[D66] Vladimir Poetin: Van straatvechtertje tot nieuwe tsaar

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Panorama
Datum:  23 februari 2023
Auteur: Gabriel Jansen
URL:    
https://panorama.nl/artikel/474111/vladimir-poetin-van-straatvechtertje-tot-nieuwe-tsaar


Vladimir Poetin: Van straatvechtertje tot nieuwe tsaar
------------------------------------------------------

Wat er nu werkelijk klopt van het levensverhaal van de leider van 
Rusland is niet helemaal helder meer na twintig jaar dictatuur. Maar de 
meest gangbare versie leest als een horrorverhaal met heel veel 
slachtoffers en daders en een misdadige wereldmacht die het Westen in 
gijzeling heeft. Precies een jaar na de inval in Oekraine vragen we ons 
af: wie is Poetin? En waar komt zijn straatvechtersmentaliteit vandaan?

Vader Vladimir Poetin sr. wordt in de Tweede Wereldoorlog in 1941 bij 
het beleg van Leningrad zwaargewond aan zijn benen en zal verder moeten 
ploeteren als invalide fabrieksarbeider, die tot aan zijn dood een 
steentje mag bijdragen aan de communistische heilstaat. Hij kon het 
verschrikkelijke, vier jaar durende beleg van de stad in ieder geval nog 
navertellen. Dat konden 1,3 miljoen inwoners en soldaten niet meer, net 
als zo'n 100.000 Duitsers die Leningrad vier jaar lang in de tang hadden 
gehad.

De stad lag nog zonder tanden en vreselijk gehavend bij te komen van die 
knock-out toen Vladimir Vladimirovitsj Poetin in oktober 1952 het 
levenslicht zag. Zijn eerste beelden van de wereld waren zijn 
afgepeigerde moeder van 40, een invalide vader van middelbare leeftijd 
en een nog grotendeels verwoeste stad met ijzige winters en hete zomers. 
Tel daarbij het tochtige trappenhuis van de flat met de geur van zweet 
en gekookte kool. En alsof dat nog niet genoeg is, het terreurbewind van 
Jozef Stalin, die om duistere, paranoide redenen de politieke top en de 
elite van de stad in groten getale om het leven bracht.

In die wereld speelt Volodja, zoals zijn moeder hem noemt, met vrienden 
en vecht hij met vijanden op de binnenplaatsen van de woonblokken tussen 
het zwerfvuil en de ratten. Volodja is een driftig baasje. Na een flink 
pak rammel neemt hij les in de vechtsport sambo, een soort judo uit het 
Sovjetleger, om ook te kunnen uitdelen. Geen lieverdje, een 
straatvechter, geen uitblinker op school, wel lastig en een beetje met 
alle winden meewaaiend.

Op de binnenplaats van zijn ouderlijk huis, in de kleine beschermde 
omgeving, leert hij dat je alleen vrienden kunt vertrouwen. Vrienden die 
hij zijn verdere leven meeneemt, zoals de broers Arkadi en Boris 
Rottenberg, die later als 's lands grootste aannemers de brug bouwen 
tussen Rusland en de Krim en die zijn lijfwacht en priveleger bestieren.

Ergens moet de kleine Volodja de film Leven en Lot gezien hebben.

De held van het spionageverhaal is een geheim agent van de KGB, die 
onder de schuilnaam Johan Weiss carriere maakt in de Duitse 
spionagedienst. Stoicijns en ongenaakbaar strijdt hij in dienst van de 
SS voor Moedertje Rusland. De held ondergaat moeiteloos ontberingen en 
martelingen en is altijd iedereen te slim af. Vladimir weet vanaf dat 
moment wat hij wil worden: spion!

Hoe je dat wordt weet hij niet precies, maar verschillende keren loopt 
het kereltje 'Het Grote Huis' binnen, het hoofdkwartier van de KGB aan 
de Lieteyny Prospekt, om zich aan te melden. Ze moeten zijn naam 
uiteindelijk toch ergens genoteerd hebben, want na zijn afstuderen aan 
de rechtenfaculteit aan de Universiteit van Leningrad wordt hij door 
dezelfde KGB benaderd. Tot zijn verbazing is Poetin opeens KGB'er in 
opleiding.


