[D66] Coumn: D66 overvallen door politieke klimaatverandering

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Telegraaf
Datum:  18 september 2023
Auteur: Wouter de Winther
URL:    
https://www.telegraaf.nl/watuzegt/1292056998/zelden-oogde-een-partij-zo-overvallen-door-politieke-klimaatverandering-als-d66
         https://archive.ph/tCCEw
Ref:    Puinhopen van Kaag,
         
https://www.telegraaf.nl/watuzegt/1400153212/rutte-iv-laat-smeulende-puinhopen-achter-strooien-met-geld-niet-langer-houdbaar
         https://archive.ph/JfeQY


Zelden oogde een partij zo overvallen door politieke klimaatverandering 
als D66
-------------------------------------------------------------------------------

In Den Haag wordt dezer dagen meegeleefd met D66-voorman Rob Jetten. 
Vriend en vijand noemen hem een goede minister, ongeacht de politieke 
koers die hij als bewindsman vaart. Opnieuw staat hij nu voor een 
ondankbaar moment om partijleider te zijn.

Toen hij in 2018 aantrad, had zijn partij ook al flink aan populariteit 
ingeboet. Voordat hij goed en wel wat van de club kon maken, moest hij 
plaatsmaken voor Sigrid Kaag, die in de coulissen van het partijcongres 
was wijsgemaakt dat niet Jetten, maar zij de ideale partijleider zou 
zijn.

Na de puike verkiezingsuitslag in 2021 bleek het beloofde nieuwe 
leiderschap niets meer dan de lege huls van een verkiezingsslogan. Een 
wiebelige formatiekoers, doodlopende uitspraken over scheidende wegen en 
wegduikerij bij MeToo-alarmbellen in eigen kring deden het 
D66-electoraat uit de betovering ontwaken.
Peilingen laten zien dat kiezers maken dat ze wegkomen bij D66, zeker nu 
het PvdA/GL-experiment een opgefrist alternatief kan bieden. Zelfs de 
nummer vier op de concept-kandidatenlijst van D66 smeekt de partijleden 
haar plaats in stand te houden, kennelijk doodsbang dat een plek iets 
lager op de lijst wel eens tot de onverkiesbare gevarenzone kan leiden.

Diverse D66'ers werden de voorbije week met de ziel onder hun arm 
gesignaleerd in het Kamergebouw. Zoiets is bij een afbrokkelende partij 
niet ongebruikelijk, hoewel het echte drama niet de parlementariers, 
maar de fractiemedewerkers treft. Volgens de peilingen wacht veel van 
hen straks ontslag, terwijl ze zich een paar maanden geleden nog 
hemelbestormers waanden die Nederland naar een D66-paradijs ombouwden.

Zelden oogde een partij zo overvallen door politieke klimaatverandering 
als D66. Op het congres in november vorig jaar leek niemand te beseffen 
dat er iets mis kon gaan. Zelfvoldaan klopten de leden zich op de borst 
om hoe goed het wel niet met het land ging dankzij hun partij. Kaag en 
onderwijsminister Robbert Dijkgraaf kregen enthousiast applaus, een 
econoom van een grootbank mocht met duidelijke instemming haar elitaire 
visie op de wereld geven en tijdens het lanceren van de campagne voor de 
Statenverkiezingen bleek op een landkaartje de Noordoostpolder 
toegevoegd aan Overijssel. Zozeer was men thuis in de wondere wereld 
buiten de stadsgrenzen van 020 en 030.

En toen kwam de val van het kabinet.

Van meet af aan had D66 gegokt dat de VVD niet zou doorbijten op 
migratie. Strategisch leiderschap had kunnen voorkomen dat D66 haar 
macht zou kwijtraken, bijvoorbeeld door elkaar op het hoogste 
coalitieniveau in de ogen te kijken en te gunnen wat nodig was, op 
migratie, maar ook op stikstof. Beroerde verhoudingen in de top van het 
kabinet, met name tussen Kaag en CDA-voorman Wopke Hoekstra, 
verwaarloosden het onderhoud van het schip Rutte-IV evenwel. Zelfs de 
kapitein gaf op om het met zijn vice-admiralen tot een goed einde te 
brengen. Alle belangrijke beraadslagingen werden aan secondanten 
uitbesteed.


Afwachten

De onderhandelingstechniek van D66 was niet leiden, maar zo lang 
mogelijk de kat uit de boom kijken. Intussen dacht de VVD al volop na 
over noodscenario's, zoals de hier eerder besproken vervanging van Rutte 
door een premier Dilan Yesilgoz.

Ook bedacht de liberale partijtop intern om de besluitvorming over asiel 
af te dwingen in de voorlaatste vergaderweek van het kabinet voor de 
zomer. De VVD wilde het niet op de laatste week laten aankomen, want dan 
zou het hele dossier door bijvoorbeeld een ziekmelding van een 
hoofdrolspeler uit de coalitie zomaar over het zomerreces heen kunnen 
worden getild.

Uit niets blijkt dat D66 zich realiseerde dat met een val niet alleen 
het groengeverfde regeerakkoord de prullenbak in zou gaan, maar de op 
een na grootste partij na vervroegde verkiezingen tot de politieke marge 
zou kunnen veroordelen. Overwogen steun voor een motie van wantrouwen 
richting Rutte etaleerde zo het enige wat er nog over was: onmacht.

Sindsdien is het ieder voor zich bij de club die 'iedereen vrij laat, 
maar niemand laat vallen'. Uit de fractieberaadslagingen lekten smeuige 
details. Kaag wist niet hoe snel ze haar ministerschap aan de wilgen 
moest hangen om Eurocommissaris te worden, haar collega Kajsa Ollongren 
(Defensie) droomde naar verluidt al voor de zomer van een internationale 
functie. De arme Ernst Kuipers en Robbert Dijkgraaf, die hun glanzende 
carrieres opgaven voor het vaderland, zijn er mooi klaar mee.

Jetten slaat geregeld kabinetsvergaderingen over, nu hij met zijn partij 
een nieuwe start probeert te maken. Niet alleen stelt D66 niet meer te 
drammen en te polariseren, de leider moet een onder Kaag verwaarloosde 
partijstructuur herbouwen die deugdelijke screening, koers en strategie 
moet waarborgen. Hoe zeer dat nodig is, bleek wel met het echec van 
afgelopen week toen een columniste op nummer elf de partij intern tot 
verbijstering bracht, terwijl de persoon in kwestie stelt dat Jetten 
haar persoonlijk erg graag op die plek wilde hebben.

In D66 wordt gefluisterd dat oud-voorzitter Ingrid van Engelshoven en 
oud-voorman Alexander Pechtold (die de partij vijftien jaar geleden 
samen van de ondergang redden) zich achter de schermen weer wat meer 
bemoeien met hun club. Pechtold relativeert zijn betrokkenheid 
desgevraagd. Maar voor een partij in crisis is enig oud leiderschap nu 
bepaald geen overbodige luxe.

--------
(c) 2023 Mediahuis