[D66] Interview: Van Dissel (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #941)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  31 augustus 2022
Auteur: Maarten Keulemans
URL:    
https://www.volkskrant.nl/wetenschap/wordt-dit-de-eerste-rustige-coronawinter-jaap-van-dissel-het-beeld-is-niet-heel-ongunstig~b48f17d0/


Wordt dit de eerste rustige coronawinter?
Jaap van Dissel: 'Het beeld is niet heel ongunstig'
---------------------------------------------------

Met het najaar komt er wat corona betreft een 'kritische periode' aan. 
Toch kon het weleens meevallen, denkt RIVM-directeur Jaap van Dissel. 
Althans: zolang er geen nieuwe variant opduikt. 'We zitten nu op een 
niveau dat vergeleken met eerder heel laag is.'

Daar zit hij, opvallend ontspannen achter zijn bureau op zijn werkkamer 
bij het RIVM, alsof er de afgelopen tweeenhalf jaar niets bijzonders is 
gebeurd. De storm is gaan liggen, het OMT is ontbonden, de strijd tegen 
corona is in rustiger vaarwater gekomen.

En dus wordt die strijd weer gewoon geleverd vanuit het Centrum 
Infectieziektebestrijding, waar Jaap van Dissel directeur is, door een 
'covid-19-responsteam' dat wekelijks de laatste cijfers en 
ontwikkelingen doorneemt. Nog geen vijftig coronapatienten liggen er op 
de intensive care. Niet niks, maar wel een aantal dat al maanden min of 
meer constant is.


Mogen we al zeggen: brand meester?

'Nou ja, in zoverre kan ik daarin meegaan dat we eigenlijk al geruime 
tijd helemaal geen maatregelen meer hebben anders dan de basisregels: 
testen bij klachten en isolatie als de uitkomst positief is. We zitten 
nu op een niveau dat vergeleken met eerder heel laag is. We zien in 
Nederland, maar ook in andere Europese landen, dat het echt dalende is.

'Tegelijk is het natuurlijk niet weg. Komende tijd wordt het weer 
spannender. Het weer verandert, de seizoensinvloed gaat van min naar 
plus. Mensen komen terug van vakantie. Dus zullen we de komende tijd 
moeten zien.'


Tot dusver gingen velen ervan uit dat er vast weer een nieuwe variant 
zou komen, zoals tot nu toe elk halfjaar gebeurde. Maar we hebben al 
driekwart jaar alleen te maken met omikron. Is dat een teken dat het 
virus stabiel is geworden?

'Dat is koffiedik kijken, ik kan het ook niet voorspellen. De kritische 
periode komt nog, in het najaar. Het hangt ook af van wat er in het 
buitenland gebeurt. Die varianten zijn natuurlijk steeds ergens vandaan 
gekomen.'


Stel dat het bij omikron blijft, gaan we dan af op onze eerste 
coronawinter zonder allerlei extra maatregelen?

'Wat in ieder geval opmerkelijk is, is dat we van omikron toch een 
aantal forse pieken hebben gezien, zonder dat dat meteen leidde tot heel 
hoge aantallen ziekenhuis- en ic-opnamen of overbelasting van de zorg. 
Als dat het beeld is dat zich de komende maanden voortzet, dan zou ik 
zeggen: dat is niet heel ongunstig.

'En we gaan natuurlijk nog een herhaalbooster aanbieden, hopelijk met 
het vernieuwde vaccin dat ook de component omikron in zich draagt. Daar 
verwacht je natuurlijk ook effect van, zeker op ernstige ziekte en 
ziekenhuisopnamen.'


Er is tegelijk ook een sfeer ontstaan van: omikron stelt niks voor. 
Terwijl de variant in bijvoorbeeld de Verenigde Staten meer coronadoden 
gaf dan de alfa- en de deltagolf. Doet het ministerie in uw optiek wel 
genoeg om mensen ervan bewust te maken: zo onschuldig is omikron niet, 
het komt vooral door vaccinatie dat we nu in rustiger vaarwater zitten?

Hij verbetert: 'Door vaccinatie en doorgemaakte infectie. Maar je hebt 
gelijk: wat we nu zien, is vooral het beschermende effect van 
immuniteit.'


Maar goed: die immuniteit neemt dus geleidelijk af.