Nutteloze dagen

De geheime politie in de Sovjet- Unie is een staat in de staat, een 
moloch met 300.000 man personeel die verantwoordelijk is voor de 
controle van alle facetten van het leven. Wie KGB-agent wordt, is dat 
voor de rest van zijn leven. De dienst heeft eigen woningen, eigen 
winkels, eigen vakantieparken, eigen ziekenhuizen, tot aan eigen dorpen 
en geheime hoofdkwartieren in het hele land. Poetin belandt na wat 
opleiding bij een onbelangrijke afdeling die zich voornamelijk 
bezighoudt met het schaduwen van de weinige buitenlanders in de 
havenstad. Niet echt het werk van een 007 met de glamour waar hij als 
jongen van droomde. Hij rijdt veel rond door stad en land met het 
autootje dat hij van zijn ouders gekregen heeft en verder tikt hij tien 
jaar lang verslagen van zijn nutteloze dagen voor iemand die ze niet 
leest, maar zorgvuldig opbergt.

Hij leert de stad kennen, hij leert de haven kennen en hij leert er wie 
de boeven zijn, wat ze smokkelen, hoe ze smokkelen, wie wodka stookt en 
wie de heroine verhandelt, waar je kunt gokken en waar de hoeren zitten. 
Volodja rijdt rond met zijn autootje en ziet en hoort alles, want 
Volodja is van de geheime dienst en hij kan doen en laten wat hij wil, 
niemand die hem iets in de weg legt, ook de maffia niet, want de KGB 
moet je niet kwaad maken. Al die kennis zal hem nog van pas komen.


Eindelijk spion

In 1979 wordt hij, bijna genezen van zijn James Bond-ambities, 
uiteindelijk toch naar Moskou geroepen naar het Eerste Hoofddirectoraat 
aan het Dzjerzjinskiplein voor een heuse opleiding 'Spion in het 
Buitenland'. Hij staat na een paar maanden weer in Leningrad. Hij heeft 
begrepen dat je voor het serieuze werk in het buitenland getrouwd moet 
zijn. Hij trouwt gelijk met Aeroflot-ste-wardess Ljoedmila, die na hun 
huwelijk bij zijn ouders intrekt, zodat Vladimir naar de Academie voor 
Buitenlandse Inlichtingen kan in de bossen bij Moskou. Hij krijgt les 
van de sterren van de KGB die hun sporen in de Tweede Wereldoorlog 
hebben verdiend. Het is het ouderwetse werk: schaduwen, volgen, baard, 
snorretje.

De KGB is er goed in. In vijf jaar tijd trouwt hij, krijgt een dochter, 
haalt zijn diploma Spion en wordt vanwege zijn vloeiende Duits 
uitgezonden naar de DDR. Toch nog een soort 007, met vrouw en kind dan 
weliswaar en op een ongelooflijk saaie post, Dresden, in een 
ongelooflijk kleinburgerlijke omgeving met een genadeloze sociale 
controle zowel op het werk als in de woonblokken van de KGB, die op hun 
beurt weer in de gaten gehouden worden door de Stasi. Er wordt wat 
afgeloerd in het voormalige Oostblok.

Zijn officiele titel luidt: directeur van de Duits-Russische 
Vriendschapsvereniging, maar wat zijn echte werk is, weet niemand. Hij 
zou er wat informanten rekruteren die de Stasi en de partijleiding in de 
gaten moeten houden. Ook zou hij de contactpersoon zijn voor de 
terreurgroep Rote Armee Fraktion (RAF), die door hem van wapens wordt 
voorzien in ruil voor, zo wil het verhaal, westerse elektronica, die hij 
weer doorverkoopt aan vrienden in Leningrad. Hij maakt met zijn vrouw 
weleens een tochtje door andere Oostbloklanden met hun Russische 
autootje, maar verder lijkt de carriere in Dresden al bijna even saai 
als die in Leningrad. Als op dat moment de Muur niet gevallen was, 
hadden we nooit meer iets gehoord van kolonel Poetin.


Het grote jatten

Maar de muur valt, van de ene op de andere dag. Poetin belt met de KGB 
in Berlijn: geen antwoord. Hij belt met Moskou: geen antwoord. Wat moet 
hij doen?

De DDR stort in, de Stasi stort in, de KGB in de DDR stort in, zijn hele 
wereld stort in. Die nacht draait de verwarmingsketel in het KGB-gebouw, 
zoals Poetin later zelf zegt, tot hij roodgloeiend dreigt te bezwijken. 
Het hele archief moet door de schoorsteen. Alle bewijsmateriaal waaruit 
blijkt dat de KGB niet alleen de Stasi niet vertrouwt, maar ook de hele 
communistische DDR-top niet, plus alle namen en adressen van alle 
mogelijke medewerkers moet in een keer verbrand of door de 
papierversnipperaar. Niet veel later pakt hij net als zijn collega's 
zijn koffers en neemt met vrouw en kinderen de trein naar de enige plek 
waar hij nog naartoe kan: Leningrad, naar het oude appartement van zijn 
ouders.

