[D66] Edsger Dijkstra review

Fri Nov 4 18:48:44 CET 2022

(Wat een ellende hebben Turing en Dijkstra aangericht..)

nrc.nl
<https://www.nrc.nl/nieuws/2022/11/04/filosoof-van-de-informatica-a4147035>

  Als filosoof van de informatica had Edsger Dijkstra een trouwe groep
  volgelingen

Bennie Mols
8-10 minutes
------------------------------------------------------------------------

Toen Edsger Dijkstra in 1957 in Amsterdam trouwde, gaf hij als antwoord
op de vraag naar zijn beroep: programmeur. De gemeente accepteerde dat
niet, want dat beroep bestond toen helemaal niet. Dus werd het
theoretisch fysicus, het vak dat Dijkstra in Leiden had gestudeerd
voordat hij het gloednieuwe pad van de informatica insloeg. „Tot zover
de traagheid waarmee ik het beroep van programmeur in mijn eigen land
zag opkomen”, schreef hij daarover later, op de ironische toon die hem
zo kenmerkt.

Twee jaar eerder had Dijkstra’s promotor Adriaan van Wijngaarden hem
overtuigd van het feit dat computers een blijvertje in de wereld zouden
zijn. En waarom zou hij dan niet degene zijn die van programmeren een
respectabele discipline kon maken? Die missie voerde hij met hart en
ziel uit tot aan zijn overlijden in 2002, twintig jaar geleden. Dit jaar
is het ook precies vijftig jaar geleden dat hij de A.M. Turing Award
won, de Nobelprijs voor de informatica, als enige Nederlander ooit.

    Dijkstra was een soort goeroe. Hij trok een kleine, trouwe groep
    volgelingen aan

    Krzysztof Apt emeritus hoogleraar

Dijkstra speelde in de jaren zestig en zeventig een sleutelrol in het
vestigen van de informatica als een wetenschappelijke discipline, met
een grote nadruk op bewijsbare correctheid van computerprogramma’s.
Iedereen die een route plant met een navigatiesysteem gebruikt het
algoritme dat Dijkstra in 1959 bedacht: het kortste-padalgoritme, een
efficiënte methode om de snelste route van A naar B te bepalen, een van
zijn baanbrekende concrete bijdragen aan de informatica.

„Dijkstra was een soort goeroe”, zegt Krzysztof Apt
<https://homepages.cwi.nl/~apt/>, emeritus hoogleraar van het Centrum
Wiskunde & Informatica in Amsterdam, terwijl hij bij hem thuis een
aantal handgeschreven brieven van Dijkstra aan hemzelf laat zien. Apt is
co-auteur van het net verschenen boek /Edsger Wybe Dijkstra: His Life,
Work, and Legacy/, waarin tientallen informatici terugblikken op leven
en werk van Dijkstra. Apt: „Dijkstra trok een kleine, trouwe groep
volgelingen aan die zelfs zijn schrijfstijl, notatie, manieren en type
sandalen imiteerde.”

    Bescheiden en ongelofelijk eerlijk

Apt werkte tussen 1987 en 1990 als hoogleraar samen met Dijkstra aan de
Universiteit van Austin, Texas (VS). „Aan de ene kant was hij dominant,
intimiderend, stroef en met een negatief soort humor, maar aan de andere
kant was hij ook bescheiden, integer en ongelofelijk eerlijk. Dat
laatste was voor mij doorslaggevend.” Werkend aan het boek over Dijkstra
ontdekte Apt met hoeveel collega’s Dijkstra in brieven correspondeerde
en hoe vaak hij ze bij hem thuis liet logeren. Apt: „Toen hij in Nuenen
woonde, nam hij menig buitenlands collega mee op een fietstochtje met
zijn tandem.”

Apt noemt Dijkstra „de man die de informatica op zijn schouders droeg”.
„Hij voelde zich verantwoordelijk voor de informatica, alsof deze van
hem afhankelijk was”, legt Apt uit. „Bij alle lezingen die hij bijwoonde
maakte hij geen geheim van zijn meningen en was hij vaak genadeloos
tegenover de sprekers. Alsof hij voelde: dit is mijn gebied, en dat mag
niet vervuild worden door een verkeerde aanpak.”

„Dijkstra’s belangrijkste erfenis is het rigoureuze wiskundige denken
over programmeren”, zegt Turingprijswinnaar Leslie Lamport. „Hij keek
naar computercode alsof het een wiskundig object is.” Daarom ook was hij
een voorstander van het leren programmeren zonder computer. Zelf schafte
hij pas heel laat in zijn leven een computer aan, met frisse tegenzin.

    Dijkstra had ook een zwakheid, en dat was dat hij wilde dat anderen
    dachten zoals hij

    Leslie Lamport Turingprijswinnaar

„Dijkstra had echter ook een zwakheid”, zegt Lamport wat aarzelend, „en
dat was dat hij wilde dat anderen dachten zoals hij.”

In 1984 verruilde Dijkstra de TH Eindhoven voor Texas. Hij was
gedesillusioneerd geraakt over het Nederlandse hoger onderwijs in de
informatica. In de tv-documentaire /Denken als discipline
<https://www.vpro.nl/speel~WO_VPRO_035355~denken-als-discipline-noorderlicht~.html>/
(2001) zei hij: „Dat was een tijd waarin voor allerlei afdelingen de
grootste zorg was: is mijn curriculum wel waterig genoeg?”

