[D66] Ledenbijeenkomst van D66: Wanneer komt andere partijcultuur ?

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  14 mei 2022
Auteur: Wilma Kieskamp
URL:    
https://www.trouw.nl/politiek/de-brandende-kwestie-op-de-ledenbijeenkomst-van-d66-wanneer-komt-nou-die-andere-partijcultuur~b6e16214/


De brandende kwestie op de ledenbijeenkomst van D66: wanneer komt
nou die andere partijcultuur?
-----------------------------------------------------------------

Het is onrustig bij D66. Kritische leden willen een minder harde 
partijcultuur. Het is dit weekend aan het partijbestuur en Sigrid Kaag 
om die onrust te bezweren op een ledenbijeenkomst.

In de tijd dat Patrick Sonneveldt raadslid en fractievoorzitter was in 
Deventer, jaren geleden, was D66 nog een kleine partij. Als hij een 
vraag had voor de fractie van de Tweede Kamer stuurde hij een mailtje. 
Als hij iemand nodig had binnen de top van de partij pakte hij de 
telefoon. D66 was een overzichtelijke club van mensen die elkaar goed 
kenden. 'Er is flink wat veranderd', zegt Sonneveldt (48). Tegenwoordig 
leidt hij het 'alumninetwerk' binnen de partij, oud-bestuurders die hun 
ervaring inzetten voor onder andere het begeleiden van nieuw talent. 
Daarnaast is hij nauw betrokken bij de commissie nieuw leiderschap 
binnen D66, die praat over de partijcultuur.

Die partijcultuur moet volgens veel leden dringend veranderen. Het is de 
brandende kwestie op een speciale ledenbijeenkomst zondag. Het 
partijbestuur en politiek leider Sigrid Kaag moeten daar de onrust zien 
te bezweren die ontstond na recente onthullingen dat een prominente 
D66'er zich schuldig maakte aan grensoverschrijdend gedrag.

Signalen die Sonneveldt in de voorbereiding hoorde van leden in het land 
zetten hem aan het denken. Bijvoorbeeld over de vraag of de Haagse 
partijtop tegenwoordig nog wel zo benaderbaar is voor de 'gewone' 
D66'ers als die iets kwijt willen. 'Het is een veel grotere partij 
geworden. Hierarchischer ook. Als nieuwe raadsleden een mailtje sturen 
naar de fractie in de Tweede Kamer, is het helemaal niet zeker of er 
antwoord komt.' Veel leden in het land vragen om meer benaderbaarheid, 
hoort Sonneveldt. 'Ze vinden de afstand tussen de top en de basis te 
groot geworden. We moeten uit de bubbel. Hoe zorg je dat iedereen 
eerlijke toegang heeft?'


Veiligheid binnen de vereniging

Het is onrustig binnen D66. Voor het eerst sinds Kaag aantrad als 
politiek leider maakt de partij een interne crisis door. Bijna 
achthonderd leden vroegen onlangs per open brief zowel het partijbestuur 
als Kaag of D66 nog wel 'een vereniging is die veilig is voor iedereen'.

Aanleiding is de zaak rond een prominente partij-adviseur. Hij had een 
relatie met een vrouw die werkte bij de partij. Toen zij de relatie 
verbrak, stalkte hij haar met telefoontjes en mail die - gaf hij onlangs 
toe - 'dreigend' konden overkomen. De man is onlangs alsnog uit de 
partij gezet. Het partijbestuur en Kaag moeten zondag het vertrouwen 
terug zien te winnen bij de achterban, in de eerste plaats over de vraag 
hoe ze zijn omgegaan met de vrouw. Veel leden zijn verontwaardigd dat 
het partijbestuur jarenlang geen stappen ondernam na meldingen door het 
slachtoffer. Op een chaotische persconferentie maakte partijvoorzitter 
Victor Everhardt onlangs excuses en betuigde ook Kaag 'ten diepste 
spijt', vooral over haar zakelijke toon tegen de vrouw.

Op de speciale bijeenkomst kunnen leden stoom afblazen en zullen het 
partijbestuur en Kaag alsnog nadere uitleg geven waarom er nu opeens wel 
stappen volgden tegen de man.


Meer zeer over het functioneren

Maar in het verlengde daarvan komt nu ook ander zeer naar boven over de 
manier waarop D66 functioneert en omgaat met eigen mensen. Op de 
uitpraatsessie van zondag zal het ook gaan over de vraag hoe D66 is 
omgegaan met andere meldingen over sociale onveiligheid, waaronder 
klachten die varieren van opdringerig geflirt tot denigrerende 
opmerkingen.

Hoewel het vooral het partijbestuur was dat faalde, zullen de ogen 
vooral gericht zijn op politiek leider Sigrid Kaag. Met haar als het 
gezicht van de partij hadden veel leden een doortastender optreden 
verwacht. Vooral haar toon zal ertoe doen: met welke woorden gaat zij de 
achterban overtuigen dat de interne veiligheid op orde komt? Afgaand op 
het aantal aanmeldingen lijkt de onrust af te vlakken. Kaag staat zeker 
niet in een tot de nok gevulde congreszaal; er worden circa 250 leden 
verwacht.

