[D66] Ukrainecrisis: Rusland kaapt voor EU 7 miljard aan gehuurde vliegtuigen

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Vron:   NRC Handelsblad
Datum:  27 maart 2022
Auteur: Jan Benjamin
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/03/27/rusland-pikt-gehuurde-vliegtuigen-a4105406


Rusland 'pikt' gehuurde vliegtuigen
-----------------------------------
Door de sancties moeten vandaag zo'n vijfhonderd door Rusland geleaste 
vliegtuigen terug naar de veelal Ierse eigenaren. Maar Moskou heeft de 
toestellen 'gekidnapt'.

In een hoekje van Schiphol staat een vliegtuig dat is vernoemd naar Leo 
Tolstoj, schrijver van Oorlog en vrede. En in dat toestel van de 
Russische luchtvaartmaatschappij Aeroflot komen alle zorgen in de 
luchtvaart samen. In elk geval de financiele problemen van de 
internationale vliegtuigleasemaatschappijen, die hen miljarden euro's 
kunnen kosten.

Zondag 27 februari 2022. Bij het vertrek van de Airbus A320-200 naar 
Dusseldorf vanaf de Moskouse luchthaven Sjeremetjevo is weinig aan de 
hand. Rusland is drie dagen eerder Oekraine binnengevallen, maar het 
internationale vliegverkeer gaat nog door. Maar tijdens de vlucht wordt 
bekend dat Duitsland het luchtruim sluit voor Russische maatschappijen.

Aeroflot moet uitwijken. Schiphol is nog niet dicht en om 13.55 uur 
landt het vliegtuig in Amsterdam. 's Avonds sluit ook Nederland het 
luchtruim. Het toestel staat nu al een maand op Schiphol. En dat kan nog 
wel even duren.

Het toestel, met de registratie VP-BAC L. Tolstoy, is het enige 
Russische vliegtuig in Amsterdam. Maar van Munchen en Istanbul tot 
Tasjkent staan tientallen toestellen van Russische luchtvaartbedrijven 
aan de grond, door de luchtruimsluitingen die horen bij de sancties 
tegen Rusland. Voor de luchtvaart geldt ook een exportverbod voor 
onderdelen en financiele diensten.

Dat laatste verbod bezorgt de meeste stress. Het betekent dat bedrijven 
die vliegtuigen verhuren aan Russische maatschappijen, deze contracten 
moeten ontbinden. De deadline is vandaag: 28 maart.

Russische luchtvaartmaatschappijen als Aeroflot en vrachtvervoerder 
AirBridgeCargo leasen veel van hun toestellen. Ze huren vooral van Ierse 
leasemaatschappijen als AerCap en Avolon. Maar het 'Amsterdamse' 
Aero-flot-toestel is van het Chinese CMB Financial Leasing, onderdeel 
van China Merchants Bank.


Leasen populairder

Vliegtuigen leasen, in plaats van kopen, is de laatste vijftig jaar zo 
populair geworden dat nu pakweg de helft van alle passagiersvliegtuigen 
in de wereld wordt geleased. Budgetmaatschappijen doen dat meer dan de 
traditionele. In 2000 was 25 procent van de internationale vloot nog 
geleased, nu dus 50 procent.

In de jaren zeventig begon de Ierse zakenman Tony Ryan, mede-oprichter 
van budgetmaatschappij Ryanair, met deze verhuur. Ryans werk, plus de 
gunstige fiscale voorwaarden in Ierland, maakte Dublin tot het centrum 
van de vliegtuiglease. De helft van de markt is in Ierse handen.

AerCap is marktleider, zeker na de overname van de leasetak van General 
Electric in 2021. Het bedrijf zou 152 toestellen verhuren aan Russische 
klanten, met een waarde van 2,1 miljard euro, maar het weigert hier iets 
over bekend te maken. Op 30 maart publiceert AerCap financiele cijfers. 
Dan geeft het mogelijk meer informatie over de financiele schade door de 
oorlog.

Leasen is populair: het geeft flexibiliteit. Wie nu een 
luchtvaartmaatschappij begint, huurt een moderne Boeing 737 of Airbus 
A320 voor 400.000 euro per maand en kan snel starten. Gaat het goed, dan 
huur je er nog een: met bemanning ('wet lease'), of zonder ('dry 
lease'). Gaat het slecht, dan verleng je het contract niet. Bezit bleek 
een zorg, zeker in de coronacrisis.


Omkatten

Luchtvaartanalisten schatten dat Russische maatschappijen zo'n 515 
vliegtuigen leasen van buitenlandse partijen: ruim de helft van de vloot 
in Rusland. Totale waarde: 10 miljard euro. En al die toestellen moeten 
nu terug naar de verhuurder.

Maar het Kremlin peinst hier niet over. Het zou het binnenlandse 
vliegverkeer in Rusland vrijwel platleggen. Internationaal vliegen 
Russische maatschappijen alleen nog met eigen toestellen - uit angst 
voor inbeslagname van leasetoestellen.

Sinds half maart laat Rusland vliegtuigen die in het buitenland zijn 
geregistreerd massaal omzetten naar een Russisch 'kenteken'. Diefstal, 
zo reageerden de leasemaatschappijen direct. Zo kreeg de VP-BAC op 
Schiphol - Chinees eigendom maar geregistreerd in belastingparadijs 
Bermuda - de nieuwe code RA-73174. Eigenaar CMB Financial Leasing wil 
niet reageren op deze ontwikkeling.

Tegen persbureau Reuters zei een anonieme leasedirecteur dat het voelt 
alsof 'een Ier is gekidnapt naar Rusland en is gedwongen Russisch 
staatsburger te worden'. Op 23 maart meldde de Russische premier 
Misjoestin dat Rusland nu de helft van de buitenlandse toestellen heeft 
omgezet naar een Russisch register.

Dat 'omkatten' is niet alleen administratief. Het is tegen de 
internationale luchtvaartregels en heeft grote gevolgen. Als 
autoriteiten de nieuwe registratie niet erkennen, is het toestel 
onverzekerd en is de kans groot dat het niet mag vliegen.


Rest is verloren

Analist Rob Morris van het Britse bureau Ascend by Cirium schatte 
onlangs dat veertig bij internationale aanbieders geleasede vliegtuigen 
'waarschijnlijk veilig zijn'. 'De rest is vermoedelijk verloren.' 
Mogelijke schade volgens hem: 7 miljard euro.

Door de sancties krijgen de toestellen ook geen adequaat onderhoud. 
Leasebedrijven vrezen dat onderdelen van hun toestellen worden gesloopt 
om te gebruiken voor andere toestellen. Dat gebeurde eerder ook in Iran 
tijdens sancties.

Wie de miljardenschade moet vergoeden is onderwerp van debat. 
Leasemaatschappijen zijn weliswaar verzekerd, maar het is nog 
onduidelijk of de oorlog en de 'massa-nationalisatie' van Rusland worden 
gedekt. De Europese Commissie zei eerder haar best te doen de problemen 
van leasemaatschappijen te verzachten, maar noemde het later ook een 
bedrijfsrisico voor de leasemaatschappijen. 'Alleen juristen zullen hier 
nog jarenlang plezier van hebben', aldus analist Morris.

--------
(c) 2022 Mediahuis