[D66] Wetenschap: Stikstofproblemen bestaan niet

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Het RIVM wil niet langer 'stikstofonderzoek' doen voor de overheid 
omdat het niet wetenschappelijk zij]

Bron:    Universiteit van Amsterdam
Datum:   12 september 2023
URL:     
https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-natuurwetenschappen-wiskunde-en-informatica/nieuws/2023/09/het-merendeel-van-de-stikstof-uit-boerderijen-verdwijnt-in-de-stikstofdeken.html?origin=C7qo0vSuQiCeMfPYaosIew
Rapport: 
https://www.uva.nl/binaries/content/assets/faculteiten/faculteit-der-natuurwetenschappen-wiskunde-en-informatica/fnwi-nieuws/eindverslag_12092023_definitief.pdf


Het merendeel van de stikstof uit boerderijen gaat in de 
'stikstofdeken';
wat er neerslaat is heel lokaal
-------------------------------------------------------------------------

In opdracht van het Mesdag Zuivelfonds hebben onderzoekers van de 
Universiteit van Amsterdam gemeten in welke cirkel rond melkveebedrijven 
de uitgestoten stikstof neerkomt. Verreweg het grootste deel van de 
uitgestoten stikstof (~90%) komt in hogere luchtlagen van de atmosfeer 
terecht, en zal elders neerslaan. Binnen het gemeten gebied met een 
straal van 500 meter rond de boerderij, slaat het grootste deel van het 
resterende deel (~10%) neer binnen een straal van 100 meter. Deze 
uitkomsten zijn in overeenstemming met eerder onderzoek en de modellen 
van het RIVM.

De UvA was gevraagd dit onderzoek uit te voeren naar aanleiding van 
vragen vanuit boerenorganisa-ties rond de ruimtelijke verdeling van 
verschillende stikstofbronnen (landbouw, verkeer, luchtvaart) in de 
gehanteerde modellen voor stikstofdepositie. Het onderzoek richtte zich 
op twee melkveebe-drijven. De ene boerderij ligt in een meer stedelijke 
omgeving, met veel verkeer in de buurt; de andere boerderij ligt meer 
geisoleerd en in een landelijke omgeving.


Hoogste neerslag op erf

Onder leiding van Albert Tietema van het UvA Instituut voor 
Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) zijn meerdere deelstudies 
uitgevoerd. Hierbij is gebruik gemaakt van zowel bestaande methoden om 
stikstofdepositie te meten als enkele nieuwe, nog experimentele 
methoden, waar-onder het gebruik van bio-indicatoren. De methoden 
leverden een eenduidig beeld op.

Slechts 9% van de stikstof die een boerderij uitstoot komt in een straal 
van 500 meter van de stal terecht. Op die afstand is de bijdrage van de 
boerderij gedaald tot een kwart van de totale stikstofconcentratie in de 
lucht en tot een vijfde van de stikstofdepositie. Binnen deze 500 meter 
neemt de stikstofdepositie exponentieel af naarmate de afstand tot de 
boerderij groter wordt. Stikstof dat in de omgeving van de boerderij 
neerslaat, doet dit met name op het erf zelf, binnen een straal van 100 
meter rondom de boerderij.


Stikstofdeken

Buiten het gebied met een straal van 500 meter slaat ook stikstof neer, 
maar op deze afstand is een individuele boerderij niet langer aan te 
wijzen als de belangrijkste bron. Stikstof dat hier neerslaat is 
hoofdzakelijk afkomstig uit de zogenoemde stikstofdeken. Die term slaat 
op het totaal aan stikstof in de atmosfeer dat als een soort deken over 
ons land ligt, en dat afkomstig is uit een veelvoud van zowel agrarische 
als industriele bronnen.


