[D66] Column: Hans Vijlbrief laat zien dat politiek ook anders kan

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Vrij Nederland
Datum:  8 maart 2024
Auteur: Thijs Broer
URL:    https://www.vn.nl/hans-vijlbrief-andere-politiek/


Hans Vijlbrief laat zien dat politiek ook anders kan
----------------------------------------------------
Met zijn aanpak van de situatie in Groningen biedt Hans Vijlbrief hoop 
voor de Haagse politiek, schrijft Thijs Broer.

'Ik zit maar om een doel op deze stoel', sprak Hans Vijlfbrief kort na 
zijn aantreden als staatssecretaris van Mijnbouw, 'en dat is: de 
Groningers te helpen.' De gedupeerden in het aardbevingsgebied konden 
het moeilijk geloven, na decennia van aardbevingsschade, met 
onverkoopbare huizen, geldproblemen, bureaucratische ellende, psychische 
ontwrichting, gebroken huwelijken en zelfs zelfmoorden tot gevolg.

Maar deze week kon dezelfde Vijlbrief aankondigen dat de gaswinning nu 
echt wordt gestopt. In de Tweede Kamer werd gesproken over een 
'historisch besluit': naar het zich laat aanzien zal een 
Kamermeerderheid van 145 zetels volgende week na meer dan zestig jaar 
instemmen met de definitieve beeindiging van de gaswinning. Op de dag 
van het Kamerdebat over de wetswijziging maakte Vijlfbrief ook bekend 
dat het demissionaire kabinet meer dan 1,6 miljard euro beschikbaar 
stelt voor de verduurzaming van alle woningen in Groningen, ook buiten 
het aardbevingsgebied, om een begin te maken met het inlossen van de 
'ereschuld' aan Groningen. Zo lijkt voor de Groningers, na al die jaren 
van ellende, het 'begin van de lente' aangebroken, zoals de 
staatssecretaris het zelf uitdrukte.

De vraag is: hoe slaagde Hans Vijlbrief, waar al zijn voorgangers 
faalden?

Na de aardbeving in Assen in 1983 – de eerste die in verband werd 
gebracht met de gaswinning – zetten de NAM en de rijksoverheid 
decennialang de hakken in het zand. Daar kwam zelfs geen verandering in 
na het schokkende rapport van het Staatstoezicht op de Mijnen over de 
zware aardbeving in Huizinge in 2012, een jaar later gevolgd door het 
dringende advies om de gaswinning uit het Groningerveld zo snel mogelijk 
af te bouwen. 'Dat is nou net wat ik niet ga doen,' sprak 
verantwoordelijk bewindsman Henk Kamp onbewogen, omdat hij 'niet 
voldoende informatie' zou hebben voor zo'n besluit. In hetzelfde jaar 
ging de gaskraan zelfs verder open. In 2019 was het zijn opvolger Eric 
Wiebes die zich over het dichtdraaien van de gaskraan liet ontvallen: 
'Als we dat allemaal zouden doen naar aanleiding van een bevinkje, zou 
het ronduit armetierig zijn.' En nog in 2022 was het minister Stef Blok 
die afgemeten verklaarde: 'De huizen in Nederland, die moeten verwarmd 
worden.' Intussen zakten tienduizenden Groningers steeds verder weg in 
de ellende.

En toen verscheen dus Hans Vijlbrief op het toneel. Als topambtenaar op 
het ministerie van Financien en voorzitter van de Eurogroep was hij een 
grote onbekende, en ook als staatssecretaris van Financien in het vorige 
kabinet waren de schijnwerpers zelden op hem gericht. Maar daar kwam 
snel verandering in toen hij in januari 2022 aantrad als 
staatssecretaris Mijnbouw. In zijn eerste dagen, terwijl in Groningen 
woedende fakkeloptochten en betogingen werden georganiseerd, maakte 
Vijlbrief niet alleen bekend een extra subsidiefonds van honderden 
miljoenen voor gedupeerde Groningers op te zetten om de grootste nood te 
lenigen, maar ook dat hij een paar dagen per maand in Groningen zou gaan 
werken, om persoonlijk met gedupeerde Groningers te gaan praten.

Een half jaar later bracht hij de gaswinning terug naar een minimale 
hoeveelheid – de 'waakvlam'. Een grote stap volgde in april 2023, na het 
verschijnen van het vernietigende eindrapport van de parlementaire 
enquetecommissie over de aardgaswinning, die vaststelde dat geld 
structureel boven mensen was gegaan. In Garmerwolde presenteerde 
Vijlbrief zichtbaar geemotioneerd een pakket van 22 miljard om de 
ereschuld aan Groningen in te lossen, en 27 maatregelen om het 
schadeherstel vlot te trekken: de gedupeerde Groningers hoefden niet 
langer zelf te bewijzen dat schade aan hun huizen door de aardbevingen 
was ontstaan, waardoor ze – althans deels – verlost waren van hun 
bureaucratische nachtmerrie.

En toen kwam deze week dus het besluit om de gaswinning definitief te 
beeindigen, en de 1,6 miljard voor de isolatie van de Groningse 
woningen. Tijdens het Kamerdebat klonk als enige kritische noot waarom 
de gaskraan pas op 1 oktober dicht zou gaan, en niet zo snel mogelijk – 
gevolgd door de directe toezegging van de staatssecretaris dat hij alles 
op alles zou zetten om het wetsvoorstel met spoed door de Eerste Kamer 
te krijgen, zodat de NAM al voor de zomer met het afbreken van de 
installaties kan beginnen. In de talkshow Op1 voegde Vijlbrief er nog 
aan toe dat hij zelf misschien met een betonmolentje naar Groningen gaat 
rijden om de putten dicht te gooien.

In de uitzending legde Vijlbrief ook uit wat naar zijn idee het grootste 
verschil had gemaakt: dat hij in zijn eerste week al had besloten zijn 
werk anders te gaan doen dan de gemiddelde Haagse bestuurder, achter het 
bureau vandaan, en dat hij was gaan luisteren naar de Groningers zelf.

Zo eenvoudig kan het begin van verandering dus zijn.

Er zijn veel redenen om cynisch te worden van de Haagse politiek: de 
bureaucratie, de politieke spelletjes, het risicomijdende gedrag, het 
opportunisme. Maar soms zijn er politici die laten zien dat het ook 
anders kan.

--------
(c) 2024 Vrij Nederland