[D66] Klimaatpsychotherapeut bevestigt 'klimaatangst'

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Zo helpt het NOS Journaal krankzinnige psychotherapeuten aan nieuwe 
klantjes]

Bron:   Trouw
Datum:  8 augustus 20223
Auteur: Caroline Hickman
URL:    
https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/klimaatangst-dat-is-juist-een-gezonde-reactie-zegt-de-klimaatpsychotherapeut~b9e045dc/
Ref:    Op,
           https://nl.wikipedia.org/wiki/Gaslighting
        staat,
           Gaslighting is een vorm van psychologische manipulatie waarbij 
de
           pleger er, al dan niet bewust, op uit is het slachtoffer 
(tegenstander)
           mentaal te ontredderen.


'Klimaatangst? Dat is juist een gezonde reactie', zegt de
klimaatpsychotherapeut
---------------------------------------------------------

Klimaatangst is geen stoornis, het is juist een gezonde reactie, zegt de 
Britse psychotherapeut Caroline Hickman, die al meer dan twintig jaar 
kinderen en jongeren begeleidt. 'Ik geef ze de weerbaarheid die ze nodig 
hebben om met deze complexe wereld om te gaan.'

Het is een urgent onderwerp. Gevoelens van angst, rouw, verdriet en 
boosheid om het klimaat komen veel voor onder jongeren. Zo'n 59 procent 
van de jongeren maakt zich zeer tot extreem veel zorgen om het klimaat, 
bleek uit een onderzoek van de Britse psychotherapeut Caroline Hickman 
waarin ze tienduizend jongeren tussen 16 en 25 jaar uit tien landen 
ondervroeg.

Meer dan 45 procent gaf aan dat die zorgen hun dagelijkse bezigheden 
verstoorden. Dat is ook niet zo gek als je luistert naar waarschuwingen 
van onder meer de Verenigde Naties: zij verklaarden onlangs dat 
klimaatverandering niet langer 'onder controle' is. De Wereldbank 
voorspelt dat er in 2050 meer dan 200 miljoen mensen zullen moeten 
migreren vanwege de klimaatverandering.

En de uitstoot van CO2 neemt alleen maar toe. Dit is niet alleen een 
klimatologisch en biologisch probleem, maar vraagt ook om psychologische 
maatregelen, vertelt Hickman tijdens een bezoek aan Nederland.


Wat is het verschil tussen klimaatangst en andere angsten, zoals 
claustrofobie of sociale angst?

'Andere angsten kun je in principe te boven komen, als je leert hoe je 
de bron van de angst kan wegnemen. Maar bij klimaatangst gaat dat niet, 
want het klimaat zal alleen maar verder achteruitgaan. In de psychologie 
wordt klimaatangst nu beschouwd als een jeugdtrauma, vergelijkbaar met 
mishandeling, misbruik of oorlog.

'Ik heb twintig jaar lang mensen met zulke trauma's begeleid. Ongeveer 
tien jaar geleden kwamen ook kinderen met klimaatangst naar mijn 
praktijk en ik merkte dat wat zij me vertelden lijkt op de reactie van 
kinderen die mishandeld en getraumatiseerd zijn.

'Kinderen met klimaatangst worden niet beschermd door hun ouders en 
instanties. Veel ouders willen de angsten van hun kind niet onder ogen 
zien. Ze zeggen dat ze zich geen zorgen moeten maken, of dat er iets mis 
met hen is als ze angstig zijn vanwege het klimaat. Ouders horen niet 
graag dat hun kind verdriet heeft. Ik sympathiseer wel met zulke ouders, 
want het kan ondraaglijk zijn als je kind zich zo slecht voelt en je 
machteloos bent. Maar het is ook belangrijk dat je je kind het signaal 
geeft dat je naar hen luistert en hun gevoel serieus neemt.

'En het zijn niet alleen hun ouders. Ook schoolleiders, politici en 
grote bedrijven beschouwen klimaatangst liever als ziekte die bestreden 
moet worden dan als de authentieke, gezonde emotionele reactie die het 
is. Of, nog erger, ze zeggen dat ze maatregelen zullen nemen, en doen 
het vervolgens niet. Dat is zo obsceen.

'Het is hetzelfde mechanisme als gaslighten (waarbij iemand de waarheid 
verdraait om de ander steeds meer aan zichzelf te laten twijfelen, zodat 
diegene afhankelijk wordt van de gaslighter, red): de mensen met macht 
vertellen je dat de angst in je hoofd zit, dat je je niet zo mag voelen, 
en dat je dan geholpen moet worden als je dat wel doet.

'Dat verstoort de vertrouwensband met kinderen, want degenen die zeggen 
dat ze van hen houden en hen zullen beschermen zijn juist degenen die 
hun vertrouwen schenden. En dat gebeurt op grote schaal. Een 
negentienjarige jongen vroeg aan me: hoe moet ik in een wereld leven die 
niets om mijn toekomst geeft? Hij was niet suicidaal, maar hij wist 
gewoon niet hoe hij moest leven.'


Hoe kun je zo'n jongen met klimaatangst helpen?

