[D66] Kamerkeet: Arib-ambtenaren: 'Sprake van coordinatie en afstemming van bovenaf'

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   HP / De Tijd
Datum:  4 oktober 2022
Auteur: Ton F. van Dijk
URL:    
https://www.hpdetijd.nl/2022-10-04/arib-ambtenaren-doen-hun-verhaal-sprake-van-coordinatie-en-afstemming-van-bovenaf/
Opm:    Op1-TV: Op uitlekken van presidium-blabla staat 1 jaar 
gevangenisstraf


Arib-ambtenaren doen hun verhaal: 'Sprake van coordinatie en afstemming
van bovenaf'
-----------------------------------------------------------------------

Ze herkennen zich niet in het beeld van een 'schrikbewind'. De 
Arib-ambtenaren, zoals ze zichzelf noemen, doen nu hun verhaal. Ze zijn 
niet blind voor de tekortkomingen van oud-kamervoorzitter Khadija Arib, 
maar het beeld wat nu wordt geschetst gaat volgens hen 'veel te ver'. Er 
is sprake van een 'gecoordineerde actie van bovenaf' tegen Arib, zo 
zeggen ambtenaren die nauw met haar samenwerkten tegen Ton F. van Dijk.

(...)

Anonieme medewerkers schetsen een beeld van een keiharde, manipulatieve 
en onberekenbare voorzitter. Hoe valt dat te verenigen met de vrouw die 
mij op een moment dat ik het moeilijk had een hart onder de riem stak 
met een paar aardige woorden?

Haar tegenstanders zullen ongetwijfeld aanvoeren dat het berichtje 
helemaal niet zo aardig bedoeld was, maar vooral een investering in de 
toekomst. Hou kritische journalisten te vriend, zoiets. Dat kan 
natuurlijk kloppen, niettemin heb ik moeite om dat te geloven. Maar hoe 
zit het dan wel?

De afgelopen dagen sprak ik met een aantal mensen die in de Kamer nauw 
samenwerkten met Khadija Arib. Van die gesprekken wil ik graag verslag 
doen. Niet als een aanval op het werk van twee prima journalisten van 
NRC, die dagelijks in Den Haag rondlopen en dus veel te horen krijgen. 
De mensen die zij hebben gesproken bestaan. Daar ga ik van uit.

Wel om er een beeld naast te zetten. Soms is het een waar en het ander 
ook. Soms zijn zaken niet zo makkelijk te duiden als wordt gedacht. De 
werkelijkheid is complex en in die context zijn mensen dat ook. 
Misschien geldt dat ook voor Khadija Arib. En voor alle duidelijkheid: 
ik heb de oud-voorzitter ook nu nog nooit ontmoet.

Ik heb wel gesprekken gevoerd met naaste medewerkers van Arib (deze zijn 
mij niet door Arib 'aangereikt'), zowel uit de 'politieke' als de 
ambtelijke dienst. Zij noemen zich de 'Arib-ambtenaren' en geven aan 
zich nu op hun werk ook 'onveilig' te voelen en bang te zijn voor een 
'afrekening'. Ook zij willen daarom alleen anoniem hun verhaal doen.

Ze spreken met respect over Arib, maar zijn niet blind voor de scherpe 
kanten van haar persoonlijkheid. Ze hebben samen vele jaren ervaring in 
de Kamer - op hoog niveau - en werkten soms met voorgangers van Arib. 
'Wij kunnen heel goed vergelijken en dan herkennen we ons niet in het 
beeld dat nu van Khadija wordt neergezet'.

De Arib-ambtenaren beschrijven een Kamervoorzitter die hoge eisen stelt 
aan zichzelf, maar ook aan haar medewerkers. Dat kan soms lastig zijn, 
zo erkennen ze. 'Want Khadija zegt wat ze vindt'. Ook als ze zich 
daarmee niet populair maakt. Maar als je goed bent, zo wordt gesteld, 
dan is ze 'loyaal' en staat ze doorgaans open voor de dialoog.

De huidige situatie ('volledig uit de hand gelopen') is volgens de 
Arib-ambtenaren een rechtstreeks gevolg van de opdracht die Arib als 
Kamervoorzitter via een motie van de Kamer zelf mee kreeg, om de 
ambtelijke diensten van de Tweede Kamer te moderniseren.

