[D66] De Esthetiek van de Bulldozer – rechts ondernemersfascisme

[René Oudeweg]

[dat er sprake is van gijzeling door rechts ondernemersfascisme is wel 
duidelijk..]

De Esthetiek van de Bulldozer –
Een essay over rechts ondernemersfascisme
door onze redactie
---

In de schaduw van neoliberale skyline’s, waar glas de hemel snijdt en 
algoritmen de ademhaling van markten bepalen, is een nieuwe ideologische 
gestalte opgestaan. Ze heeft geen uniform nodig, geen vlag, geen 
marsmuziek. Ze rijdt in een Tesla, draagt een AirPod, en gelooft heilig 
in efficiëntie. Noem haar wat u wilt — post-liberaal, 
techno-populistisch, nationalist 2.0 — maar in haar kern herbergt zij 
iets ouds en gevaarlijks: rechts ondernemersfascisme.

Het is fascisme, ontdaan van het theater, maar niet van de honger naar 
orde. Het komt niet brullend binnen met laarzen, maar schuivend met 
spreadsheets en venture capital. Het gelooft niet in de macht van het 
volk, maar in de beslissende kracht van de ondernemer als visionaire 
heerser — een CEO als Caesar.

In deze wereldvisie is de ondernemer meer dan iemand die geld verdient. 
Hij is een held, een verlosser, een drager van de waarheid die 
bureaucratie en democratie slechts in de weg staan. De staat moet 
wijken, tenzij zij dient als springplank voor projectontwikkelaars, als 
schild voor fiscale optimalisatie, als stok om “de luiaard” van de 
sociale vangnetten te jagen.

Denken wordt management. Twijfel wordt zwakte. Onzekerheid wordt 
‘links’. En kunst, die ooit de spiegel van de samenleving was, wordt 
herleid tot ‘onrendabel’ en dus overbodig. In de wereld van rechts 
ondernemersfascisme is schoonheid dat wat verkoopt, waarheid dat wat 
scoort, en goedheid dat wat rendeert.

Dit nieuwe fascisme komt zonder boekjes. Het leest geen manifesten, het 
installeert platforms. Het gelooft niet in geschiedenis, alleen in data. 
Zijn leiders zijn geen retorici, maar startup-goeroes, libertaire 
denkers, vastgoedpausen met quotes over “doorpakken”. Ze hebben geen 
volk nodig, alleen gebruikers. Geen parlement, alleen aandelen.

Toch is de parallel met de oude fascismen onmiskenbaar. Er is de 
verheerlijking van kracht, van snelheid, van concurrentie. Er is de 
angst voor het zwakke, het afwijkende, het trage. Er is de wil om de 
mens om te vormen tot productieve eenheid — of hij wil of niet. Niet via 
knoet en concentratiekamp, maar via burn-out, data-extractie, en 
flexcontract.

Rechts ondernemersfascisme heeft een hekel aan complexiteit. Het wil 
geen lange debatten, geen ethische aarzelingen, geen traagheid van 
zorgvuldigheid. “De markt lost het op.” “We bouwen er gewoon overheen.” 
“Anders ga je toch weg?” Alles moet snel, schaalbaar, en ‘lean’. De 
democratie is traag? Dan digitaliseren we haar. Mensen zijn kritisch? 
Dan noemen we dat ‘woke’. De planeet is op? Dan investeren we in Mars.

Waar het klassieke fascisme intimideerde met geweld, verleidt deze 
variant met lifestyle. Geen propaganda, maar branding. Geen laarzen, 
maar loafers. Geen censuur, maar algoritmisch filteren. Wat je niet 
ziet, bestaat niet — of is gecategoriseerd als 'onnodige ruis'.

Zo verdwijnt langzaam het publieke domein. Niet door een staatsgreep, 
maar door een boekhoudkundige correctie. Zo slinkt het debat. Niet door 
onderdrukking, maar door afleiding. En zo verdwijnt het ideaal van de 
mens als burger, en blijft de mens als klant over.

Rechts ondernemersfascisme is geen dystopie van morgen. Het is een 
realiteit van vandaag, vormgegeven in aanbestedingen, consultancytaal en 
technologische utopieën. Het is het fascisme van de glimlach, van de 
pitchdeck, van de winst per aandeel.

En als we niet oppassen, zullen we het pas herkennen wanneer we al 
volledig zijn ingecheckt — met onze stem, onze data, onze hoop — in een 
wereld waar efficiëntie het hoogste goed is, en de ziel een onrendabele 
restpost.