Model en metingen

Volgens de onderzoekers liggen hun resultaten in lijn met andere 
studies. Het team vergeleek ook hoe goed hun bevindingen corresponderen 
met de voorspelde ruimtelijke verdeling van stikstof-depositie rondom de 
boerderijen op basis van het OPS-model van het RIVM. Het model bleek 
lichtelijk te onderschatten hoeveel stikstof binnen 15 meter van een 
stal terecht komt, maar daarbuiten bleken de voorspellingen goed overeen 
te komen met de directe metingen. Tietema: ‘We zagen hierbij wel dat de 
voorspellingen nauwkeuriger werden naarmate in het model meer 
karakteristieken van de specifieke boerderij werden meegenomen, in 
plaats van uit te gaan van een standaard modelboerderij. Denk hierbij 
bijvoorbeeld aan het aantal en grootte van de openingen waardoor 
uitstoot van stikstof plaatsvindt.’


Gebruikte methoden

In de verschillende deelstudies zijn de volgende methoden toegepast:
* Tweewekelijkse meting van ammoniak concentratie in de lucht met 
filtertjes voorzien van zuur dat ammoniak afvangt
* Trechter/fles-systeem om neerslag van stikstof als ammonium en 
ammoniak te bepalen (natte depositie en deel droge depositie)
* Bemonstering van alleen natte depositie, bestaand uit een 
trechter/fles voorzien van een deksel die open gaat als het regent
* Nieuwe methode: geautomatiseerde fluxkamers die vrijwel continu 
ammoniak uitwisseling meten tussen de plant en de atmosfeer, 
bijvoorbeeld ook na bemesting
* Nieuwe methodes: bio-monitors zoals speciaal gekweekt raaigras, lokaal 
aanwezige mossen en algen aanwezig in sloten. Droge massatoename is maat 
voor stikstofdepositie en de verhouding van isotopen van stikstof is een 
indicatie van het type stikstofbron.

--------
(c) 2023 UvA

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bron:   Het Financieele Dagblad
Datum:  20 september 2023
Auteur: Nelleke Trappenburg
URL:    
https://fd.nl/bedrijfsleven/1490307/onderzoek-stikstofproblematiek-heeft-niet-tot-terugval-bouwvergunningen-geleid
         https://archive.ph/lAIje


Onderzoek: stikstofproblematiek heeft niet tot terugval bouwvergunningen
geleid
------------------------------------------------------------------------
* Hoogleraar Jan Rouwendal stelt dat de effecten van de stikstofcrisis 
op woningbouw zijn overschat.
* De stikstofuitspraken van de RvS hebben volgens hem niet tot een dip 
in bouwvergunningen geleid.
* Ook bleef het aantal bouwvergunningen in gemeenten naast 
natuurgebieden op peil.
* Bouwinstituut EIB stelt dat er in 2019 wel degelijk een terugval in 
bouwvergunningen was.

De stikstofcrisis heeft weinig effect gehad op de woningbouw. Het aantal 
bouwvergunningen is niet teruggevallen na de geruchtmakende 
stikstofuitspraken van de Raad van State. Dat schrijft Jan Rouwendal, 
hoogleraar economie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, donderdag 
in economenvakblad ESB.

Het is een ontnuchterende boodschap. De afgelopen jaren waren er juist 
veel alarmerende berichten over hoe de stikstofproblemen tot 
vertragingen of zelfs afstel van woningbouwplannen zouden leiden. 
Bouworganisaties als de Neprom waarschuwden dat er door stikstof fors 
minder woningen gebouwd zouden worden.

Volgens Rouwendal zijn de effecten voor de woningbouw echter overschat. 
'Natuurlijk moeten bouwers nu een extra hobbel nemen, maar ze blijken 
daar behoorlijk goed in te slagen', zegt de hoogleraar in een 
toelichting. Hij ziet in ieder geval geen terugval in het aantal 
afgegeven bouwvergunningen tussen 2017 en 2021. 'En als de 
stikstofproblemen tot vertraging zouden leiden, zou je toch wel een dip 
verwachten na de stikstofuitspraak.' Ook het aantal vergunningen in de 
gemeenten die dicht tegen natuurgebieden aan liggen, nam niet af ten 
opzichte van de rest van het land.


