[D66] Bij mondkapjesdeal politie bleef miljoenen aan strijkstok hangen (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #917)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  10 juni 2022
Auteur: Stefan Vermeulen
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/10/bij-de-mondkapjesdeal-van-de-politie-bleven-miljoenen-aan-de-strijkstok-hangen-a4133137


Bij de mondkapjesdeal van de politie bleven miljoenen aan de
strijkstok hangen
------------------------------------------------------------
De politie betaalde leverancier Intersafe 12,2 miljoen euro voor ruim 3 
miljoen mondkapjes - ver boven de gangbare marktprijs.

Korpschef Erik Akerboom heeft op 15 maart 2020 weinig bedenktijd nodig. 
Op de dag dat het kabinet Nederland vanwege het oprukkende coronavirus 
voor het eerst op slot gooit, stuurt hij een brief aan het bedrijf 
Intersafe in Dordrecht. Het onderwerp: 'Dringende uitlevering mondkapjes 
politie.'

Niet alleen in de ziekenhuizen zijn mondkapjes nu hard nodig, ook het 
Nederlandse politiekorps heeft er dringend behoefte aan, legt Akerboom 
uit in de brief die NRC heeft ingezien. De politietop is niet van plan 
zich op eigen houtje te mengen in de vechtmarkt om mondkapjes die ineens 
is ontstaan. Liever koopt Akerboom ze in bij een partij die hij 
betrouwbaar acht. Vanwege de wereldwijde tekorten en fors gestegen 
prijzen hebben allerlei cowboys zich op de import van mondkapjes uit 
China gestort. De politie wil liever niet zelf hoeven uitzoeken wie er 
betrouwbare producten aanbiedt.

Omdat Intersafe sinds 2019 gehoor- en oogbeschermers aan de politie 
levert, klopt Akerboom ook nu bij de Dordtse onderneming aan. Kan het 
bedrijf dat zichzelf afficheert als 'totaalspecialist in persoonlijke 
beschermingsmiddelen' op korte termijn mondkapjes aan de politie 
leveren?

In de tweeenhalve maand die volgt, levert Intersafe ruim drie miljoen 
mondkapjes aan de Nederlandse politie, blijkt uit onderzoek van NRC. In 
totaal betaalt de politie hier 12,2 miljoen euro voor - gemiddeld ruim 4 
euro per stuk. Volgens experts is dat ver boven de in die tijd gangbare 
marktprijs. Bij de leveranciers van de mondkapjes blijft veel geld aan 
de strijkstok hangen. Niet alleen Intersafe strijkt een marge op, ook 
het bedrijf dat het grootste deel van de kapjes bij Intersafe aanlevert 
- een vishandel uit Rotterdam - houdt miljoenen aan de deal over.


'Redelijk paniekvoetbal'

Nadat op 27 februari 2020 voor het eerst in Nederland een 
coronabesmetting werd vastgesteld was bij de politie sprake van 
'redelijk paniekvoetbal', vertelt Jan Struijs, voorzitter van 
politiebond NPB. 'Onze medewerkers moesten zich tussen de mensen 
begeven, hadden contact met arrestanten. Ze vroegen daarom vrij snel om 
mondkapjes. De urgentie was groot.'

Vanaf half maart luidt de richtlijn dat politieauto's voorzien moeten 
zijn van een sealbag met beschermingsmiddelen, waaronder mondkapjes. De 
korpsleiding wil daarnaast elke medewerker bij elke dienst voorzien van 
meerdere exemplaren, zegt een woordvoerder. Met 63.000 medewerkers zou 
dat neerkomen op circa 500.000 benodigde mondkapjes per maand. Lang niet 
alle agenten maken in die eerste coronamaanden overigens gebruik van de 
maskers. Volgens Struijs van de politiebond ervaart een deel van de 
politiemensen ze als een belemmering bij het communiceren met collega's 
of bij het contact met burgers. Standaard een mondkapje dragen is niet 
verplicht.

Bij Intersafe komt het verzoek om mondkapjes aan de politie te leveren 
niet helemaal als een verrassing. Het bedrijf verkoopt al jaren 
mondkapjes, voor corona met name in de industrie. En de politie was al 
klant. Maar het stelt de inkopers in Dordrecht wel voor een uitdaging. 
De voorraden die in Nederland aanwezig zijn, gaan vrijwel altijd direct 
naar de zorg. Landen als Frankrijk en Duitsland exporteren tijdelijk 
geen mondmaskers. Ook inkopen bij bekende fabrikanten in China is 
lastig: de vraag is ontploft, westerse handelsagenten kapen op Chinese 
luchthavens partijen mondkapjes voor elkaars neus weg.