'Ja, vandaar dat we die herhaalvaccinatie geven. Als je vraag is of er 
genoeg communicatie wordt ingezet... Mij valt juist op hoeveel spotjes 
ik de laatste tijd zie en hoor: corona is niet voorbij. En dan moet de 
oproep om je te laten vaccineren nog komen. Of het voldoende is, zal 
moeten blijken. Je wilt het percentage dat straks de prik komt halen zo 
hoog mogelijk maken.'


Afgelopen zomer lagen er in Nederland meer coronapatienten in het 
ziekenhuis dan de vorige coronazomers. Betekent dat niet dat we te 
weinig doen tegen corona?

'De ziekenhuispatienten in deze golven zijn toch wel de alleroudsten... 
Maar je vraag is natuurlijk terecht. Alleen is zoiets uiteindelijk toch 
een politieke keuze. Als je als voorstel hebt: ik wil eigenlijk naar een 
zo laag mogelijke circulatie van het virus, dan zul je toch weer het 
aantal contacten ingrijpend moeten verminderen, of de kans op overdracht 
moeten verkleinen. En dat betekent: additionele maatregelen. Dat is 
natuurlijk een beleidskeuze.'


Er zijn toch ook andere manieren? Neem ventilatie. Belgie heeft net op 
allerlei plekken CO2-meters verplicht. Bij ons heeft het ministerie wel 
geld beschikbaar gesteld voor CO2-meters in de klas, maar daarbij blijft 
het. Waarom kan dit wel in Belgie, maar niet hier?

'Ik denk dat corona de aandacht heeft gevestigd op: beter nadenken over 
gezonde binnenruimtes. Wat zijn daarvan de karakteristieken en hoe kun 
je dat beinvloeden? Dat is belangrijk, niet alleen voor corona, maar ook 
voor een heleboel andere respiratoire infecties.

'Maar het moet zich natuurlijk niet alleen op CO2-meters concentreren. 
Ook hier heb je weer te maken met een heleboel factoren. Denk alleen al 
aan de plaatsing van die meters ten opzichte van deuren en ramen, noem 
maar op. Het creeren van gezonde binnenruimtes is een belangrijke 
discussie, die gewoon moet worden voortgezet.'


Iets anders waarmee Van Dissel dit najaar te maken krijgt, zijn de 
evaluaties. Twee rapporten van de Onderzoeksraad voor Veiligheid en een 
parlementaire enquete zitten in het vat. Daarnaast is er een bescheiden 
hoeveelheid vakliteratuur aan het ontstaan over de vraag wat de 
maatregelen zelf voor bijeffecten hadden. Leerachterstanden bij 
kinderen, uitgestelde behandelingen bij patienten en faillissementen van 
bedrijven zijn immers allemaal factoren die gezondheidsschade kunnen 
opleveren.

Maar pas op, benadrukt Van Dissel ogenblikkelijk als je ernaar vraagt: 
maak niet de denkfout dat er zonder maatregelen niets was gebeurd. Het 
virus had harder toegeslagen, de zorg was overbelast geraakt, mensen 
zouden zelf maatregelen nemen. 'Als er buiten een ernstige ziekte 
rondgaat, kun je als persoon denken: ik wil wel dat mijn gezin het niet 
krijgt, ik blijf thuis. Dat zag je in de eerste fase. De winkels waren 
niet gesloten, maar toch was het netto-effect van het rondgaan van het 
virus dat er veel minder personen in de winkelstraat waren.'


Komt er vanuit het RIVM eigenlijk een weging: wat hebben de 
coronamaatregelen aan gezondheid opgeleverd, en gekost?

'We zitten natuurlijk maar deels op de economische kant, maar andere 
delen van het RIVM wel. Dus ja, dit soort onderzoek gebeurt. En niet 
alleen bij het RIVM, maar ook breder door universiteiten en 
internationale instituties zoals de Organisatie voor Economische 
Samenwerking en Ontwikkeling, de Oeso.'


Acht u het denkbaar dat daaruit komt: het middel was erger dan de kwaal, 
de maatregelen hebben meer gezondheid gekost dan ze hebben opgeleverd?