Arib is, zo stelt men, er de persoon niet naar om te 'tekenen bij het 
kruisje'. Integendeel: als voorzitter van het parlement nam zij deze 
opdracht extreem serieus.

'Khadija is van de details, ze zit er bovenop'. En dat kan goed fout 
gaan - zo vertellen ze onafhankelijk van elkaar - wanneer nieuwe 
leidinggevenden worden aangesteld, die van 'buiten de Kamer' komen. De 
afdelingshoofden hebben in sommige gevallen volgens deze ambtenaren, 
geen of onvoldoende affiniteit met het politieke proces. Ze zijn volgens 
hen aan hun baan begonnen met de idee dat ze autonoom kunnen 
functioneren en zelf alle beslissingen kunnen nemen. 'Dat werkt zo niet 
in een politieke omgeving', zeggen ze daarover.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Hieronder citeer ik de Arib-ambtenaren en laat ik hen aan het woord. 
Omdat het goed is ook de andere kant van het verhaal te horen.

'Een aantal diensthoofden wil het zelfstandig voor het zeggen hebben. 
Maar dat kan niet in een politieke organisatie als de Kamer. Dit is geen 
gewoon bedrijf. Een voorbeeld: wanneer er iets niet goed gaat in het 
Kamerrestaurant en Kamerleden ontevreden zijn over het eten, dan gaan ze 
naar Arib en niet naar het verantwoordelijk hoofd van de ambtelijke 
dienst. En dus bemoeide Arib zich dan met de gang van zaken in het 
restaurant. Tot grote ergernis van het diensthoofd.'

'De ambtelijk leiding zegt: waar bemoeit de politiek zich mee? En zo 
ontstond grote spanning tussen de politieke en de ambtelijke 
organisatie. Arib heeft kennis van zaken en een uitgesproken 
persoonlijkheid. Nieuwe ambtenaren hadden vaak geen idee waar we in de 
Kamer mee bezig waren. En dat is het recept voor een conflict, dat niet 
kon uitblijven.'

'Nog een voorbeeld: Toen Arib binnenkwam, vertelden die mensen hoe zij 
hun werk altijd deden. Dat werkt niet bij haar. Je moet haar vragen: hoe 
wil jij dat je wordt ondersteund? Je moet haar niet vertellen hoe zij 
het moet doen. Als je het zo aanpakt, dan wil ze jou liever niet als 
medewerker. Ze besluit vrij snel of ze je vertrouwt, of niet. Gezien de 
zwaarte en complexiteit van het voorzitterschap is dat haar goed recht.'

'Arib is zwart-wit, ik heb dat nooit slecht gevonden. Een 
Kamervoorzitter die en goed voorzit en tegelijk een ideale manager is, 
dat bestaat niet, althans dat heb ik nog nooit meegemaakt. En geloof me: 
ik heb met andere voorzitters gewerkt.'

'Arib heeft veel fans bij beveiliging en restaurant, de gewone 
medewerkers, ook de griffiers. Het is slechts een klein clubje met een 
heel grote mond en wraakgevoelens, dat nu de beschuldigingen uit dat er 
sprake was van een schrikbewind. Dat is gewoon niet zo.'

'In de ambtelijke top zijn ongeveer vier mensen tegen Arib. Dit gebeurt 
vanwege haar persoonlijkheid, maar ook vanwege de personen waar het om 
gaat zelf: ze snappen niet wat werken in een politieke omgeving 
betekent. Ze beschikken eenvoudig niet over de vereiste politieke 
sensitiviteit, ze voelen het Kamerwerk niet aan.'

'Ze zijn afkomstig uit een niet politieke omgeving. Een voorzitter is 
natuurlijk juist heel goed in politiek. Deze ambtenaren vinden politiek 
eigenlijk maar onzin. Politici vinden ze lastig, ze moeten zich nergens 
mee bemoeien. Maar dat slaat natuurlijk nergens op in deze bij uitstek 
politieke omgeving'

'En dan kom je moeilijk terug bij Arib qua persoonlijkheid. En die 
topambtenaren cultiveren vervolgens hun eigen ongenoegen bij de rest van 
de organisatie.'

'23 mensen die het moeilijk hebben gehad en naar de bedrijfsarts zijn 
gestapt? Dat zou goed kunnen, er zijn er ongetwijfeld bij die onterecht 
zijn af geserveerd, maar ook een aanzienlijk aantal dat te weinig 
kwaliteit leverde. En dat laatste was niet de schuld van Khadija.'