*Drie van de prikkelende oneliners* van Edsger Dijkstra. Zijn
handschrift was zo iconisch dat een collega er dit lettertype op
baseerde: het Dijkstra-font.

Dijkstra had een bijzondere manier om zijn ideeën te verspreiden. Ja,
hij schreef natuurlijk af en toe wetenschappelijke publicaties,
voornamelijk als enige auteur, maar alleen als hij vond dat zijn ideeën
voldoende gerijpt waren – en zijn lat lag hoog. Veel vaker schreef hij
zijn beroemd geworden EWD’s
<https://www.cs.utexas.edu/users/EWD/welcome.html>: 1.318 notities
voorzien van zijn initialen en een volgnummer. Het zijn stukken
onderzoek, wiskundige bewijzen, verslagen van conferenties, commentaren
en opinies.

„Die stuurde hij dan per post naar een stuk of twintig vakgenoten”,
vertelt Apt. „En die konden er dan zelf kopieën van maken en verder
sturen. Met zijn EWD’s was hij als het ware de eerste blogger in de
informatica.”

Apt: „Het zijn vaak juweeltjes. Hij liet ook zien hoe helder je kunt
schrijven over echte problemen zonder formules te gebruiken. En hij kon
perfect ideeën in een enkele zin samenvatten en prikkelend oneliners
formuleren.”

In eerste instantie schreef Dijkstra zijn EWD’s op zijn
Olivetti-schrijfmachine, maar vanaf 1979 schreef hij ze alleen nog maar
met zijn Montblanc-vulpen. Zijn handschrift werd zo iconisch dat
collega-informaticus Luca Cardelli
<http://lucacardelli.name/indexArtifacts.html> in de jaren 80 een
Dijkstra-font ontwierp.

Lamport en Apt kenden Dijkstra goed. Maar hoe kijkt de jongere generatie
naar Dijkstra? Felienne Hermans is sinds kort hoogleraar computer
science education aan de VU en ontwikkelde de programmeertaal Hedy
<https://www.hedycode.com/> voor kinderen. Zij laat per e-mail weten dat
Dijkstra net was overleden toen zij ging studeren.**
<https://www.nrc.nl/nieuws/2021/01/31/de-bestorming-van-het-capitool-is-ook-software-a4029907>

    Pittige uitspraken

Hermans: „Toen de EWD’tjes begonnen te circuleren, lazen wij die als
studenten gretig. Het was een soort bloggen, of twitter, vol met
pittige, ongenuanceerde uitspraken tegen alles en iedereen, zoals
‘/Cobol cripples the mind/’. Dat klinkt grappig, maar is natuurlijk ook
een heel nare opmerking want Cobol, een jaren-60-programmeertaal, heeft
zoveel bijgedragen als eerste machine-onafhankelijke taal. Dan kun je
denken: ach ja het was een andere tijd, dat is waar, maar voor mij hoort
Dijkstra bij een generatie informatici die met hun nare
communicatiestijl er juist voor hebben gezorgd dat mensen in de
informatica heel lang hebben gedacht dat we zo met elkaar kunnen omgaan
en dat het bij nerds hoort om onbeschoft te zijn als je maar duidelijk
bent.”

Hermans denkt dat Dijkstra zó overtuigd was van zijn eigen gelijk dat
hij echt geloofde dat hij iedereen moest bekeren. „Maar als ik denk aan
wat het maken van software nu echt moeilijk maakt, dan denk ik aan
mensendingen: samenwerken, documenteren, veranderende eisen en een
veranderende wereld. Mensen die dat interessant vonden, zijn door de
Dijkstra’s van toen uit het veld gedreven met zijn rigide denkwijze en
vaak botte manier van communiceren.”

Foto bij een interview in NRC Handelsblad (1984): ‘De programmeurs maken
er een rommeltje van’ <https://www.nrc.nl/handelsblad/1984/06/21/#119>

Foto Leo van Velzen

    Extremere standpunten

Dijkstra werd steeds meer een filosoof van de informatica. Apt:
„Naarmate de informatica groeide, werd zijn invloed steeds kleiner. Voor
veel mensen werden zijn principes te idealistisch. En naarmate hij ouder
werd, verhardde zijn mening en werden zijn standpunten te extreem en
daardoor impopulair.”

Dijkstra’s manier van denken paste goed in een tijd waarin
computerprogramma’s nog enigszins overzichtelijk waren, waarin nog niet
iedereen een smartphone had.

Maar de informatica heeft zich moeten aanpassen. Informatica in de 21ste
eeuw vereist niet alleen een samenwerking met de wiskunde, maar ook met
de ingenieurswetenschappen en de sociale en geesteswetenschappen. Apt:
„Op het hoogtepunt van zijn carrière was Dijkstra waarschijnlijk de
invloedrijkste informaticus ter wereld. Maar nu, vijftig jaar later, is
de erfenis van hem die het meest is beklijfd, zijn concrete bijdragen
aan de informatica en niet zijn nadruk op een wiskundige methodologie.”
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20221104/00409d75/attachment.html>