[D66] Terugkijken: Joden en moslims over de nasleep van Ajax-Maccabi

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Het Parool
Datum:  28 december 2024
Auteur: Bas Soetenhorst
URL:    
https://archive.ph/https://www.parool.nl/amsterdam/joden-en-moslims-over-de-nasleep-van-ajax-maccabi-amsterdam-is-grotendeels-immuun-voor-de-gure-rechtse-wind~b9f51f1be/


Joden en moslims over de nasleep van Ajax-Maccabi: 'Amsterdam is 
grotendeels
immuun voor de gure rechtse wind'
----------------------------------------------------------------------------

Het geweld in het Midden-Oosten wierp in 2024 een zware schaduw over 
Amsterdam en de Joodse en islamitische gemeenschappen. Het Parool sprak 
met zes betrokkenen over de gespannen situatie. 'De makkelijke weg is 
niet altijd de juiste.'

'Sta op! Ga naast de burgemeester staan! Ze heeft ballen, maar wordt 
door politiek Den Haag gemangeld. Ze is een doelwit, ze kan het nooit 
goed doen. Onze stad wordt door duistere politieke krachten uit elkaar 
getrokken.'

Naarmate Fatima Elatik langer doorpraat over Femke Halsema en de 
situatie in Amsterdam, eindigen steeds meer zinnen met een uitroepteken. 
Uitgangspunt bij de gesprekken die Het Parool voerde met zes mensen uit 
Joodse en islamitische hoek was dat ze ook zouden zoeken naar licht aan 
het eind van de tunnel. De gebeurtenissen sinds 7 oktober vorig jaar 
maken dat lastig.

In de Joodse gemeenschap dreunt de jacht op Maccabi-aanhangers na. De 
moslimgemeenschap worstelt met de schuld die ze in de schoenen krijgt 
geschoven.

'De Joodse gemeenschap voelt zich onveilig. Moslims, en met name 
Marokkanen, hebben het gevoel dat ze daarvoor verantwoordelijk worden 
gehouden,' zegt Saadia Ait-Taleb. 'Dat vergroot de kloof. Het voelt 
ernstiger dan na de moord op Theo van Gogh. Toen waren er ook grote 
spanningen. Maar nu is de onveiligheid voelbaar voor een veel bredere 
groep.'


Zes geinterviewden

* Tamar Efrati (27) is hr-manager en betrokken bij het project Leer je 
buren kennen, dat uitgaat van de Liberaal Joodse Gemeente. Ze was 
bestuurder van de jongerenafdeling van het Centrum voor Informatie en 
Documentatie Israel (Cidi).
* Ronnie Eisenmann (58) is advocaat en voorzitter van het bestuur van 
het Cidi.
* Fatima Elatik (51) is oud-stadsdeelbestuurder en directeur van de op 
jonge ondernemers gerichte Patta Academy.
* Achraf el Johari (28) was jongerenburgemeester en is docent rechten 
aan de Hogeschool van Amsterdam.
* Jair Stranders (46) is artistiek leider van Theater Na de Dam, 
bestuurslid van de Liberaal Joodse Gemeente en Oy Vey en filosoof.
* Saadia Ait-Taleb (41) kreeg in 2017 strafontslag als 
antiradicaliseringsambtenaar in Amsterdam maar werd nadien door de 
rechtbank van alle blaam gezuiverd. Ze werkt nu als mediator, adviseur 
en programmamanager, met focus op het sociale domein.

De context is het bloedvergieten in Israel, Gaza en Libanon. Tamar 
Efrati merkt het als projectleider van Leer je buren kennen, waarbij 
schoolklassen in gesprek gaan met Joodse jongeren en een rondleiding 
door een synagoge krijgen. 'Sinds 7 oktober zeggen leerlingen een bezoek 
vaker op het laatste moment af. Ze vinden de drempel te hoog of 
beschouwen het bezoek als een politieke stellingname.'


Doodgeknuffeld door rechts

Efrati ontwaart groeiend antisemitisme en 'een soort onverschilligheid' 
daarover. 'Vooral na Ajax-Maccabi wordt het, als het over antisemitisme 
gaat, al snel verbreed tot een all lives matter-campagne. Anderzijds 
wordt vanuit de Rijksoverheid islamofobie nooit benoemd. Dat maakt 
bruggenbouwen nu lastig.'

De focus van het kabinet op antisemitismebestrijding stemt haar 
ongemakkelijk. Mede door de nadruk op kennis van de Holocaust. 
'Natuurlijk is het van belang de Joodse geschiedenis te kennen. Maar die 
is zoveel meer dan de Holocaust, Israel en Gaza. Het gaat te veel over 
slachtofferschap.'

Achraf el Johari ontwaart een positieve kant aan de situatie. 'Van 
wrijving komt glans. Het biedt kansen voor de Joodse en islamitische 
gemeenschap om nader tot elkaar te komen. Op het terrein van religie 
hebben we gedeelde belangen, waarvoor we gezamenlijk kunnen lobbyen.'

