[D66] XR en de (anti-)burgerlijke ongehoorzaamheid

[René Oudeweg]

[Burgerlijke ongehoorzaamheid versterkt het systeem volgens Klaas 
Landsman, antiburgerlijke ongehoorzaamheid verzwakt het systeem. Er is 
sprake van een zekere dialectiek tussen deze twee vormen van 
ongehoorzaamheid. XR-demonstranten zijn influencers en geen 
outfluencers.  Landsman vergeet Henry David Thoreau (Walden) te 
vemelden, bij uitstek een protagonist van de burgelijke 
ongehoorzaamheid. / RO]



trouw.nl:


  De wetsovertredingen van Extinction Rebellion versterken onze democratie


  Klimaatverandering


Klaas Landsman is hoogleraar mathematische fysica

Veel negatieve reacties op de bezettingen van de A12 in Den Haag door 
Extinction Rebellion (het meest recent op 27 mei) suggereren dat deze 
critici geen goed begrip hebben van de daar gebruikte tactiek van 
burgerlijke ongehoorzaamheid. Typerend is Trouw-columnist Sylvain 
Ephimenco (1 juni 2023): "De wet [wordt] met deze illegale actie met 
voeten getreden. Wie willens en wetens ondanks een verbod blokkeert, 
helpt dus de rechtsorde te destabiliseren."

Het tegendeel is waar. Deze actievorm is sinds de jaren zestig uitvoerig 
geanalyseerd door politiek filosofen zoals Hannah Arendt (Civil 
Disobedience, 1970) en John Rawls (A Theory of Justice, 1971). In 
Nederland heeft bijvoorbeeld Kees Schuyt hierover geschreven in Recht, 
orde en burgerlijke ongehoorzaamheid (1973).

Stabiliserend middel

Hun vijftig jaar oude analyses gelden nog steeds. Rawls noemt 
burgerlijke ongehoorzaamheid 'een van de stabiliserende middelen binnen 
een constitutioneel systeem, ofschoon dit middel per definitie illegaal 
is'. Hij wijst op hun grote historische rol in het bereiken van een 
rechtvaardigere samenleving, zoals in de VS rond de afschaffing van ten 
minste de wettelijke segregatie van rassen.

De Amerikaanse historicus Howard Zinn zei het als volgt: 'Protesteren 
buiten de wet is geen afwijking van de democratie; het is daar absoluut 
essentieel voor. Het is een correctie op de traagheid van 'de juiste 
kanalen', [...] een noodzakelijke verstoring, even lastig als gezond.' 
(The Zinn Reader, 1997.)

Al deze auteurs zijn het erover eens dat degenen die burgerlijke 
ongehoorzaamheid toepassen de rechtsstaat accepteren, juist door de rand 
ervan op te zoeken via minimale en onschuldige wetsovertredingen. Het 
veroorzaken van verkeershinder zonder enige kans op slachtoffers, zoals 
ook nu, is daarbij al decennia een veelgebruikte vorm. De Nachtwacht 
werd bij een spraakmakende XR-actie niet beschadigd. Het accepteren van 
een mogelijke straf past hierin. Geweldloosheid en het respecteren van 
de rechten van anderen staan voorop.

Bedreigingen van politici of het storten van asbest op een snelweg, laat 
staan het vervolgens intimideren van bedrijven die dit opruimen, staan 
hier ver van. Voor omgekeerde vlaggen heb ik daarentegen alle begrip. De 
geringe wetsovertredingen bij inzet van burgerlijke ongehoorzaamheid 
vragen aandacht voor grote misstanden die de activisten als schrijnend 
ervaren en die zij niet via het politieke proces of andere volledig 
legale middelen hebben kunnen verhinderen.

Deze hefboomwerking is essentieel en verklaart waarom de overtredingen 
openbaar en opzienbarend zijn - een groot verschil met de meeste 
wetsovertredingen, die heimelijk zijn. De protesten tegen de fossiele 
subsidies - volgens de nieuwste schatting 30 miljard euro per jaar 
alleen al in Nederland - zijn een goed voorbeeld: dankzij de 
A12-blokkades staan deze nu eindelijk op de kaart.

Gewetensvol

Het bredere punt is hierbij dat de Nederlandse regering de door haarzelf 
ondertekende internationale klimaatafspraken ondergraaft en daarmee haar 
doelstellingen in gevaar brengt, met potentieel rampzalige gevolgen. 
Hierbij vallen de slachtoffers voornamelijk ver buiten Nederland. De 
klimaatactivisten die de A12 blokkeren, doen dit niet uit eigenbelang, 
maar vanuit een gewetensvol en weloverwogen gedachtegoed dat de wereld 
als geheel betreft. Behalve het genereren van publiciteit voor een 
bepaald standpunt (en het meeprofiteren met de aarde als geheel, als de 
politiek dit standpunt uiteindelijk overneemt) biedt een illegale 
blokkade geen enkel voordeel aan de wetsovertreders van XR, terwijl een 
afkeurenswaardige overtreding juist het eigenbelang dient.

Kortom: het over één kam scheren van alle wetsovertredingen door ze 
allemaal af te keuren mist de betekenis van de burgerlijke 
ongehoorzaamheid als essentieel onderdeel van een gezonde democratie.

Klaas Landsman is hoogleraar mathematische fysica en was op 27 mei bij 
de betoging op de A12

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20230615/3b6a77d8/attachment-0001.html>