Maar niet alleen de DDR is ingestort, het hele Oostblok en honderden zo 
niet duizenden KGB'ers zoeken een heenkomen naar hun vaderland, om daar 
werkeloos toe te zien dat het in eigen land al niet veel beter is. Alles 
wankelt onder het halfslachtige perestrojkabeleid van Gorbatsjov.

De vraag wordt Gorbatsjov nog elke dag gesteld: wat bezielde hem? Een 
betere wereld creeren is zijn bijna naieve antwoord, maar met het 
opheffen van de Communistische Partij heft hij alles op wat de natie bij 
elkaar houdt, want de partij is de staat, en de staat is de partij. De 
eigendommen van de partij zijn gigantisch, zowel in cash als in 
onroerende zaken als fabrieken en gebouwen, en iedere handige sodemieter 
stort zich op een deel daarvan.

Waar een eenvoudige fabrieksarbeider een kruiwagen scoort, storten de 
wat meer geletterden zich op bankrekeningen, fabrieken en gebouwen. De 
partij moet het veld ruimen en in de opengevallen plekken kruipt 
eenieder die zich daartoe geroepen voelt.

In Leningrad is dat Anatoli Sobtsjak, oud-docent rechten van Poetin, die 
pal achter Jeltsin gaat staan na de mislukte staatsgreep van het oude, 
tegenstribbelende partijkader. De wat zwakke met zijn gezondheid 
kwakkelende Sobtsjak wordt burgemeester. Hij zoekt mannetjes om zich 
heen, mannetjesputters die dingen voor elkaar krijgen. En daar heeft de 
KGB er op dat moment toevallig genoeg van. Ook in Leningrad.

Poetin is zo'n mannetje en die wordt naar voren geschoven. In die chaos 
van de eerste dagen knapt hij wat klusjes op voor zijn oude leermeester 
Sobtsjak. Hij blijkt slagvaardig, brutaal, hij kent de stad en de 
onderbuik van de stad. Van de ene klus komt de andere. Zo huurt hij een 
vliegtuig en zorgt ervoor dat Sobtsjak in Parijs een hartoperatie kan 
ondergaan. Hij bedenkt een plan om de gemeente aan wat cash te helpen 
door in zee te gaan met de maffia, die legaal probeert casino's te 
runnen. Voor 51 procent van de aandelen geeft Poetin ze gebouwen die aan 
de gemeente behoren, want de stad heeft cash nodig om de bevolking aan 
eten te helpen, zo hoog is de nood inmiddels opgelopen. Brutalen hebben 
de hele wereld merkt hij en hij ziet kansen voor zichzelf. Hij richt het 
ene na het andere bedrijf op, samen met zijn handige vrienden van de 
rechtenfaculteit van weleer. Met voorop Dmitri Medvedev, die het nog 
korte tijd tot president van Rusland zal schoppen.


Deal met de maffia

Sobtsjak ziet iemand op het stadhuis die zijn handen uit de mouwen 
steekt en meer dan dat. Hij ziet ook zijn eigen groeiende bankrekening 
en dat maakt zelfs van de eens zo democratisch gezinde, zachtaardige 
professor die de goede zaak diende tot een corrupte inhalige politicus 
met als levensmotto: na mij de zondvloed. Als dank wordt Poetin 
locoburgemeester en dan is de beer pas echt los. Hij is verantwoordelijk 
voor de economische ontwikkeling van de stad en in naam van de stad 
krijgt hij toestemming voor handel met het Westen in aluminium, cement, 
olie, hout en schroot in ruil voor vlees, boter, suiker en fruit. 
Leningrad is een havenstad per slot van rekening en de poort naar het 
Westen. Alleen ziet de stad geen vlees, boter en fruit, maar de 
bankrekening van Poetin en zijn vrienden groeit als kool.

Om dat geld veilig weg te zetten, reist Poetin zelf naar Frankfurt, 
eerst nog met geld, maar al snel is het handiger om de bank naar 
Leningrad te halen. Dresdner Bank opent een filiaal in de stad en die 
komt onder leiding van de de ex-Stasi Matthias Warnig, die in de laatste 
dagen van de DDR nog verbindingsman was met de KGB in Dresden. Oude 
liefde roest niet.

