[D66] Waarom Nieuwsuur zou moeten verdwijnen

[René Oudeweg]

Waarom Nieuwsuur zou moeten verdwijnen: een kritisch essay over de 
uitholling van journalistiek en het falen van tegenspraak

In het Nederlandse medialandschap presenteert Nieuwsuur zich al jaren 
als het vlaggenschip van de kritische, onafhankelijke journalistiek. Het 
programma claimt diepgravende onderzoeksreportages te brengen en 
machthebbers stevig te ondervragen. Toch groeit de kritiek dat Nieuwsuur 
zich heeft ontwikkeld tot een podium dat minder bijt dan beloofd; een 
programma dat zelden vragen stelt die de gevestigde orde werkelijk onder 
druk zetten. In een tijd waarin politieke en economische macht steeds 
geconcentreerder wordt, is dat geen detail maar een democratisch probleem.

De paradox van de ‘kritische’ nieuwsvoorziening

De kern van de kritiek op Nieuwsuur betreft niet de kwaliteit van 
montage of verslaggeving, maar de selectiviteit van zijn kritische blik. 
Interviews met ministers, topambtenaren en invloedrijke bestuurders 
blijven vaak hangen in technisch beleidspraten, waarbij de meest 
fundamentele vragen – over macht, belangen, verantwoordelijkheid en 
transparantie – ongesteld blijven.

Dat roept de vraag op of Nieuwsuur werkelijk de rol vervult die het 
claimt: het doorzagen van macht. Wanneer een programma zichzelf 
presenteert als tegenmacht, maar structureel nalaat om machtsstructuren 
te doorbreken, draagt het onbedoeld bij aan hun bestendiging.

De casus-Clairy Polak als symptoom van een breder probleem

Het contrast met de journalistieke cultuur van eerdere decennia is 
treffend. De verwijzing naar Clairy Polak is in dit verband 
illustratief. Polak, jarenlang een van de gezichten van NOVA (de 
voorloper van Nieuwsuur), stond bekend om haar scherpe, confronterende 
interviewstijl.

Hoewel de omstandigheden rond haar vertrek bij NOVA complex waren en 
door betrokkenen verschillend zijn geïnterpreteerd, werd haar kritische 
stijl door delen van het publiek en de media gezien als een reden waarom 
zij soms botste met de wensen van omroepbesturen en politieke 
gevoeligheden. Juist die perceptie – het idee dat te kritische 
journalistiek niet altijd welkom is — werpt een schaduw op de opvolger 
Nieuwsuur.

In plaats van Polaks confronterende stijl voort te zetten, lijkt 
Nieuwsuur te zijn afgeslankt tot een voorzichtiger, minder ontregelend 
format, waar scherpe doorvragen steeds meer uitzondering dan regel zijn.

Een programma zonder urgentie

Een goed journalistiek programma voelt urgentie: het moet wíllen dat 
hier iets wringt, schuurt, onthuld wordt. Bij Nieuwsuur is die urgentie 
vaak ver te zoeken. Politici kunnen antwoorden in zorgvuldig voorbereide 
soundbites; bestuurders krijgen de ruimte om beleidskaders te 
verkondigen zonder dat hun aannames stevig worden bevraagd.

Wanneer het belangrijkste journalistieke programma van de publieke 
omroep zichzelf reduceert tot een bestuurlijke doorgeefluik, rijst de 
vraag: waartoe bestaat het dan nog?

De publieke omroep verdient beter

Het argument om Nieuwsuur af te schaffen komt niet voort uit 
vijandigheid tegenover de publieke omroep, maar juist uit de overtuiging 
dat Nederland beter verdient. Een programma dat pretendeert machthebbers 
te controleren, maar kernvragen ontwijkt, ondermijnt het vertrouwen in 
journalistiek.

Als Nieuwsuur structureel niet levert wat het belooft — diepgravende, 
onafhankelijke, macht-kritische journalistiek — dan is een radicaal 
herontwerp of zelfs afschaffing gerechtvaardigd. De publieke omroep zou 
die middelen kunnen investeren in nieuwe formats die wél gedurfd zijn, 
die wél durven te ontregelen en die niet terugdeinzen voor de scherpe 
stijl die Clairy Polak ooit symboliseerde.

Conclusie: verdwijnen of hervormen

Niets is schadelijker voor democratische controle dan een kritische 
façade zonder kritische kracht. Als Nieuwsuur niet in staat of bereid is 
om de rol van echte tegenspraak te vervullen, dan moet het verdwijnen — 
of plaatsmaken voor journalistiek die de macht niet alleen interviewt, 
maar ook werkelijk ontkleedt.