonder 
de eigen achterban van zich te vervreemden. Een terugblik op een 
optimistische campagne.

Op een poppodium in Leiden, voor een reusachtige Nederlandse vlag, 
lijken de woorden van D66-lijsttrekker Rob Jetten ook wat groot. 'Ik wil 
Wilders verslaan', zegt hij op 18 oktober, bijna twee weken voor de 
verkiezingen, voor een lyrisch publiek. 'Noem me ambitieus, noem me te 
optimistisch, maar ik weet zeker: Het kan wel.'

Het was een bewuste zet, vertelt D66-campagneleider Robert van Asten 
achteraf. Op dat moment staat D66 in de peilingen nog ver onder de PVV, 
en ook onder het CDA en GroenLinks-PvdA. Maar na het eerste RTL-debat, 
waar Jetten kan invallen voor Wilders, is D66 ineens gaan stijgen van 14 
naar 18 zetels, volgens onderzoeksbureau Ipsos I&O.

Het campagneteam van D66 voelt zich gesterkt, ziet berusting bij andere 
partijen, en wil een nieuw idee planten in de hoofden van kiezers. De 
finale van De Slimste Mens wint Jetten die zaterdagavond niet, maar de 
verkiezingen - waarom niet? Van Asten: 'Met die rally wilden we laten 
zien: Wilders verslaan, het kan wel.'

Op datzelfde popodium in Leiden staat Jetten deze week als de 
verrassende winnaar van de verkiezingen - wat vrijdag werd bevestigd 
door de laatste tellingen. Met een fabuleuze eindsprint hebben de 
D66'ers hun beste verkiezingsuitslag ooit geboekt: zeker 26 zetels. De 
middenpartij wist kiezers te overtuigen die eerder GroenLinks-PvdA 
stemden, maar ook aanhangers van de VVD en NSC, zelfs van de PVV en BBB. 
En belangrijk: zonder de eigen achterban van zich te vervreemden.

Waar heeft D66 dit succes aan te danken? Een terugblik op een 
strategische en optimistische campagne, met wat geluk, en met risico's 
omdat D66 haar sociaal-liberale identiteit flink oprekte.

Zwevend rechts

Een goede campagne begint met je eigen verhaal op tijd rond hebben, zegt 
oud-VVD-campagnestrateeg Bas Erlings. En dat had D66, in zijn ogen. 
'Toen het kabinet-Schoof in juni viel, stond de partij klaar. Toen al 
straalde de partij positiviteit uit.' Jetten keek uit naar de 
verkiezingen, zegt hij die dag tegen media. 'Hier in Den Haag snakken we 
naar mensen die willen samenwerken aan oplossingen.'

In de periode van oppositie heeft D66 de tijd genomen om langzaam maar 
zeker van koers te veranderen. Na de rampzalige Tweede Kamerverkiezingen 
van 2023, waarbij de partij van 24 naar 9 zetels zakte, concludeert het 
wetenschappelijk bureau van D66 dat de partij minder belerend, minder 
elitair en minder technocratisch moet zijn.

Links-progressieve kiezers afsnoepen van de nieuwe fusiepartij 
GroenLinks-PvdA zal lastig worden, is de inschatting van D66. 
Strategisch lijken er vooral kansen om VVD-stemmers aan te trekken. Die 
partij is onder Dilan Yesilgoz, en in het kabinet met de PVV, steeds 
verder naar rechts geschoven. Dus moet er een nieuw D66-verhaal komen 
dat ook rechtse zwevende kiezers kan aanspreken.

Vanaf dan spreekt Jetten, die eerder nog het etiket van 'klimaatdrammer' 
omarmde, over 'rechtse' thema's zoals de vastgelopen overheid, de 
regeldruk en de economie. Hij legt minder nadruk op de klimaatproblemen 
en richt zich meer op dagelijkse zorgen: de woningnood en druk op de 
zorg. Ook klinkt hij strenger over overlast rond asiel en hamert hij op 
Europese migratieafspraken.

Meer zetels in de peilingen levert die koerswijziging niet op: aan het 
eind van de zomer schommelt D66 nog gewoon op elf zetels. Volgens 
Erlings komt dat doordat het D66 niet lukt om het politieke debat in Den 
Haag en het maatschappelijke debat bij te sturen, en te domineren.

Optimisme

Bij de koerswijziging van D66 hoort ook een toonverandering. 'We wilden 
niet uitleggen hoe het niet zit, maar zeggen hoe het wel kan', zegt 
campagneleider Van Asten. Vandaar de campagneleus 'Het kan wel', simpel 
gekopieerd van het 'Yes we can' van Barack Obama.