Na Dresdner Bank volgen Deutsche Bank (die nu pas voor de rechter staat 
voor witwassen van Russisch geld en de dubieuze connectie met Trump), 
Credit Lyonnais, Otis Liften, Procter & Gamble, Heineken, Pepsi-Cola, 
Coca-Cola en Ford. En wie niet wil delen met Poetin en zijn vrienden, 
krijgt een moordende gemeentelijke belastingaanslag. Waar in Moskou de 
plaatselijke maffia vaak in een bloedige strijd nog een deel opeist van 
de nieuwe economie, draait Poetin de zaken in Leningrad om. In ruil voor 
bescherming van de politie, waar hij als locoburgemeester de baas van 
is, mag de georganiseerde misdaad in een fiftyfiftydeal zijn gang gaan. 
Poetin spreekt de taal van de binnenplaatsen van woonblokken van de stad 
en betrekt de misdaad ook bij alle bedrijven die hij nieuw opricht: de 
Onroerend Goed Beheermaatschappij, de Petersburgse Brandstof 
Maatschappij, de Immobilien und Beteiligungs AG en de Golden 
Gate-ontwikkelingsmaatschappij. Geschillen worden als het niet anders 
kan door zijn vennoten -de maffia - op bloedige wijze voor hem 
opgeknapt. Vaak genoeg moet Poetin daarom zijn dochters voor de 
veiligheid even in Duitsland parkeren.

Ondertussen hebben de nieuwe democratische krachten in de stad die zich 
moeizaam een plaats veroveren in de gemeentelijke organen het nakijken. 
Ze procederen zich een slag in de rondte tegen de kleine, slimme rat die 
met alles en iedereen handel drijft voor eigen gewin, maar een heel 
leger van gewiekste ex-medestudenten rechten weet de meeste zaken op de 
lange baan of onder tafel te krijgen. En als dat niet lukt, kan een 
openbare aanklager of rechter nog altijd een ongeval krijgen.


Het feest kan beginnen

De brutale, daadkrachtige, handige en kleine ex-KGB'er trekt ook de 
aandacht van het centrum van de macht. Eerst in de talloze 
hogerberoepszaken die in de hoofdstad tegen hem aangespannen worden, 
maar allengs ziet de grote baas Boris Jeltsin in hem ook wel een 
mannetje dat hij kan gebruiken. De alcoholische leider die er in het 
Kremlin een potje van maakt en die de economie van Rusland op de rand 
van het bankroet krijgt, heeft iemand nodig die echt de handen uit de 
mouwen kan steken. Die het smeulend conflict in de Kaukasus aankan, die 
de macht van de oligarchen kan beteugelen, die de controle over het 
gigantische land kan handhaven. Maar hij is vooral ook op zoek naar een 
krachtige opvolger op wie hij kan vertrouwen dat hij hem en zijn familie 
niet zal vervolgen voor de vele miljoenen die ze inmiddels in 
Zwitserland geparkeerd hebben. In 1998 wordt Poetin benoemd tot hoofd 
van de FSB, de opvolger van de KGB, een post die hij aangrijpt om de 
rangen te zuiveren en vrienden neer te zetten, daarna wordt hij premier 
waarbij hij in alle regio's vrienden als gouverneur neerzet, en in 1999 
volgt hij de oude baas zelf op als president van Rusland. Dan kan het 
feest pas echt beginnen.

Voor Poetin en zijn vrienden tenminste, die zich inmiddels op een 
immense manier verrijkt hebben, is het vanaf dat moment inderdaad: 
kassa. De baas zelf laat als bewijs van zijn succes een buitenverblijf 
van 1,1 miljard euro bouwen aan de Zwarte Zee.

Voor de gewone Rus is dit moment het einde van alle dromen die er heel 
even waren. Heel even hebben de Russen zicht gehad op een normaal leven 
in een normale democratie onder die malle Jeltsin, die uiteindelijk 
alleen maar speelbal is van zijn eigen geheime dienst. Er gaan verhalen 
dat hij weliswaar aan de drank was, maar dat de KGB er nog een schapje 
bovenop deed door hem langzaam te vergiftigen. Na ruim twintig jaar 
Poetin is er behalve een kleine koppige oppositie niemand meer die nog 
droomt van een normaal land. Dagelijks wordt er geknabbeld aan dat 
kleine beetje verworvenheden die er nog zijn, net zolang tot er niks 
meer overblijft. Vadertje Stalin is dichterbij dan menige Rus lief is.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
10 Dode tegenstanders