Jair Stranders ziet 'handreikingen vanuit Marokkaanse en islamitische 
organisaties'. 'Ik krijg veel uitnodigingen om te komen praten.' Hij 
slaat met lede ogen 'de omarming van de Joodse gemeenschap door rechts' 
gade. 'Je wordt doodgeknuffeld, geinstrumentaliseerd.'

'Linkse partijen doen te weinig tegen antisemitisme,' meent Tamar 
Efrati. 'Rechts verbindt bestrijding van antisemitisme met Israel en met 
hele grote, soms misplaatste termen. Of gebruikt het om mensen met een 
migratieachtergrond te beledigen. Zo komt het in ieder geval over.'

Ait-Taleb benadrukt 'geen problemen' met Joden te hebben. 'Antisemitisme 
komt voor, maar heeft geen plaats in de kern van mijn geloof of 
opvoeding. Mijn ouders en grootouders leefden altijd in een gemeenschap 
waarvan Joodse mensen belangrijk onderdeel waren.'


Nasleep Ajax-Maccabi

Ronnie Eisenmann zegt dat 'de politiek aan de haal is gegaan' met het 
geweld rond Ajax-Maccabi. 'Het is fijn dat antisemitisme hoog op de 
agenda staat. Maar dat moet niet gekoppeld worden aan mislukte 
integratie en het intrekken van paspoorten van mensen uit de tweede of 
derde generatie migranten. Wat dat betreft lijkt de moslimgemeenschap 
speelbal van de politiek.'

'Het neveneffect is dat extreemlinks zich geroepen voelt tot een 
tegenbeweging. Met als dieptepunt een motie die de Amsterdamse 
gemeenteraad vorige maand aannam, over een 'reele en imminente genocide' 
in Gaza. Nog geen week na het geweld tegen Joodse Maccabifans. Wat men 
de politiek in Den Haag verwijt - olie op het vuur gooien - doet 
Amsterdam ook!'

Stranders vindt vooral de timing van de motie problematisch. 'Daar heb 
ik raadsleden voor gewaarschuwd: dit gaat helemaal verkeerd vallen in de 
Joodse gemeenschap. Inhoudelijk snap ik dat partijen willen aandringen 
op een einde aan al het geweld, al wordt de term 'genocide' vaak 
oneigenlijk of te makkelijk gebruikt. Maar we moeten het niet opblazen. 
Op cruciale onderdelen steunt de gemeenteraad de burgemeester in haar 
pogingen de boel bij elkaar te houden.'


16-jarige YouTuber Bender

Achraf el Johari begint ook over een motie, maar dan die waarin 
VVD-Kamerlid Bente Becker aandringt op het in de gaten houden van de 
'culturele waarden' van burgers met migratieachtergrond. 'Nederland 
verandert in een politiestaat,' concludeert hij. 'De motie-Becker 
bewijst dat het normaal is om moslims te criminaliseren.'

De gevestigde media zijn er volgens El Johari niet alert op. 'Dat heeft 
Bender bewezen,' zegt hij, doelend op de 16-jarige YouTuber die de 
discussie over het geweld na Ajax-Maccabi en de persconferentie van de 
driehoek de volgende dag deed kantelen met een video over Israelische 
hooligans die tekeergingen.

Elatik deelt die kritiek. 'Op de ochtend van de wedstrijddag zag ik op 
m'n telefoon de ophef in de islamitische gemeenschap over 
Maccabihooligans die de stad onveilig maakten. Toen wist ik: de hel 
breekt los in Amsterdam. Maar op de site van AT5 en Het Parool gebeurde 
de hele dag niks.'


Informatiepositie stadhuis

Dat brengt haar bij de informatiepositie van het stadhuis. 'Daar heeft 
men hetzelfde perspectief. De burgemeester zei dat ze niet wist van de 
slechte reputatie van de Maccabi-aanhang. Terwijl iedereen met een 
greintje verstand kon weten dat die hooligans niet moesten komen.'

Dat Halsema zich pas na het zien van de beelden van Bender afvroeg in 
welke situatie ze was beland, zoals ze zei in de Volkskrant, illustreert 
volgens Ait-Taleb de gebrekkige informatiepositie van de gemeente.

Volgens El Johari krijgt Halsema verkeerde adviezen. Hij begint over het 
islamitische Cornelius Haga Lyceum, dat in 2019 door de 
inlichtingendienst AIVD werd neergezet als potentieel bastion van 
radicalisering. Die waarschuwing was te zwaar aangezet, bleek nadien.

'Halsema heeft die boodschap ook uitgedragen. Het steekt de gemeenschap 
dat excuses uitblijven. Die zijn nodig voor heling en verbinding.'

De Amsterdamse autoriteiten missen kansen voor contact met de 
islamitische gemeenschap, meent El Johari. 'Het stadsbestuur richt zich 
vooral op moskeebesturen. Praat ook met andere generaties.'

