[D66] Column: Boze D66'ers maakten Yesilgoz bijna premier

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Telegraaf
Datum:  29 augustus 2023
Auteur: Wouter de Winther
URL:    
https://www.telegraaf.nl/watuzegt/467613963/boze-d66-ers-maakten-yesilgoz-bijna-premier



Boze D66'ers maakten Yesilgoz bijna premier
-------------------------------------------

Wopke Hoekstra lijkt net op tijd het zinkende schip Rutte IV te verlaten 
om Eurocommissaris te worden. Een verrassing voor velen, ook omdat de 
CDA'er niet een track record op klimaat heeft, noch als partijleider 
heeft geschitterd. Volgens een kabinetslid zijn er 'weinig zaken waar 
Hoekstra zichzelf niet voor geschikt acht'.

Anderzijds bleef ophef uit toen Eurocommissaris voor Betere Regelgeving 
Frans Timmermans in 2019 de klimaatpost zonder expertise ging bekleden. 
Grote verontwaardiging over geschiktheid past opvallend vaak bij 
stemgedrag.

Naast de CDA-vicepremier wilde ook D66-vicepremier Sigrid Kaag de post 
bemachtigen, hoewel ze in haar reactie op Hoekstra's kandidatuur ook Rob 
Jetten noemde als geschikt. Wonderlijk: moest de klimaatminister niet in 
Den Haag blijven om als lijsttrekker haar partij te redden?

In Den Haag klinkt breed dat de voorzitter van de Europese Commissie 
Ursula von der Leyen bij premier Mark Rutte de doorslag heeft gegeven. 
Zij wilde een CDA'er als kandidaat, waarmee de grote Europese botsing 
tussen sociaaldemocraten en christendemocraten op het dossier beter 
gemanaged zou kunnen worden.

In het kabinet vergroot de gang van zaken de feestvreugde niet. Een 
vervroegd vertrek van een cruciale bewindspersoon die de eigen ambities 
wil najagen – of het nou Hoekstra of Kaag is – is niet per se in het 
landsbelang, zo klinkt vanuit de Treveszaal. En wat Von der Leyen 
allemaal wil is bijzaak, vindt een bewindspersoon: 'We hadden ook kunnen 
besluiten om helemaal niemand uit het kabinet naar Brussel te sturen.'


Baantjescaroussel

Voor D66 zijn de druiven extra zuur. Kaag zou met haar brede 
internationale ervaring onmiskenbaar een zware kandidaat geweest zijn 
vanuit Nederland. Het aantal buitenlandbaantjes is schaars. Naast Kaag 
zijn er bovendien meer gegadigden voor een ontsnapping uit Rutte-IV.

Verschillende regeringsleden maken zelfs melding van spanning tussen 
Kaag en minister van Defensie Kajsa Ollongren, die al van voor de 
kabinetsval dateert en gerelateerd lijkt aan de zoektocht van beide 
D66'ers naar een nieuwe internationale functie. Als het om de 
baantjescaroussel gaat kan een partijgenoot namelijk zomaar een 
concurrent zijn.

En hoewel Rutte niet 13 jaar premier heeft kunnen zijn door zich 
rancuneus te gedragen, is het verleidelijk om rond het passeren van Kaag 
die emotie te veronderstellen, nu duidelijk is dat sommige 
D66-Kamerleden overwogen hem na de kabinetsval direct uit het Torentje 
te schoppen.


Telefoontje

D66-fractieleider Jan Paternotte besprak de zondag voor het debat over 
de kabinetsval met oppositieleider Geert Wilders of hij met een motie 
van wantrouwen richting Rutte zou komen. Er was belangstelling voor in 
de D66-fractie, merkte de PVV-voorman, die naar verluidt zelfs werd 
gevraagd de motie naar Paternotte op te sturen. Ook Pieter Omtzigt werd 
die dag getrakteerd op een telefoontje van de D66-fractieleider.

Intussen nam het CDA waar dat toenmalig PvdA-leider Attje Kuiken toen 
nog niet zo ver was als Jesse Klaver (GL), die ook per direct van de 
premier af wilde. Zijn absurde plan om Rutte te vervangen door een 
'zakenpremier' scoorde zeker negen Klavertjes op de schaal van 
scorebordpolitiek.

Later op de dag belde Paternotte Wilders opnieuw. Belangstelling voor 
een motie van wantrouwen tegen de premier was er nog steeds, maar nu 
vertelde hij de PVV-leider er wel bij dat Ruttes opstelling in het debat 
de doorslag zou geven.

Toen vicepremier Kaag de volgende dag Rutte vlak voor het debat belde, 
bracht ze hem vergelijkbaar nieuws: de kabinetsval lag een aantal van 
haar fractieleden zwaar op de maag. Steun voor een motie van wantrouwen 
hing van zijn opstelling in het debat af.

De premier reageerde verbijsterd. Rutte vond het wegsturen van een 
demissionair premier onverantwoord. Hij meende dat de D66-leider haar 
mensen in het gareel moest houden.

De motie verdween toen Rutte in het debat zei dat hij niet nog eens 
lijsttrekker wilde worden. Toch etterde de boosheid in de kabinetstop 
door totdat Kaag en Rutte het later in juli uitpraatten. De vicepremier 
zou de premier op het hart gedrukt hebben dat ze wel degelijk haar 
invloed heeft aangewend om een motie aan zijn adres niet door 
D66-Kamerleden te laten ondersteunen.

Echter, omdat in haar partij al maanden werd verondersteld dat ze haar 
leiderschap aan de wilgen zou hangen, twijfelde Kaag of haar invloed nog 
wel doorslaggevend was. Ze achtte het mogelijk dat er bij een 
hoofdelijke stemming toch een paar D66'ers met de motie mee zouden doen.

De liberalen wachtten er niet op. Hoewel de VVD veronderstelde dat met 
steun van de SGP en Liane den Haan een paar D66-dissidenten het verschil 
niet zouden maken, werd het plan gesmeed dat als het toch zou gebeuren, 
Rutte de VVD-bewindslieden in het landsbelang zou oproepen om aan te 
blijven.

Als dat zou gebeuren, zou de VVD als grootste partij minister Dilan 
Yesilgoz naar voren schuiven als de nieuwe, demissionaire premier. 's 
Lands eerste vrouwelijke minister-president kon dan vanuit het Torentje 
campagne voeren.

Wie zou dat hebben zien aankomen na de val van het kabinet? De 
potentiele ondersteuners van een motie van wantrouwen vast niet.

--------
(c) 2023 Mediahuis