Arrest

Rouwendal keek specifiek naar een aantal belangrijke momenten. 
Allereerst naar het stikstofarrest, waarmee het allemaal begon. In mei 
2019 zette de Raad van State een streep door de Nederlandse 
stikstofregels. Met die regels was het mogelijk om in de buurt van 
kwetsbare Natura 2000-gebieden te bouwen of veehouderijen uit te 
breiden, omdat men de stikstof die daarbij vrijkwam kon compenseren met 
maatregelen op de lange termijn. Dit mocht niet langer van de Raad van 
State.

Voortaan moest per bouwproject worden aangetoond dat er geen extra 
stikstofuitstoot zou zijn, of dat die gecompenseerd zou worden. Volgens 
Rouwendal volgde op dat arrest geen terugval. Alleen in juli 2019 werd 
er een duidelijk lager aantal vergunningen afgegeven.

Bouwinstituut EIB stelt in een reactie dat er in 2019 wel degelijk een 
terugval in het aantal bouwvergunningen is geweest. 'Gemeenten stelden 
zich na dat arrest afwachtend op en gaven weinig vergunningen meer af', 
zegt Taco van Hoek van EIB. Het totaal aantal afgegeven bouwvergunningen 
in 2019 was met 58.000 ook flink lager dan in 2018, toen het er nog 
70.000 waren. Volgens Van Hoek kwam dat vooral door stikstof, want in 
tegenstelling tot nu waren de marktomstandigheden toen nog goed.

Rouwendal wijst er op zijn beurt weer op dat het aantal bouwvergunningen 
in de eerste vijf maanden van 2019 al veel lager lag dan het jaar ervoor 
en dat dat dus niets met het arrest te maken had. Doordat het aantal 
bouwvergunningen, behalve in juli, niet veranderde na het arrest en in 
het laatste kwartaal van 2019 weer flink steeg, concludeert hij dat het 
lagere aantal vergunningen in 2019 niet het gevolg van het 
stikstofarrest was. Waardoor die daling dan wel kwam, heeft hij niet 
onderzocht.


Vrijstelling

Verder keek Rouwendal specifiek naar mei 2021. Toen stelde het kabinet 
een bouwvrijstelling in, waardoor woningbouw niet langer getoetst hoefde 
te worden op stikstofuitstoot. Volgens Rouwendal zou je daarop een 
toename van het aantal bouwvergunningen verwachten, maar dat was niet 
het geval. Om die reden valt volgens hem na 22 november 2022, toen de 
Raad van State oordeelde dat die vrijstelling van tafel moest, ook geen 
dip te verwachten.

Taco van Hoek van EIB beaamt dat het wegvallen van de vrijstelling niet 
tot een enorme klap heeft geleid. 'Er was een tijdelijke vertraging, 
maar 90% van de projecten kon gewoon doorgaan. Vervelend is wel dat het 
nodeloos kosten veroorzaakt voor activiteiten die geen stikstof 
uitstoten. Maar het land hoeft er niet door op slot', zegt hij. Bij 
grote woningbouwprojecten, waar de uitstoot groter is, speelt de 
stikstofproblematiek volgens hem wel.

Ook Jan Fokkema van ontwikkelaarsvereniging Neprom stelt dat woningbouw 
doorgaans relatief weinig stikstofuitstoot heeft en daardoor 
uiteindelijk wel door kan gaan. Maar wel met vertraging en extra kosten. 
'Je moet berekeningen maken, dat is wel een last', zegt Fokkema. Ook hij 
denkt dat grote gebiedsontwikkelingen wel tegen problemen aanlopen 
doordat de stikstofuitstoot van het bouwproject zelf hoog is, maar dat 
ook geldt voor de benodigde infrastructuur.

Overigens loopt het aantal afgegeven bouwvergunningen sinds vorig jaar 
flink terug. Door de snel gestegen rente kunnen kopers minder lenen en 
krijgen ontwikkelaars hun nieuwbouwhuizen nog maar moeilijk verkocht.

--------
(c) 2023 Financiele Dagblad