'We zijn toen met een groot team gaan kijken: hoe kunnen we ze toch zo 
snel mogelijk binnenkrijgen?', vertelt Oscar Breure, inkoopmanager bij 
Intersafe. 'We kregen veel aanbiedingen binnen, daarvan keurden we circa 
90 procent af. In veel gevallen klopten de certificaten niet. 
Uiteindelijk zijn we in contact gekomen met een aantal importeurs die 
wel luchtvracht vanuit China konden garanderen.'


Visfabriek in Gambia

Een van die partijen is Network Seafood uit Rotterdam. Voor oprichters 
Robin van Eenennaam en Michel Huijser is de corona-uitbraak een klap in 
het gezicht. Sinds 2003 runnen ze een visfabriek in het West-Afrikaanse 
land Gambia, van waaruit ze onder andere tong, sepia, inktvis en 
garnalen naar Europa exporteren, normaal gesproken zo'n 26 ton per dag.

Maar door corona ligt de handel ineens zo goed als stil. Belangrijke 
afzetmarkten als Spanje en Italie zitten op slot. Door een lockdown in 
Gambia kunnen de 250 personeelsleden niet meer naar de fabriek komen. 
Noodgedwongen hebben ze de zaak tijdelijk moeten sluiten. Daarmee staat 
meteen het voortbestaan van de onderneming op het spel: in de boeken 
prijkte eind 2019 een negatief eigen vermogen van 3 miljoen euro.

Om een verdere neergang te voorkomen stort het duo zich op een nieuwe 
business: mondkapjes. 'We waren eerst bezig met verkoop aan China, vanaf 
maart kwam de vraag vanuit Europa. Toen zijn we er verder ingerold', 
verklaart Huijser aan de telefoon.

Op 19 maart 2020 hebben ze de eerste bestelling van de Nederlandse 
politie binnen, blijkt uit stukken in handen van NRC. Om te beginnen 
mogen ze 255.000 mondkapjes leveren. De eerste 55.000 stuks gaan zo snel 
mogelijk vanuit Hongkong op het vliegtuig naar Schiphol. Het gaat om 
mondkapjes van het type FFP2: witte stofmaskers die minimaal 95 procent 
van de luchtdeeltjes filteren.

De kapjes komen via drie tussenschakels bij de Nederlandse politie 
terecht, blijkt uit de documenten. Network Seafood is formeel niet de 
importeur van de kapjes. Dat is een andere Rotterdamse ondernemer: 
Ronald van der Boor, oprichter van handelsbedrijf Calceus. Hij koopt de 
maskers in bij de fabriek in China, regelt het transport en ook de 
inklaring op Schiphol. Eenmaal in Nederland neemt Network Seafood de 
maskers over en verkoopt ze door aan Intersafe, dat ze vervolgens aan de 
politie levert.

De politie betaalt voor de eerste lading maskers 6,76 euro per stuk, 
blijkt uit de documenten. Volgens drie ervaren importeurs is dat fors 
boven de marktprijs van dat moment. 'Natuurlijk lagen de prijzen op dat 
moment hoog. Maar zelfs in de topperiode tot half april 2020 was een 
prijs van 2,87 euro per kapje gangbaar. Daarbij zat het transport 
inbegrepen', zegt Hans Poulis van IGC International, dat in de eerste 
coronagolf twee miljoen mondkapjes aan de Nederlandse overheid leverde. 
Volgens Tim Haaksma van importbedrijf Avanca kon de prijs voor 
FFP2-maskers in maart 2020 heel soms oplopen tot 4 euro, maar is alles 
daarboven 'exorbitant' te noemen. Ook volgens de eigen richtlijnen van 
Intersafe kostte een FFP2-masker op het hoogtepunt niet meer dan 4,20 
euro, blijkt uit een intern document.

De Purmerendse ondernemer Hans Dorrestijn, die met zijn bedrijf 4,6 
miljoen mondmaskers aan de Duitse overheid leverde: 'Zelfs voor de 
beginfase is dit veel te duur. Die kapjes waren toen echt goedkoper te 
krijgen.' Dorrestijn doet op 23 maart 2020 zelf een aanbod om 500.000 of 
meer gecertificeerde mondkapjes van het type KN95 (het Chinese 
equivalent van FFP2) aan de politie te leveren, blijkt uit een e-mail 
die NRC heeft ingezien. Zijn prijs: 1,67 euro per stuk, inclusief 
transport. De politie laat zijn aanbod onbeantwoord, zegt Dorrestijn.


