[D66] Oorlogstaal van de koning: symptoom van militarisering samenleving

[René Oudeweg]

  deanderekrant.nl
Oorlogstaal van de koning: symptoom van militarisering samenleving
Hendriëlle de Groot
6–8 minutes

Hij beschrijft de koning als een “jonge man, een soort mavo-scholier”, 
die volgens hem beter zou moeten luisteren naar zijn vrouw. “Wat zegt 
zij ervan, als haar man in Gaza zou zitten? Denk aan je kinderen. Als 
het écht misgaat, vertrekken ze naar Canada. De koning heeft een 
schuilkelder. Wij niet.” Van Houcke noemt het gebrek aan 
verantwoordelijkheidsbesef schrijnend. “Wat zegt het over een vader die 
nooit oorlog meemaakte, maar uitspraken doet over wat zijn kinderen wél 
gaan meemaken? Dat is schandalig. Wat hij zegt is misdadig. Die man zou 
aangeklaagd moeten worden wegens onbehoorlijk bestuur.”

“Deze mensen — en de elite die hem informeert — hebben belangen”, 
vervolgt Van Houcke.”Die elite stuurt onze koning aan. Zo manifesteert 
Willem-­Alexander zich steeds meer als een rechtse propagandist.” 
Volgens Van Houcke is dit alles onderdeel van een crisis in het westerse 
systeem: “We staan op de rand van een conflict met Azië. China heeft de 
markten, Rusland de grondstoffen. En dan hoor je Europese leiders praten 
over hoe we die weer moeten ‘terugpakken’. Dat is hedendaags 
kolonialisme, mooi ingepakt. We zijn knettergek geworden.”

Ook vanuit de politiek klinkt stevige kritiek. Pepijn van Houwelingen 
(FVD) noemt de uitlating van de koning “absurd” en “grondwettelijk 
ontoelaatbaar”. “De koning hoort zich niet te mengen in het politieke 
debat. Of hij nu pleit voor bewapening of voor ontwapening, het is beide 
ongepast. De Grondwet is duidelijk.” Van Houwelingen heeft ook moeite 
met de inhoudelijke kant. “De dreiging vanuit Rusland wordt sterk 
overdreven. De uitspraak voedt alleen maar een gevaarlijke 
militaristische sfeer.”

Harry van Bommel, voormalig SP-­Tweede Kamerlid en 
buitenlandwoordvoerder, uit eveneens scherpe kritiek op de uitlatingen 
van de koning. “Ik heb me werkelijk verbaasd over deze uitspraak,” zegt 
Van Bommel, die het item op televisie zag. “Dit is een uitermate 
politieke uitspraak, die op gespannen voet staat met de aard van het 
koningschap. In hoge mate is dat een ceremoniële functie, waarbij alle 
politieke aspecten zijn weggehaald. De gesprekken tussen de koning en de 
minister-president blijven normaal gesproken geheim. Nu spreekt de 
koning zich publiekelijk uit, en nog wel op een uiterst politiek 
gevoelig moment.”

Van Bommel noemt het “tamelijk ongehoord” dat de koning zich mengt in 
een discussie over bewapening. “In het verleden zou de verantwoordelijke 
minister-president onmiddellijk naar de Kamer zijn geroepen. Dit is 
hoogst opmerkelijk en zeer onverstandig.”
Van Bommel wijst de suggestie van de hand dat Rusland een 
onvermijdelijke vijand is. “De uitspraak dat Nederland zich ‘tot de 
tanden toe moet bewapenen’ betekent dat je meegaat in het dominante 
narratief dat we aan de Russische zijde een vijand hebben. Europa zou 
zich onafhankelijk van de Verenigde Staten moeten opstellen en een 
conflict moeten vermijden, niet aanwakkeren.” Volgens Van Bommel past de 
uitlating van de koning precies binnen de huidige politieke wind uit 
Brussel, met plannen om 800 miljard euro te investeren in de ­Europese 
­defensie-industrie via het Rearm Europe-initiatief. “Dit gaat niet om 
veiligheid, maar om het bouwen van een interne Europese defensiemarkt, 
waarbij krijgsmachten vooral Europese producten afnemen.” In plaats van 
oorlogstaal te normaliseren, had de koning zich volgens Van Bommel beter 
kunnen uitspreken voor betere Europese samenwerking en bescherming tegen 
moderne dreigingen zoals cyberaanvallen.

Ook binnen vredesgroeperingen klinkt verontwaardiging. Henk Baars, 
voorzitter van Kerk voor Vrede, schreef op X: “Waarom kiest de koning 
ervoor om het oorlogsklimaat verder aan te wakkeren? Een koning zou 
juist over de weg naar vrede moeten spreken.” Baars weigerde nader 
commentaar te geven aan De Andere Krant, omdat hij die als ‘rechts’ 
bestempelt.

Petra Ottenhof, organisator van de maan­delijkse vredesdemonstraties 
‘Geen wapens voor vrede’ op de Dam in Amsterdam, reageert scherp. “Wat 
idioot,” zegt ze over de uitspraak van de koning. “Het lijkt mij eerder 
dat we ons tegen de overheid moeten bewapenen. Met bewapenen zorg je 
alleen maar voor meer oorlog.” Ottenhof benadrukt dat de geschiedenis 
vaak wordt verdraaid. “We waren net bezig mensen te helpen herinneren: 
de overwinning op het ­fascisme is vooral te danken aan de Sovjet-Unie. 
27 miljoen doden. Die worden nu heel bewust overgeslagen, om nieuwe 
vijandbeelden te creëren.” Volgens Ottenhof moet de inzet gericht zijn 
op vrede, niet op militarisering, “juist omdat er al zoveel oorlog is.”

Vredesactivist Jakob de Jonge, voorzitter van The Hague Peace Projects, 
noemt de uitspraken van de koning “buitengewoon teleurstellend”, “totaal 
misplaatst” en spreekt van “falend leiderschap”. De Jonge: 
“Willem-Alexander hoort dit soort uitspraken absoluut niet te doen. Als 
hij zich al uitspreekt over de toekomst, moet dat hoopvol en verbindend 
zijn. Niet deze oorlogstaal waar we al meer dan genoeg van hebben.”

Volgens De Jonge voert oorlogstaal de boventoon in de media en politiek. 
“Daar doet de koning nu nog een schepje bovenop. Dat is onnodig en niet 
des konings. Hij gaat daarmee een aantal stappen te ver.” Als leider had 
Willem-­Alexander ­volgens De Jonge juist moeten oproepen tot vrede en 
verbinding: “In plaats van olie op het vuur te gooien met ‘tot de tanden 
bewapenen’, zou hij moeten zeggen: we leven in een tijd van crisis, maar 
we doen er alles aan om escalatie te voorkomen.”

De Jonge, broer van ex-minister Hugo de Jonge, plaatst de uitspraken ook 
in een historische context. “In veel ­beschavingen stonden geestelijken 
­bovenaan, zij bewaakten vrede en orde. In het Westen zijn echter de 
krijgers en de adel dominant geworden, die geweld en macht centraal 
stellen. Helaas lijkt Willem-Alexander zich te plaatsen in die traditie 
waarin het zwaard het hoogste goed is. Ik geloof daar niet in. We hebben 
een totaal andere manier van denken nodig: gebaseerd op respect, 
openheid en samenwerking.”