Die zijn te bereiken via sociale media, aldus Ait-Taleb. 'Zeven jaar 
geleden, toen ik nog voor de gemeente werkte, hadden we een 
online-aanpak ontwikkeld waaraan we influencers wilden binden. Dat is 
nooit doorgezet. Maar je komt er niet met alleen jongerenwerkers.'

'De nieuwe generatie moslims is heel anders georganiseerd. Dat zag je 
aan de YouTube-uitzendingen na Ajax-Maccabi. Mensen uitten hun emoties, 
gingen live. Dat zijn potentiele bondgenoten.'


Rol van burgemeester Halsema

Het opereren van Halsema zelf staat voor Jair Stranders niet ter 
discussie. 'Ze doet het heel goed. Dit is zo complex, ik geef het je te 
doen. Ze verdedigt de rechtsstaat en staat pal voor het 
demonstratierecht.'

Eisenmann stoort het dat ze de verwijzing naar pogroms terugnam. 'Ik ben 
ook niet voor het gebruik van zulke beladen termen. Maar ze had het ook 
over een jaar kunnen terugnemen, als de rust is weergekeerd. Nu zorgt 
het weer voor gedoe. Over de hoofden van de leden van de Joodse 
gemeenschap.'

El Johari is juist blij met de draai: 'De burgemeester heeft zich 
herpakt. Amsterdam vormt een sterke tegenkracht voor het narratief uit 
politiek Den Haag.'

Elatik heeft hoge verwachtingen van Halsema, die 'moreel leiderschap' en 
'elan' toont. 'Ze is de enige hoofdrolspeler die partijen bijeen 
probeert te brengen. Maar ze moet wel geholpen worden, want het kabinet 
doet niks. Dat polariseert alleen maar. Andere maatschappelijke leiders 
moeten naast haar gaan staan.'


Programma Wij Amsterdammers

Halsema's voorganger Job Cohen kwam na de moord op Van Gogh met het op 
saamhorigheid gerichte programma Wij Amsterdammers. Elatik vindt het 
tijd voor 'Wij Amsterdammers 3.0'. 'Het is tijd voor actie, de veenbrand 
woedt.'

Ait-Taleb prijst de aanpak in Arnhem, waar ze zelf onderdeel van is. 'In 
de zogenoemde 'pedagogische wijk' werken we preventief en komen 
onderwijs, opvoeding, correctie en leefbaarheid samen. Het doel is om 
gezinnen te ondersteunen en mensen uit hun bubbels te laten komen. Het 
gaat om het versterken van het sociale weefsel, maar ook om het stellen 
van duidelijke normen tegen antisemitisme, racisme en haat.'

Eisenmann noemt uitgerekend Israel als voorbeeld voor de omgang met 
migranten. 'Israel is een immigratieland waarin alle nieuwkomers 
verplicht de taal leren en integreren. Desnoods tegen heug en meug. Hier 
in Nederland heb ik als advocaat kennismigranten als client die hier al 
tien jaar wonen en de taal niet spreken. Dat zou in Israel niet kunnen.'

Ook Stranders komt met een voorbeeld uit Israel: de vredesbeweging 
Standing Together. 'Die bestaat voor de helft uit Palestijnen en voor de 
helft uit Israeliers. Zij beseffen dat het in elkaars belang is voor de 
ander op te komen. Joden hier moeten beseffen dat het niet in hun belang 
is om antisemitisme te gebruiken als stok om moslims mee te slaan. Het 
is goed als zij zich uitspreken tegen het wegzetten van Marokkanen. Dan 
kunnen die ook zeggen: wij zijn tegen antisemitisme.'


Afstand nemen van Netanyahu

Elatik denkt dat het helpt wanneer Joden 'publiekelijk afstand nemen van 
het extreemrechtse kabinet-Netanyahu'. 'Hij voedt het antisemitisme,' 
zegt ze over de Israelische premier. 'Moslims moeten constant afstand 
nemen van alles: vervelende jongeren, aanslagen, weet ik wat. En het 
brengt ons niks. Ik zal dan ook nooit vragen aan Joden om afstand te 
nemen. Maar het zou wel helpen. Het beeld dat elke Jood pro-Netanyahu 
is, klopt niet. Dat moet de samenleving horen.'

El Johari trekt zich op aan de gemoedstoestand van Amsterdam. 'Amsterdam 
is grotendeels immuun voor de gure rechtse wind. De islamitische 
gemeenschap voelt zich hier heel erg thuis. Onze stedelijke identiteit 
is misschien nog sterker dan onze Nederlandse identiteit.'

Efrati blijft de dialoog zoeken. 'Gooi geen deuren dicht, ook al ben je 
soms boos. Het is makkelijker in je eigen bubbel te blijven. Maar de 
makkelijke weg is niet altijd de juiste.'

--------
(c) 2024 DPG Media B.V.