[D66] Het trumpisme is groter dan we dachten

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Folia
         Universiteit van Amsterdam
Datum:  6 november 2024
Auteur: Wessel Wierda
URL:    
https://www.folia.nl/nl/actueel/163727/amerikaanse-hoogleraar-brian-burgoon-het-trumpisme-is-groter-dan-we-dachten


Amerikaanse hoogleraar Brian Burgoon: 'Het trumpisme is groter dan we 
dachten'
------------------------------------------------------------------------------

Donald Trump heeft de Amerikaanse presidentsverkiezingen gewonnen. Hoe 
kijkt UvA-hoogleraar politieke economie Brian Burgoon naar de zege van 
Trump? 'Hij is extremistischer dan acht jaar geleden.'

De illusie is doorgeprikt, zegt UvA-hoogleraar politieke economie Brian 
Burgoon woensdagochtend, een paar uur nadat bekend is geworden dat 
Donald Trump het Amerikaanse presidentschap haast niet meer kan ontgaan. 
Kon je in 2016 nog denken dat het een momentopname was dat Trump 
president van de VS werd, acht jaar later is daar definitief geen sprake 
meer van. 'Het trumpisme is hardnekkiger en groter dan we dachten. Circa 
de helft van de Amerikanen heeft op hem gestemd.'

Het stemt hem ongerust. Vanwege de nadelige, mogelijk zelfs catastrofale 
gevolgen voor zijn eigen land – Burgoon is geboren en getogen in de VS - 
maar ook voor Europa en Nederland, waar hij nu zo'n 24 jaar woont en 
werkt: 'De periode dat wij hier kunnen leunen op Amerikaans leiderschap 
is echt voorbij.' En dat moeten we ons realiseren, zegt Burgoon, 
bijvoorbeeld op het gebied van defensie. 'Zoals de Franse minister van 
Economische en Europese zaken het onlangs verwoordde: 'We kunnen onze 
veiligheid niet meer in handen leggen van een paar kiezers in 
Wisconsin.''

Bovendien is Trump extremistischer geworden dan acht jaar geleden, 
constateert de UvA-hoogleraar. 'Hij is minder democratisch, meer 
autoritair, en zijn internationale orientatie is eerder gericht op 
Poetin dan Oekraine. Dat maakt zijn benoeming tot president dit keer wel 
echt andere koek.'


Hoe verklaart u deze opmars van Trump in het Amerikaanse bestel?

'De belangrijkste is, denk ik, het systeem. Kijk, het is niet alsof 
iedereen in de VS even enthousiast is over de corrupte handelingen of 
antidemocratische neigingen van Trump. Maar veel kiezers slikken 
bepaalde facetten van hem omdat ze bijvoorbeeld sterk tegen abortus zijn 
of denken dat Trump de belastingen gaat verlagen. Dat is een 
psychologische kwaal van mensen, maar ook een bijgevolg van het 
Amerikaanse meerderheidsstelsel, waarin je eigenlijk maar tussen twee 
partijen kunt kiezen. Als je per se geen abortus wilt, moet je dan wel 
naar de Republikeinse partij. In Nederland kun je nog bijvoorbeeld op 
een anti-abortuspartij stemmen, als je dat zou willen. Dan moet er 
vervolgens nog een coalitie worden gesmeed met meerdere partijen.'


Pleit u dan voor een forse aanpassing van het Amerikaanse 
meerderheidsstelsel?

'Nou ja, als je respect hebt voor de veelstemmigheid van een democratie, 
dan zou ik zeggen dat het Amerikaanse stelsel inderdaad niet rendabel 
is. Maar het probleem is dat een Grondwetsverandering vereist is, als je 
het politieke systeem van de VS meer in de richting van bijvoorbeeld 
proportionele representatie zou willen krijgen, zoals in Nederland. En 
het is ontzettend moeilijk om veranderingen in de Grondwet te 
bewerkstelligen, al helemaal in de VS. Als je de Amerikaanse Grondwet 
vergelijkt met die van andere landen, vinden daar de minste 
veranderingen in plaats. Vertegenwoordigers van relatief kleine staten, 
zoals Wyoming, zouden anders hun voordeel in het systeem moeten opgeven. 
Dat gaan ze niet doen. Dus hoe verwerpelijk ook, dit systeem gaat niet 
veranderen.'


Dat maakt het des te interessanter wat nog meer redenen zouden kunnen 
zijn voor deze eclatante overwinning van Trump. Heeft u een idee?

'Er zijn talloze andere verklaringen te bedenken. Het ecosysteem van de 
media, waarbij mensen op de rechterflank alleen maar leugens en 
misinformatie krijgen voorgeschoteld, via Fox News of bijvoorbeeld 
podcasts – over dat de verkiezingen van 2020 gestolen zouden zijn, om 
maar iets te noemen. De toegenomen inflatie in de VS – veel mensen zijn 
vergeten hoe enorm ontwrichtend dat werkt in de politiek – waar de 
Democraten en Biden verantwoordelijk voor worden gehouden. Het idee van 
in verzet zijn tegen een vijand, te weten de 'communistische 
Democraten'. Daar gaat een groepsgevoel van uit, een soort 
familiegevoel. Maar goed, wij hebben als sociale wetenschappers ook niet 
echt goed grip op wat hier allemaal gaande is. We lopen steeds achter de 
feiten aan. Dat betekent niet dat onze verklaringen verkeerd zijn, maar 
wel dat we te langzaam zijn met het goed ordenen van onze ideeen. Het 
blijkt lastiger dan gedacht.'


Wat hebben de Democraten volgens u fout gedaan?

'Ze hadden eigenlijk Joe Biden veel eerder opzij moeten schuiven. De 
kiezers hebben te weinig tijd gehad om een pro-Harris verhaal te horen 
en in plaats daarvan vooral een anti-Trump verhaal gehoord, iets dat ook 
nog eens een groepsdynamiek in de hand werkt bij (mogelijk) 
Republikeinse kiezers tegen de Democraten: een wij-gevoel tegen die 
'communistische Democraten'. Daarnaast had je wel andere kandidaten 
kunnen bedenken die misschien beter, feller, charismatischer waren dan 
Kamala Harris. Zoals Gavin Newsom, gouverneur van Californie. Maar 
eerlijk gezegd, het is niet alsof je naar de Democraten kijkt en denkt: 
goh, wat een zwakke kandidaat, wat een slechte campagne en wat een 
problematisch verkiezingsprogramma. Nee, ze deden ongeveer wat ze 
moesten doen. Maar we kampen met een Amerikaans systeem van slechts twee 
partijen waar het soms om cruciale marges van duizenden of zelfs 
honderden stemmen in een staat gaat. En dat dan in een hele 
gepolariseerde samenleving.'


Kijkt u als Amerikaan nu anders naar uw land?

'Ja, zeker. Dat was al zo in aanloop naar de verkiezingen van 2016, toen 
er met Trump een enorme verandering ontstond, die ik betreurde. Maar nu 
ik doorheb hoeveel mensen op hem hebben gestemd, voel ik mij nog meer 
vervreemd van mijn eigen land en steeds meer Europeaan. Veel van mijn 
landgenoten hebben hetzelfde gevoel: ze herkennen hun land niet meer 
terug.'

--------
(c) 2024 UvA