Eigenlijk gaat het zondag over een veel bredere vraag: wordt D66 onder 
Kaag een andere partij dan eerder, qua eigen functioneren? Veel kiezers 
herinneren zich nog de verkiezingsboodschap over een inclusiever en 
gelijker Nederland. Ook D66 zelf zou van kleur en sfeer veranderen, dat 
was expliciet onderdeel van die belofte. Minder de strakke yuppenpartij, 
meer een partij waar verschillende mensen zich thuis moeten kunnen 
voelen.


Testcase voor nieuw leiderschap

Voor kritische leden is de sociale veiligheid binnen de partij de 
testcase voor 'nieuw leiderschap'. Hoe gaat D66 om met vrouwen in de 
partij? Luistert de partijtop serieus naar kritiek van D66'ers met 
bijvoorbeeld Turkse, Marokkaanse, Surinaamse wortels?

Wat de kwestie zo explosief maakt, is dat D66 de groei van de afgelopen 
jaren vooral te danken heeft gehad aan twee groepen: vrouwen en 
jongeren. Dankzij hun toeloop telt de partij nu bijna 32.000 leden. Op 
de lijst voor de Tweede Kamer en de gemeenteraden stonden meer 
kandidaten met een biculturele achtergrond op verkiesbare plaatsen. Het 
leidt tot een roep om cultuurverandering en een andere sfeer in de 
partij.

De discussie gaat allang niet meer alleen over de ene zaak rond de 
weggestuurde partijprominent, zegt ook oud-raadslid Sonneveldt. 'Veel 
leden in het land willen een andere bestuurscultuur. Het wordt tijd dat 
we het eens over onszelf hebben. We moeten terug naar de kern.' Leden 
eisten eerder al op een congres meer duidelijkheid over wat 'nieuw 
leiderschap' in de praktijk gaat betekenen voor de eigen partij, na de 
verkiezingsbeloftes van Kaag.


De 'mannetjescultuur' uit het tijdperk van Pechtold

Er klinkt bijvoorbeeld onvrede over de strakke manier waarop D66 vanuit 
Den Haag lange tijd is geleid, top-down, met veel macht bij een kleine 
kring van oudgedienden. Sonneveldt: 'Waarom zitten de ministers en 
Kamerleden op de eerste rij bij een congres, en de leden achterin? Gooi 
het door elkaar, stelde iemand voor. Persoonlijk hoop ik dat er 
discussie komt over de rol van spindoctors en marketing, vooral ook 
buiten verkiezingstijd. Die rol is te groot. Ook dat drukt zijn stempel 
op de partijcultuur. We missen daardoor de kans om vanuit een bepaalde 
zachtheid te reageren als er zaken misgaan, we schieten snel in het 
defensief.'

De strakke hand is nog een erfenis uit het tijdperk van Alexander 
Pechtold. D66 staat voor de vraag of er afscheid genomen wordt van zijn 
stijl van werken, die nog steeds zijn sporen nalaat. Pechtold 
concentreerde veel macht bij zichzelf en de fractie en liet zich 
adviseren door een kleine groep vertrouwelingen. Deze 
'presidentialisering' van de partij was ooit zijn remedie om de partij 
weer te disciplineren en op te bouwen toen die twintig jaar geleden op 
sterven na dood was.

D66 had daardoor ook een 'mannetjescultuur', wordt binnen de partij 
tegenwoordig erkend. De kleine oppositiepartij die zich in de kijker 
probeerde te spelen met slimme onderhandeltactieken en handige 
pr-profilering. Dat ging met veel theater. Nog steeds zitten veel van 
Pechtolds oude vertrouwelingen op sleutelposities. Het partijbestuur had 
de facto weinig echte macht; die lag bij de fractie.

Dat die cultuur soms hard kan zijn als de wensen van de partijtop 
verdedigd moeten worden, was bijvoorbeeld vorig jaar nog te zien toen er 
een nieuwe partijvoorzitter werd gezocht. Het Enschedese oud-raadslid 
Janarthanan Sundaram meldde zich als kandidaat, maar kreeg te maken met 
openlijke tegenwerking. Er kwam een advies dat leden niet op hem moesten 
stemmen. Hij paste niet 'in het profiel'.


Wie gaat de kar van de verandering eigenlijk trekken?