Maximaal 2,50 euro

Vanaf begin april 2020 beginnen de prijzen voor mondkapjes snel te 
dalen, doordat de productie en import vanuit China op stoom komen. Het 
Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) - opgericht door het ministerie 
van Volksgezondheid om de inkoop van beschermingsmiddelen centraal te 
regelen - hanteert begin april een maximumprijs van 3,09 euro per 
FFP2-mondkapje. In de tweede helft van die maand is het maximum al 
gedaald naar 2,50 euro per mondkapje, vertelt LCH-directeur Rob van der 
Kolk later bij radioprogramma Met het Oog op Morgen.

Desondanks blijft de inkoopafdeling van de politie, die niet met het LCH 
samenwerkt, in april en mei veel hogere prijzen betalen. Nog in mei 2020 
betaalt de organisatie tussen de 5,17 en 5,99 euro voor 700.000 maskers 
van het type FFP2 en KN95, blijkt uit een inkoopoverzicht. 'Dat zijn 
echt exorbitante bedragen', zegt importeur Poulis. Collega-ondernemer 
Dorrestijn: 'Van de gekken, bizar gewoon. Hiermee moeten een aantal 
mensen ongelooflijk hun zakken hebben gevuld.'

De twee ondernemers achter Network Seafood keren zichzelf al in mei 2020 
een dividend van 2,2 miljoen euro uit, blijkt uit interne stukken. In 
totaal leveren ze via Intersafe 1,6 miljoen mondkapjes aan, waarvoor de 
politie gemiddeld ruim 5 euro per stuk betaalt. Ook Intersafe maakt 
winst op het doorverkopen van de mondkapjes. In 2020 noteert het bedrijf 
een totale omzetgroei van 15 miljoen euro. Volgens het jaarverslag werd 
die 'voornamelijk gedreven door het grotere verkoopvolume van 
persoonlijke beschermingsmiddelen in Nederland'. De operationele winst 
viel hierdoor 1,4 miljoen euro hoger uit. Een woordvoerder van Intersafe 
wil niet zeggen in hoeverre dit bedrag is toe te rekenen aan de deal met 
de politie.

Een woordvoerder van de korpsleiding zegt desgevraagd dat de politie 
geen eigen onderzoek deed naar de marktprijzen voor mondkapjes. Bij de 
politie leefde volgens de woordvoerder 'het beeld dat de bandbreedte van 
de prijs van mondkapjes 3 tot 5 euro was'. Intersafe kreeg volgens hem 
een maximumbedrag van 5 euro per stuk mee. Dat die grens bij een groot 
aantal mondkapjes werd overschreden vond de politie volgens de 
woordvoerder geen probleem, omdat de gemiddelde prijs van 4 euro per 
stuk binnen de bandbreedte viel.

Meer dan de helft van de drie miljoen maskers bleef ongebruikt. Op dit 
moment zijn er nog altijd 1,7 miljoen mondkapjes op voorraad, bevestigt 
de politiewoordvoerder. Het op grote schaal blijven inkopen is volgens 
hem bewust beleid geweest: de korpsleiding wilde tijdens de eerste 
coronagolf een voorraad van 1,5 miljoen exemplaren opbouwen, zodat het 
hele korps voor drie maanden voorzien zou zijn.

Maar wat ook meespeelt, is dat de geleverde types FFP2 en KN95 - de 
witte stofmaskers - volgens de korpsleiding bij nader inzien niet zo 
geschikt waren om de hele dag te dragen. Vanaf juni 2020 stapte de 
politie daarom eerst over op blauwe chirurgische mondkapjes en later op 
stoffen exemplaren.


REACTIES

De korpsleiding stelt in een reactie aan NRC: 'Als werkgever hebben we 
een plicht om onze collega's waar mogelijk te beschermen in hun werk. 
Snelheid en betrouwbaarheid waren op dat moment cruciaal. Het 
alternatief was mogelijk dat collega's hun werk niet of niet veilig 
konden doen.'

Dat er in maart 2020 een goedkoper aanbod voor de aanschaf van 
mondkapjes binnenkwam, zegt de politie niet te kunnen bevestigen. 'Er 
zijn suggesties naar Intersafe doorgeleid om verder te onderzoeken.'

Robin van Eenennaam en Michel Huijser reageerden niet op verdere vragen 
van NRC. Ook Ronald van der Boor wilde niet reageren.

--------
(c) 2022 Mediahuis