'Een collega van mij is zo'n 'slachtoffer' van Arib. Maar zij voelde 
zich juist niet gesteund door de ambtelijke top. Ze wordt nu gebeld door 
hoge ambtenaren, een soort belclubje onder de klagers. Of ze haar 
verhaal wil doen. Er is sprake van coordinatie en afstemming van 
bovenaf.'

'Ik kan me voorstellen dat mensen moeite hebben met sommige dingen die 
zijn gebeurd, maar dit is zo overtrokken, alsof de hele organisatie met 
stress rondliep. Van een schrikbewind was zeker geen sprake. 
Machtsmisbruik? Daar herkent slechts een klein deel zich in, vooral 
omdat hun diensthoofd veelvuldig heeft gezegd: 'het is niet te doen'. De 
diensthoofden zijn cruciaal, zij vechten hun conflict met Arib uit over 
de hoofden van de medewerkers. Van alles wordt nu een punt gemaakt, 
omdat dit nu even goed uitkomt.'

'Khadija had te maken met leidinggevenden, die als een olifant door de 
porseleinkast gingen. Zij moest dat in goede banen leiden. Ze heeft die 
dingen heel goed door. Als ze een stuk krijgt wat ze niet goed vindt, 
gaat het rood terug. Da's ook logisch.'

'Ze stond onder enorme druk: als het fout gaat moet zij het politiek 
verantwoorden. Het straalt op haar af. Er werden soms domme dingen 
gezegd of geschreven, en dan trapte ze wel op tenen. Dat was vaak 
terecht. Ik heb nooit meegemaakt dat ze zich onbehoorlijk gedroeg. Als 
de druk in de Kamer hoog was, wilde ze soms alleen bepaalde mensen om 
zich heen. Dat mag.'

'Het is rancune, het lijkt helemaal in scene gezet, dit zijn niet de 
liefste mensen in de Kamer. Wat wil je bereiken dat je zo'n hetze 
veroorzaakt? Er was enorm veel weerstand bij de ambtelijke hoofden. Ik 
heb het vermoeden dat een of twee hoofden de afgelopen periode actief 
bezig zijn geweest met het benaderen van ontevreden mensen. Ze werden 
aangemoedigd met NRC te praten. Dat kan toch niet?'

'Persoonlijk heb ik nooit meegemaakt dat Khadija iemand heeft 
uitgescholden. Heftige emoties? Dat kan, het is geen makkelijke positie. 
Maar toen ik in een moeilijke situatie zat heb ik van Arib veel steun 
gehad. Zelfs een bloemetje van haar gekregen. Daarom spreek ik me nu ook 
uit voor Khadija. Wat er nu gebeurt gaat te ver, veel te ver.'

'Khadija is heel principieel, ze wordt als lastig gezien, ze is heel 
zuiver, maar veel mensen vinden dat lastig. Ze is natuurlijk politicus 
en kent alle trucs. Er is niemand die zo lang in de Kamer zit en niet af 
en toe manipuleert. Maar een manipulatief mens? Khadija heeft dingen 
gewoon snel door, ze is een pittige tante, daarom zat ze daar ook. In de 
krant staat dat de mensen die wel met Khadija overweg kunnen allemaal 
'ja-knikkers' zijn, maar dat klopt absoluut niet.'

Tot zover de Arib-ambtenaren.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Het beeld dat ontstaat komt niet in plaats van het in NRC geschetste 
beeld van de werkelijkheid. Het zijn 'waarheden' die op dit moment 
kennelijk naast elkaar bestaan en vooral veel vragen oproepen over hoe 
de nu heersende beelden tot stand zijn gekomen.

Een ding is wel duidelijk; een onafhankelijk onderzoek naar het gedrag 
van Khadija Arib dient daar alle medewerkers bij te betrekken, en niet 
alleen degenen die anoniem hebben geklaagd. Er is duidelijk een ander 
verhaal dan het 'schrikbewind van Arib' dat ook dient te worden gewogen.

Alleen zo lijkt een objectief beeld te kunnen ontstaan van de situatie 
die heeft geleid tot een zwarte bladzijde in de parlementaire 
geschiedenis van ons land en die niet voor herhaling vatbaar lijkt. De 
schade is aangericht, men kan er nu alleen nog van leren.

--------
(c) 2022 HP / De Tijd