[D66] Ontevredenheid over de democratie

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  21 november 2023
Auteur: Oscar Vermeer
URL:    
https://archive.ph/https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/21/vooral-rechtse-kiezers-zijn-ontevreden-over-de-democratie-a4181686
Opm:    In het artikel staan plaatjes die niet gekopieerd kunnen worden


Vooral rechtse kiezers zijn ontevreden over de democratie
---------------------------------------------------------

Het intrekken van stemrecht, het negeren van het parlement - relatief 
veel kiezers zouden het geen probleem vinden. Zorgwekkend, vinden 
onderzoekers. Zeker nu.

Een behoorlijk deel van de kiezers is ontevreden over hoe de democratie 
in Nederland functioneert. Vooral PVV-kiezers zijn ontevreden (55 
procent), gevolgd door SGP-kiezers (40 procent) en BBB-kiezers (39 
procent). De meest tevreden kiezers zitten bij D66, Volt, 
GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie.

Dat blijkt uit deze woensdag gepubliceerd onderzoek van de politicologen 
Matthijs Rooduijn, Honorata Mazepus en Bert Bakker, dat onderdeel 
uitmaakt van langlopend internationaal onderzoek naar de liberale 
democratie. De steeds kleiner wordende groep CDA-kiezers oogt verdeeld: 
de partij heeft de meeste tevreden kiezers van alle partijen (72 
procent), maar tegelijkertijd ook flink wat ontevreden kiezers (16 
procent) - de rest is neutraal.

Veel kiezers zijn bezorgd over de kwaliteit van de politiek, bleek 
vorige maand uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Uit 
het onderzoek van Rooduijn, Mazepus en Bakker wordt duidelijk hoe 
kiezers aan de liberale democratie willen morrelen. Zo vroegen de 
onderzoekers of het kabinet de Tweede Kamer mag negeren als die het werk 
van het kabinet 'belemmert'. PVV-, BBB- en CDA-kiezers zijn daar het 
vaakst voorstander van, zo'n twee op de tien vinden dat prima.


'Doolhof aan desinformatie'

Op de vraag of het stemrecht van kiezers mag worden ingetrokken als ze 
slecht geinformeerd zijn of makkelijk misleid worden, antwoordt een 
kwart van de PVV-kiezers ja. De CDA-achterban scoort ongeveer net zo 
hoog. Behoorlijk wat kiezers van linkse partijen als Volt (20 procent), 
GroenLinks-PvdA (12 procent) en D66 (8 procent) zijn eveneens 
voorstander - een ander deel oordeelde 'neutraal'. 'Opvallend is dat 
relatief weinig kiezers zeggen: dit kan echt niet, het intrekken van het 
stemrecht', zegt Rooduijn. Dat heeft er volgens Mazepus mee te maken dat 
'sommige kiezers echt bezorgd zijn over het doolhof aan desinformatie 
dat circuleert'.

Het grootste deel van de kiezers vindt dat een onafhankelijke rechter 
een besluit van het parlement mag terugdraaien als het 'de rechten van 
individuen of groepen in de samenleving' schendt. Vooral de achterbannen 
van D66, Volt en GroenLinks-PvdA zijn het daarmee eens. Rechtszaken over 
klimaatbeleid hebben in hun voordeel uitgepakt. Zo dwong Urgenda via de 
rechter af dat de staat meer moet doen om de uitstoot van broeikasgassen 
terug te dringen. Bij VVD, SGP- en BBB-kiezers is die steun veel minder. 
'Klimaatbeleid is een zaak van de politiek en niet van de rechter', zei 
SGP-lijsttrekker Chris Stoffer begin dit jaar.

VVD en SGP vinden elkaar ook op de stelling 'het recht op protesteren 
moet worden beschermd, ook als demonstranten anderen tot last zijn' - 
die bescherming kan wel een tandje minder, vinden hun kiezers. Ook hier 
sluit de CDA-achterban aan. Rooduijn zegt dat daarbij meespeelt welke 
groepen nu protesteren, of dat onlangs hebben gedaan. Veel kiezers 
zullen bijvoorbeeld hebben gedacht aan de blokkades van de A12 door 
Extinction Rebellion. Ook de VVD was daar fel op tegen. Rooduijn: 'De 
actualiteit zit toch vers in je hoofd.' BBB'ers hebben minder moeite met 
demonstranten die anderen tot last zijn. Wellicht doordat zij verder 
terugdachten: aan boze boeren die lang het straatbeeld bepaalden.

Bij linkse partijen als GroenLinks-PvdA en Partij voor de Dieren is ruim 
de helft er voorstander van demonstranten altijd te beschermen - ruim 40 
procent is tegen of neutraal. 'Voor die kiezers geldt dus: er zijn 
grenzen. Niet alles in de publieke ruimte wordt geaccepteerd', zegt 
Mazepus. Ze wijst op een leus als From the river to the sea. 'Dat zou te 
ver kunnen gaan voor kiezers van bijvoorbeeld de christelijke partijen.'

De verschillende opvattingen over democratie lopen grotendeels langs 
dezelfde links/rechts-lijnen als uit eerder onderzoek deze week bleek. 
Kiezers die bijvoorbeeld tegen klimaatmaatregelen en migratie zijn (BBB, 
PVV, SGP), zijn ook vaak ontevredener over de democratie - en andersom 
(Volt, D66, GroenLinks-PvdA).


Zorgwekkend

Uit het onderzoek blijkt dat kiezers het belangrijk vinden dat Nederland 
een democratisch land is. Ze waarderen vrije verkiezingen, vinden dat 
rechters iedereen gelijk moeten behandelen, zijn blij dat media de 
regering kunnen bekritiseren. Toch noemen de onderzoekers hun conclusies 
'zorgwekkend', zeker nu een rechts kabinet nadrukkelijk tot de 
mogelijkheden behoort. Juist die kiezers 'zijn niet de meest 
democratische', zegt Rooduijn.

Mazepus noemt de volgende kabinetsperiode 'een breekpunt voor Nederland. 
Blijf je aan de democratie vasthouden als je kiezers dat minder 
belangrijk vinden?' De Orde van Advocaten wees er begin deze maand op 
dat vooral verkiezingsprogramma's van rechts-conservatieve partijen, 
maar ook die van VVD en CDA, zich slecht verhouden tot de 'minimumnormen 
van de rechtsstaat'.

Rooduijn benadrukt de belangrijke rol van NSC-lijsttrekker Pieter 
Omtzigt. Juist hij hecht belang aan een sterk parlement als tegenwicht 
voor een kabinet, ook in zijn campagne. Hij heeft de 'democratie en de 
rechtsstaat weer op de kaart gezet,' zegt Rooduijn, 'maar van zijn 
kiezers hoeft dat allemaal niet zo. Er zit spanning tussen wat hij zegt 
en wat zijn kiezers willen. Omtzigt is heel principieel hierin, ik ben 
benieuwd hoe principieel hij gaat blijven.'

--------
(c) 2023 Mediahuis