'Dat is natuurlijk weer een heel complexe vraag. En helaas is het 
antwoord ook complex. Waarop hebben we gestuurd? Dat waren ziekenhuis- 
en ic-opnamen. Maar is het nou zo dat we totaal geen ic-belasting hebben 
gezien? Nou, nee: tot wel twaalfhonderd patienten. We zijn echt tot het 
randje gegaan, terwijl we toch een belangrijk deel van de infecties 
wisten te voorkomen met die heftige maatregelen. Als je die helemaal had 
losgelaten, was je er ver overheen geweest.'


Aan de andere kant van de vergelijking staat ook gezondheidsschade die 
niet meteen zichtbaar is. Zo kan bijvoorbeeld een opleiding niet afmaken 
zich al snel vertalen naar slechtere gezondheid later in het leven.

'Dat zul je allemaal moeten uitzoeken. Wat voor de hand ligt, is 
vergelijkingen maken met het buitenland. Maar die gaan al snel mank op 
de details. Zweden wordt vaak als voorbeeld genoemd, waar het dan 
allemaal heel anders zou zijn, met minder maatregelen. Terwijl... Als ik 
met mijn Zweedse collega praat, zegt die: ik zie niet veel verschil. 
Alleen hield men zich in Zweden veel meer aan allerlei vrijwillige 
suggesties.'


Iets anders wat in de evaluaties opspeelt, is uw onafhankelijkheid ten 
opzichte van het kabinet. Het kabinet heeft meteen gezegd: het advies 
van het OMT is heilig. Een bestuurskundige die ik erover sprak zei: 
fout, zo geef je de wetenschap te veel een politieke rol. Kunt u dat 
volgen?

'Ja, die analyse kan ik zeker volgen. Het is natuurlijk altijd een 
gevaar dat op de loer ligt. En waarvan ik alleen maar kan zeggen: we 
moeten daar strakke rollen in houden. Dat hebben we naar mijn idee in 
onze OMT-adviezen ook gedaan. Ik ga niet over het beleid, dat wil ik ook 
helemaal niet.'


Het OMT had ook kunnen adviseren: luister eens, wij willen geen speler 
worden, houd ons op afstand bij zaken als persconferenties en beraden in 
het Catshuis.

'Dat ben ik echt niet met je eens. Het feit dat je als adviseur vaak in 
Den Haag wordt gezien, betekent natuurlijk niet dat je op de stoel gaat 
zitten, en al helemaal niet op schoot gaat zitten van iemand anders. Als 
ik naar de landen om me heen kijk, van Belgie tot Engeland, daar deden 
mijn collega's ook altijd mee aan de persconferenties. Wij hebben het 
juist weinig gedaan.'


Misschien deden die andere landen het ook verkeerd. Je trekt de 
wetenschap, letterlijk, het politieke podium op.

'Dat is iets wat eventueel uit de evaluaties kan komen, maar ik denk dat 
het fout zou zijn als we in Den Haag een advies over de schutting zouden 
gooien en dan hard weghollen. Dialoog is nodig. Het jargon is anders, je 
moet duiding geven. Ik denk dat dit gewoon bij de rol hoort. Niet 
versmallen en zeggen: dit moet je doen. Maar juist verbreden en 
aangeven: dit zijn de mogelijkheden en consequenties. En de keuzen die 
men vervolgens maakt, die zijn verder niet aan ons.'


In de parlementaire enquetecommissie zit onder meer Pepijn van 
Houwelingen (FvD), die het coronabeleid 'de grootste zwendel ooit' 
noemde en speculeerde dat de commissie kan uitgroeien tot een 
'tribunaal'. Hoe verhoudt u zich daartoe?

'Ik sta er positief in. Je zegt terecht: dit is iets wat geweldige 
invloed heeft gehad, niet alleen qua ziekte en sterfte, maar ook 
sociaal-economisch. Het is logisch dat je dat onder het vergrootglas 
legt. Ik heb daar totaal geen moeite mee, ik kijk er zelfs naar uit. Ik 
ga het meemaken.'


U bent 65. Heeft u na twee krankzinnige coronajaren niet zoiets van: 
tijd om weer eens wat anders te gaan doen?

'Je bedoelt: eerder stoppen? Nou, dan zou ik niet meer met energie en 
plezier naar het werk gaan. En nee, dat heb ik helemaal niet.'

--------
(c) 2022 DPG Media B.V.