[D66] Waarom de mainstream media blijven strooien met DSM-labels in misdaaditems

[René Oudeweg]

Waarom de mainstream media blijven strooien met DSM-labels in misdaaditems

Er hangt een doffe vermoeidheid over het journaallandschap. Elke avond 
weer schuift het bekende decor in beeld: presentator, desk, 
infographics, de gebruikelijke soberheid die objectiviteit moet 
uitademen. Maar onder die façade van neutraliteit sluimert een 
hardnekkige reflex, een journalistieke luiheid die maar niet wil 
uitsterven: het achteloze gebruik van DSM-labels wanneer misdaad wordt 
besproken. En niets symboliseert die reflex beter dan het type 
verslaggeving dat je bij nieuwsbulletins—zoals die van de publieke 
omroep—nog steeds te vaak ziet.

Alsof de mens achter de gebeurtenis gereduceerd kan worden tot een 
aandoening, een term, een medisch stickertje dat in één klap het 
onbegrijpelijke begrijpelijk moet maken. “Hij had vermoedelijk X.” “Zij 
leed aan Y.” En daarmee is de kous af; de boodschap is duidelijk: dit 
verklaart alles. De DSM als dramaturgisch instrument.

Maar dit is geen journalistiek. Dit is scapegoating verpakt als duiding.

Het is de sensatiezucht van een systeem dat weigert harder te denken. In 
plaats van te onderzoeken hoe maatschappelijke structuren, economische 
omstandigheden, politieke beslissingen, falende zorgprocessen of sociale 
dynamiek misdrijven mede vormgeven, grijpt men naar het gemakkelijke: 
een psychische stoornis als verklaringsmachine. De wereld wordt 
overzichtelijker, de kijker gerustgesteld, het narratief rond.

Het past in een aloude traditie van mediacomfort: complexe zaken 
reduceren tot een frame dat past binnen de tijdslimiet, de montage, het 
verwachtingspatroon. Maar ondertussen worden mensen met psychische 
aandoeningen óf gestigmatiseerd óf gereduceerd tot dramaturgische 
rekwisieten. Zij worden niet gehoord, niet erkend, maar gebruikt.

Het is een vernietigende simplificatie. Het maakt slachtoffers van 
mensen die niets met het misdrijf te maken hebben behalve dat ze 
toevallig een label delen dat in de DSM staat. Het creëert een 
wereldbeeld waarin psychische kwetsbaarheid automatisch wordt gekoppeld 
aan gevaar. Een wereldbeeld dat niet klopt, maar wel verkoopt. Een 
wereldbeeld dat nuance opoffert op het altaar van de nieuwslogica.

En erger nog: het is intellectueel gemakzuchtig. Nieuwsredacties die 
prat gaan op fact-checking en nuance zouden beter moeten weten. Een 
DSM-label is geen verklaring voor gedrag, laat staan voor misdaad. Het 
is een klinische classificatie, geen moreel of sociologisch causaal 
mechanisme. Toch wordt het in nieuwsitems vaak gebruikt alsof het 
laatste wél waar is.

Wie werkelijk journalistiek werk wil leveren, moet de DSM uit de 
misdaadverslaggeving durven verwijderen. Niet omdat psychische factoren 
onbelangrijk zijn, maar omdat ze te complex zijn om in soundbites te 
worden gesmoord. Omdat ze context vereisen. Deskundigheid. Eerlijkheid. 
En vooral: respect voor mensen die al te vaak onterecht met dezelfde 
brush worden geverfd als de dader die toevallig dezelfde term kreeg 
opgeplakt.

Tot die dag aanbreekt, blijft de berichtgeving een dunne mix van nieuws 
en narratief, een schematische pseudo-duiding die meer kwaad doet dan 
goed. De media zouden de samenleving moeten informeren, niet 
conditioneren. Maar zolang de DSM wordt ingezet als dramaturgisch 
ornament, kiest men voor het laatste.

En dat is geen journalistiek.
Dat is gemak.
En gemak is de vijand van waarheid.