'Het eerste wat ik vaak tegen mijn clienten zeg is dat ik beloof dat ik 
hen niet van hun angst zal proberen af te helpen. Want ze voelen die 
angst alleen maar omdat ze geven om de planeet, omdat ze een moreel 
kompas hebben. Daar zouden ze trots op moeten zijn; het is een van de 
weinige logische reacties in een wereld die achteruitgaat.

'Maar je wil natuurlijk niet dat de negatieve emoties de overhand 
krijgen of dat ze je functioneren in de weg staan. Het probleem zijn 
meestal de gevoelens over de gevoelens. We worden angstig, en dan worden 
we bang dat we daar niet mee om kunnen gaan. Of we worden depressief, en 
dan oordelen we daarover, sukkel, je hebt toch niets om depressief over 
te zijn.

'Ik leer hun grip te krijgen op de gevoelens van angst, boosheid, 
wanhoop en depressie. Daardoor krijgen ze de weerbaarheid die ze nodig 
hebben om met deze complexe wereld om te gaan.'


Dat geldt niet alleen voor jongeren, want met de opwarming van de aarde 
zullen we deze emoties allemaal onder ogen moeten zien, toch?

'Klopt, niet iedereen begrijpt dat. Volwassenen denken al gauw: o, het 
komt wel goed. Met covid konden we nog denken, als dit straks voorbij is 
dan komt het wel goed. Maar met de klimaatcrisis kan dat niet. Er zit al 
veel te veel koolstofdioxide in de atmosfeer. Het is al te laat.'


Hoe gaat u om met ouders en verzorgers die de ernst van de klimaatcrisis 
niet inzien?

'Ik denk dat iedereen klimaatangst heeft. Als iemand het probleem 
negeert, of in al zijn naiviteit denkt dat technologie ons wel zal 
redden, dan betekent het niet dat diegene niet angstig is. Mag ik je 
kladblok even?'

Hickman begint te tekenen. Ze schetst een ijsberg met een horizontale 
streep erdoor, zodat een klein topje ervan boven de streep uitsteekt.

'Dit is een model van de psyche. Het gedeelte boven de streep is het 
bewuste, en dit hieronder is het onderbewuste. Dat is pakweg 90 procent 
- pin me daar niet op vast, psychologie is geen exacte wetenschap. Er 
zijn twee grote stromingen binnen de psychologie. De positivistische 
psychologie is zeer invloedrijk, vooral in de ziekenhuizen en klinieken. 
Die streeft naar een snelle oplossing. Ze beschouwen mentale problemen 
als fysieke problemen: als je van de symptomen van je angst af bent, ben 
je genezen. En dat helpt ook, op de korte termijn, maar niet op de lange 
termijn.

'De dieptepsychologie, die ik voorsta, kijkt ook naar dit gedeelte onder 
de streep. Dus als ik zeg dat iedereen klimaatangst heeft, dan bedoel ik 
dat de angst bij sommige mensen in dat onderbewuste zit. En met die 
angst gaan we om door onszelf gerust te stellen, om ons gevoel van 
controle terug te krijgen. Dat kan betekenen dat je verzandt in 
doemdenken. Gek genoeg vermindert dat de angst: ik weet wat er gaat 
gebeuren, we gaan allemaal ten onder, dus ik kan niets doen.

'Een andere manier om de angst te temperen is overdreven veel vertrouwen 
in technologische oplossingen te stellen, alsof recyclen de planeet gaat 
redden. Het is naief om te denken dat je je gedrag niet hoeft te 
veranderen en dat we op de oude voet door kunnen omdat technologie ons 
gaat redden.'


Bij kinderen zie je dat soort verdedigingsmechanismen nooit.

'Kinderen begrijpen het klimaat veel beter dan veel volwassenen. Want ze 
maken gehakt van gezever. Waar volwassenen met excuses aankomen, komen 
kinderen meteen tot de kern, hun morele kompas is heel helder. Want het 
is niet eerlijk voor de koala's en ijsberen en andere kinderen als we de 
planeet ruineren. Het is voor kinderen dus ook pijnlijker dan voor 
volwassenen dat er zo weinig tegen de opwarming gebeurt.

'Maar weet je, ik werk met mensen die vroeger suicidaal waren en nu niet 
meer. Hun leven is vreugdevol, en tegelijkertijd rouwen ze om het 
klimaat. De kindertekeningen hier aan de muur van het Groote museum zijn 
ook interessant. De opdracht was om een tekening te maken bij de 
filosofische vraag of de natuur perfect is. En op een van de tekeningen 
staat: perfectie betekent imperfectie. Er loopt hier een heel wijs kind 
rond. De natuur is niet perfect, maar als we dat kunnen accepteren, 
kunnen we hierdoorheen komen. Uit de klimaatcrisis kan ook iets goeds 
komen, een perfecte imperfecte wereld. Vaak biedt juist een crisis 
kansen voor transformatie.'

--------
Caroline Hickman is docent sociaal werk en klimaatpsychologie aan de 
Universiteit van Bath. Daar doet ze ook onderzoek naar de emotionele 
respons van kinderen en jongeren op klimaatverandering. Daarnaast werkt 
Hickman als psychotherapeut. Ze behandelt kinderen, jongeren en 
volwassenen met klimaatangst.

--------
(c) 2023 DPG Media B.V.