Kaag leidt de partij al wel anders dan Pechtold, zeggen veel D66'ers. Ze 
laat veel ruimte aan anderen. Met het dagelijks reilen en zeilen in de 
partij bemoeit ze zich weinig. Kaag wil de verantwoordelijkheden meer 
spreiden en leidt meer op afstand. Het betekende dat ze zich relatief 
afzijdig hield bij de afhandeling van de klacht tegen de prominente 
partij-adviseur. Ze gelastte wel een onderzoek, maar de beoordeling 
legde ze bij het partijbestuur dat verantwoordelijk is voor de interne 
organisatie. 'Ik ben de politieke leider', aldus Kaag. Maar in dat 
vacuum dat is ontstaan is nog veel onduidelijk: als anderen steken laten 
vallen, springt zij dan alsnog in? Wie gaat de kar van de verandering 
eigenlijk trekken? Vooral op dat punt zal Kaag de achterban op de 
ledenbijeenkomst moeten geruststellen.

Ook het bestuur had goede voornemens de partijcultuur opener maken, maar 
slaagde daar nog niet in. Anne-Marie Spierings, tot afgelopen najaar de 
partijvoorzitter, erkende onlangs dat er te weinig voortgang mee is 
geboekt. Zij had 'veel meer willen bereiken met de verandering van de 
cultuur'.

Michiel Scheffer, oud-gedeputeerde in de provincie Gelderland, 
ondertekende de protestbrief, maar is tegelijkertijd voorzichtig 
optimistisch. 'Onder Sigrid Kaag zijn gelijke kansen al veel centraler 
komen te staan. Ook Rob Jetten draagt dat heel duidelijk uit. Er is echt 
wel iets gaande', zegt hij. 'Waar het nu om gaat is hoe D66 
organisatorisch meeverandert.'

Toen de partij groeide is er een professionaliseringsslag gemaakt, zegt 
de Nijmeegse oud-gedeputeerde. 'Maar dat heeft wel gezorgd voor een 
killere cultuur. De selectie bij D66 kon vaak best hard zijn. Er lag een 
deken van Leidse corpscultuur over ons heen, met veel show en hard 
botsen. Ik chargeer, maar dat is wel onze achilleshiel. Bij de lokale 
afdelingen gaat het beter. Daar is het heel gemoedelijk en kan iedereen 
meedoen.' In zijn woonplaats Nijmegen zag hij hoe bij optredens van Kaag 
de zaal opeens minder 'wit' oogde dan anders bij D66. 'Zij trekt een 
nieuw publiek, onder wie ook meer allochtone vrouwen. Dan wil je wel dat 
die zich thuis voelen en gelijke kansen ervaren.'


'Discriminatie en racisme bespreekbaar maken'

Volgens Anouschka Biekman, D66-raadslid in Schiedam, is de discussie 
over de partijcultuur ook gekoppeld aan de discussie over meer 
diversiteit in de partij. 'Een veilige sociale omgeving gaat niet alleen 
over de vraag of vrouwen zich veilig voelen. Dat is natuurlijk veel 
breder. Dat gaat over hoe er met alle soorten leden wordt omgegaan, ook 
met leden met een biculturele achtergrond, ook met mensen met een 
fysieke beperking.'

Het moet daarbij ook gaan over hoe pijnlijke onderwerpen bespreekbaar te 
maken, zoals discriminatie en racisme binnen de partij, zegt Biekman 
(41), een van de nog relatief weinige zwarte vrouwen die politiek actief 
is binnen D66. Ze is voorzitter van het diversiteitsnetwerk binnen de 
partij. 'De enige manier is door als partij echt diverser te worden op 
alle niveaus. Dus niet alleen meer kleur op de kandidatenlijsten. Maar 
ook een betere afspiegeling in het bestuur en bij degenen die selecteren 
wie trainingen en opleidingen krijgen. De eerste stappen zijn gezet, 
maar we zijn er nog niet.'

Biekman verwacht van het partijbestuur en Kaag op de ledenbijeenkomst 
dit weekend 'open en eerlijke antwoorden' op wat er is misgegaan in de 
zaak van de vrouw die slachtoffer werd van grensoverschrijdend gedrag. 
'En dan vooruit en echt werken aan nieuw leiderschap en een veilige 
partijcultuur. Want we moeten de partij zijn die hierin voorop loopt.'


Ook in Brussel rommelt het

Met de ledenbijeenkomst in het verschiet zaait een integriteitskwestie 
rondom Europarlementarier Samira Rafaela tweedracht. Medewerkers hebben 
hun beklag gedaan over machtsmisbruik en pestgedrag door de politicus. 
Daardoor gaan delegatieleider Sophie in 't Veld en Rafaela elk hun eigen 
weg, bevestigen bronnen vrijdag na berichtgeving van NRC. Lees hier 
verder. (Redactie)

Lees ook: De stijl van leiderschap van Sigrid Kaag
https://www.trouw.nl/politiek/waarom-is-sigrid-kaag-zo-stil-over-metoo-in-haar-partij~b5ae3884/
Door de betaalmuur:
http://www.combidom.com/javascript/url_link.htm?urltext=https://www.trouw.nl/politiek/waarom-is-sigrid-kaag-zo-stil-over-metoo-in-haar-partij~b5ae3884/

--------
(c) 2022 DPG Media B.V.