Misdadige regimes gebruiken misdadige methodes. Moord op tegenstanders 
is er een van. De bekendste tegenstanders van het Russische regime die 
er niet meer zijn:


1. MIKHAIL LESIN

De voormalig perssecretaris van Poetin wordt op 5 november 2015 dood 
gevonden in een hotelkamer in Washington DC. Hij is met een stomp 
voorwerp op zijn hoofd geslagen. Volgens berichten in de pers stond 
Lesin op het punt een deal te sluiten met de FBI om een aanklacht wegens 
corruptie te ontlopen. Lesin die ook oprichter is van de Engelstalige 
televisiezender Russia Today, verbleef jarenlang in het hart van het 
politieke Russische leven en in het leven van de rijken en machtigen en 
was bekend met hun reilen en zeilen.


2. ALEXANDER LITVINENKO

Voormalig KGB-agent Litvinenko overlijdt in Londen, drie weken na het 
drinken van een kopje thee dat vergiftigd is met polonium-210. De daders 
worden geidentificeerd: Andrei Lugovoi en Dmitri Kovtun, die handelen op 
bevel van Nicolai Patrushev, chef van de FSB, de opvolger van de KGB, 
leeftijdgenoot van Poetin en oud-KGB'er uit Leningrad. Litvinenko had 
openlijk kritiek op Poetin, die hij onder meer beschuldigt van het 
opblazen van twee flatgebouwen en de moord op Anna Politkovskaya.


3. ANNA POLITKOVSKAYA

Anna schreef het boek Poetins Rusland, waarin ze Poetin ervan 
beschuldigt van het land een politiestaat te maken. Ze wordt door twee 
huurmoordenaars in het trappenhuis van haar flat van dichtbij door het 
hoofd geschoten. Vijf man worden voor de moord aangeklaagd, maar de 
rechter oordeelt dat het een huurmoord is die voor 150.000 dollar 
besteld is door een onbekende.


4. NATALIA ESTEMIROVA

Natalia werkt nauw samen met Anna Politkovskaya. Ze is gespecialiseerd 
in schending van mensenrechten in Tsjetsjenie. Ze wordt voor haar huis 
ontvoerd en later teruggevonden met schotwonden in haar hoofd. De dader 
is nooit gevonden.


5. & 6. STANISLAV MARKELOV EN ANASTASIA BARBUROVA

Mensenrechtenadvocaat Markelova is advocaat van Politkovskaya en andere 
kritische journalisten. Hij wordt door een gemaskerde schutter gedood in 
de buurt van het Kremlin. Journaliste Anastasia Barburova die naast hem 
loopt, wordt ook vermoord als ze hem probeert te helpen.


7. BORIS NEMTSOV

Nemtsov, een veelbelovend politicus en plaatsvervangend premier onder 
Boris Jeltsin, is een uitgesproken tegenstander van Poetin. Hij wordt 
vier keer in zijn rug geschoten als hij met zijn vriendin na een 
restaurantbezoek langs het Kremlin loopt. Op de bewakingscamera's is 
niets te zien. Poetin neemt het onderzoek zelf ter hand, maar er wordt 
nooit een dader gevonden.


8. BORIS BEREZOVSKY

Oligarch van het eerste uur. Naar Engeland uitgeweken na onmin met 
Poetin over een tv-zender die hij onder dwang moest afgeven aan de grote 
baas. Een verzoek dat beleefd overgedragen was door Chelsea-eigenaar 
Roman Abramovitsj. Berezovsky blijft rondbazuinen dat hij Poetin met 
geweld ten val zal brengen. Hij wordt dood gevonden in zijn woning in 
Berkshire. Hij hangt in een afgesloten badkamer met een sjaal om zijn 
nek. De lijkschouwer kan zijn dood niet verklaren. De Britse politie 
heeft voordien al enkele moordpogingen op hem verijdeld.


9. PAUL KLEBNIKOV

Chef van de Russische editie van het Amerikaanse zakenblad Forbes. Hij 
schreef veel over corruptie en het leven van rijke Russen. Hij wordt 
vanuit een rijdende auto doodgeschoten, vermoedelijk door 
huurmoordenaars.


10. SERGEI YUSHENKO

Russisch politicus die de staat ervan beschuldigt achter het opblazen 
van vijf flatgebouwen te zitten. Hij wordt doodgeschoten met een enkel 
schot in de borst een paar uur nadat zijn politieke partij Liberaal 
Rusland door de rechtbank erkend is als legale politieke partij.

--------
(c) 2023 Pijper Media