Kiezers hebben behoefte aan een positief verhaal na 'de stilstand' en 
het gerommel onder het kabinet-Schoof, ziet de partij in onderzoeken. De 
boodschap van D66 moet worden: 'De schouders eronder, het gaat ons 
lukken, dat hebben we ook eerder gedaan als Nederland', zegt Van Asten. 
Daarom begint Jetten regelmatig over de Deltawerken, de Afsluitdijk, de 
Flevopolders. 'Om te laten zien: kijk, dat kunnen we.' Ook het plan om 
tien nieuwe steden te bouwen dient als metafoor. Of het ervan komt is de 
vraag, maar D66 durft weer te dromen.

D66 springt eruit als enige partij met zo'n uitgesproken optimistisch 
verhaal, zegt Erlings. Neem de campagnespotjes op tv met Jetten in wit 
overhemd met opgestroopte mouwen, tussen de mensen. Het had Ruttiaanse 
trekjes, zegt de oud-adviseur van voormalig premier Mark Rutte. 'Het 
optimisme van Jetten', zegt opiniepeiler Peter Kanne van Ipsos I&O, 
'noemen veel kiezers als reden voor hun keuze voor D66. De daadkracht 
die hij daarmee uitstraalt, de constructieve houding.'

Je ziet het zelfs terug in de lichaamstaal en expressie van Jetten in 
het slotdebat van de NOS. Met rechte rug en de borst vooruit debatteert 
hij in volzinnen, die ingestudeerd maar toch krachtig overkomen.

Met dat optimisme kiest het kosmopolitische en Europagezinde D66 ook 
voor een gewaagd verhaal over trots zijn op Nederland. Daar horen 
Nederlandse vlaggen op partijbijeenkomsten bij: steeds meer en steeds 
groter - bijna als een provocerende karikatuur voor de liberale 
achterban.

Die Nederlandse vlag, zei Rob Jetten in een interview met NRC, was door 
extreemrechts gekaapt. Waarom zou D66 daar niet mee kunnen zwaaien - en 
zo kunnen inspelen op het Nederlands sentiment onder kiezers? Het lukt 
D66, zonder het verwijt van opportunisme te krijgen, of zelf in de 
rechtse hoek te belanden. Na een aanslag op het partijkantoor bij de 
extreemrechtse rellen in Den Haag in september, kan Jetten D66 juist 
profileren als partij die opstaat tegen antidemocratische krachten.

'Rotte appels'

Strategisch is het volgens Erlings ook slim dat D66 zelf het gesprek 
opent over asiel en migratie. Zo kan D66 aansluiten bij een belangrijk 
verkiezingsthema en wordt de partij voor rechtse kiezers een reelere 
optie. Om 'de zorgen van Nederlanders' te erkennen, is het ook 
belangrijk om die te benoemen, denken ze bij D66. Daarom heeft Jetten 
het over 'aso's' die overlast geven het voor anderen verpesten. Bij het 
RTL debat en Nieuwsuur spreekt hij van 'rotte appels'.

Journalist Tim Hofman bevraagt Jetten in een podcast van het online 
programma BOOS over dat taalgebruik. Draagt de D66-leider zo niet bij 
aan de dehumanisering van migranten en vluchtelingen?

Het is nodig om progressieve politiek groot te maken, betoogt Jetten. 
Linkse en progressieve politici zullen verkiezingen blijven verliezen 
als ze niet op een andere manier campagnevoeren, zegt hij. 'Wij zijn het 
braafste jongetje van de klas, maar de grootste relschopper op het 
schoolplein staat ondertussen iedereen in zijn bek te spugen.'

Jetten wil het hebben over 'stippen op de horizon' in plaats van 
'middelen en beleid', zegt hij. En hij wil 'helderder en uitgesprokener' 
zijn in zijn taal. Het doel is mensen weer kunnen 'begeisteren' voor een 
'progressiever, vrijer en groener Nederland.'

Begin oktober begint de campagne van D66 electoraal aan te slaan. De 
partij heeft voor het eerst duidelijk meer zetels in de Peilingwijzer, 
het gewogen gemiddelde van Ipsos I&O en Verian. Kiezers waarderen het 
dat Jetten 'meer in het midden' is gaan zitten, blijkt uit het rapport. 
Zowel VVD'ers die hun eigen partij te conservatief vinden geworden, en 
GroenLinksers die Jetten 'rationeler' vinden dan Timmermans.

Op het partijcongres in Den Bosch van begin oktober komt Jetten voor het 
eerst losser over. Hij deelt in zijn toespraak complimenten uit aan 
GroenLinks-PvdA en CDA, hij maakt grapjes over zijn zus die mee is en 
normaal gesproken alleen voor feestjes naar de Brabanthallen komt.

In Den Bosch spreekt Jetten het over een 'doorgeslagen 
individualisering' en 'gemeenschapszin' - atypisch voor D66. Hij leent 
daarbij zelfs de woorden van de succesvolle BBB-campagne van de 
Provinciale Statenverkiezingen van 2023: mienskip en noaberschap.

Jetten heeft ook een paar meevallers tijdens de campagne. Een daarvan is 
de uitglijder van Henri Bontenbal bij Nieuwsuur over homoseksuele 
leerlingen op christelijke scholen op 20 oktober. De CDA-lijsttrekker 
lijkt tot dan toe de favoriet bij veel kiezers, maar die haken af omdat 
hij onderwijsvrijheid boven empathie lijkt te stellen. 'Het CDA en D66 
zijn dan al zo dicht naar elkaar toe gemanoeuvreerd, dat een overstap 
van CDA naar D66 niet zo moeilijk meer is', ziet opiniepeiler Kanne.

De slimste mens

Jettens deelname aan De Slimste Mens helpt hem natuurlijk ook, denken 
Kanne en Erlings - al is dat lastig in peilingen terug te zien. Jetten 
doet mee aan de finaleweek van het tv-programma en kan ongedwongen 
iedere aflevering wat leuks over zichzelf vertellen. 'Rob, wat is het 
spannendste wat jij ooit hebt gegeten', vraagt presentator Herman van 
der Zandt bijvoorbeeld. 'Geitenhersenen', zegt Jetten. En hij komt met 
een anekdote over een barbecue bij zijn Argentijnse schoonfamilie.

De finale-aflevering wordt bijna twee miljoen keer bekeken. Kanne: 'Zo 
leren kiezers hem kennen, kan de sympathie groeien.' Mede door dat 
televisieprogramma is Rob Jetten het meeste op televisie geweest, blijkt 
uit een Politieke Schermtijdteller van De Groene Amsterdammer.

Geld is geen onbelangrijke factor in de campagne van D66 geweest. 
Volgens de website politiekereclame.nl had D66 veruit het grootste 
campagnebudget, van bijna twee miljoen euro. De partij maakt twee 
podcasts en documenteert de tour van Jetten door Nederland om in gesprek 
te gaan met kiezers die niet op hem stemmen voor video's op sociale 
media. De partij heeft een jong team voor TikTok en webcare, dat tot op 
de uitslagenavond in het poppodium Nobel vragen beantwoordt van zwevende 
kiezers.

In aanloop naar verkiezingsdag groeit D66 richting de andere grotere 
partijen in de peilingen, en komt de partij zelfs op gelijke hoogte. En 
omdat D66 nu even groot is als GroenLinks-PvdA, is strategisch stemmen 
voor progressieve kiezers ingewikkelder geworden: wie wil je helpen de 
grootste te worden? In die laatste 48 uur stappen veel kiezers over naar 
D66, ziet opiniepeiler Kanne. GroenLinks-PvdA groeit al een tijdje niet 
in de peilingen, zij zijn teleurgesteld in Timmermans, en Jetten maakt 
indruk in de laatste lijsttrekkersdebatten met scherpe aanvallen op 
Geert Wilders.

Zo trekt D66 veel kiezers naar zich toe op het laatste moment: een derde 
besluit op D66 te stemmen in de laatste week, 18 procent op de dag voor 
de verkiezingen. Erlings: 'Dat is op het moment in de campagne dat het 
vooral over energie ging, wie zich een sterke leider toonde.'

Met het winnen van de verkiezingen, mede dankzij veel rechtse stemmers, 
heeft D66 zichzelf ook voor een dilemma geplaatst. Die nieuwe 
kiezersgroep is aangehaakt op de koerswijziging van D66 en verwacht 
daden - ook op het gebied van bijvoorbeeld asiel en migratie. Die 
kiezersgroep zal minder bezwaren hebben dan D66 zelf tegen een coalitie 
met het uiterst rechtse JA21. Terwijl Jetten juist een voorkeur heeft 
voor een kabinet met CDA, VVD en GroenLinks-PvdA.

Net als in de campagne zal D66 als regeringspartij moeten blijven 
balanceren om kiezers op links en rechts tevreden te houden.

--------
(c) 2025 Mediahuis Nederland B.V.