[D66] Boris van der Ham: Erken het gewoon, Nederlanders hebben de kerk niet meer nodig

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  24 april 2022
Auteur: Boris van der Ham
URL:    
https://www.trouw.nl/opinie/boris-van-der-ham-erken-het-gewoon-nederlanders-hebben-de-kerk-niet-meer-nodig~b79d4d9c8/


Boris van der Ham: Erken het gewoon, Nederlanders hebben de
kerk niet meer nodig
-----------------------------------------------------------
Bedreigt snelle ontkerkelijking de cohesie in ons land, zoals Trouw en 
een recent SCP-rapport lijken te suggereren? Dat valt mee, weet Boris 
van der Ham, bestuurslid van Humanists International. Wij vinden onze 
zingeving vooral bij andere mensen.

Onlangs publiceerde het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) de nieuwste 
cijfers over de grote ontkerkelijking in Nederland. In het 
hoofdredactioneel commentaar van Trouw (25 maart 2022) werd de vraag 
gesteld wat dit doet voor het vrijwilligerswerk. Ook stelde de krant dat 
mensen die niet in een hogere macht geloven het in hun leven lastiger 
hebben, omdat ze niet kunnen terugvallen op een geloof. Ik proefde in 
het commentaar, maar ook in het SCP-rapport, een soort weemoed, alsof 
religie hierin eigenlijk onmisbaar zou zijn.

Toch laat het SCP-rapport duidelijk zien dat veel Nederlanders met 
plezier vrijwilligerswerk doen, ongeacht hun levensbeschouwelijke 
overtuiging. Het aantal vrijwilligers is hier, in vergelijking met 
andere landen, nog steeds erg hoog. Natuurlijk zijn er ook verschillen. 
Zo vind je in grote steden relatief minder vrijwilligers, zijn nieuwe 
Nederlanders minder actief, en worden steeds minder jongeren lid van een 
vereniging. Het Centraal Planbureau (CPB) toonde in een eerder onderzoek 
bovendien aan dat vrouwen tweeenhalf keer zo vaak actief zijn in de zorg 
en op school als mannen. Mannen doen weer meer voor de sportclub. Als we 
vrijwilligerswerk belangrijk vinden, ligt er dus op meerdere fronten een 
groot potentieel braak. Het is belangrijk daar iets aan te doen.

Trouw geeft toe dat vrijwilligerswerk voor familie, de school van de 
kinderen of de eigen sportclub, de bulk van het werk, in een 
ontkerkelijkt Nederland gelukkig zullen doorgaan. Het klopt ook dat 
specifieke vormen van vrijwilligerswerk, waaronder de voedselbank en 
werk voor vluchtelingen, relatief sterker leunen op mensen met een 
godsdienstige verbondenheid. Het gaat hier overigens vooral om de 
'lichtere' protestanten. Maar waarom is dat zo?


'Gevraagd worden'

Uit algemeen onderzoek is gebleken dat het 'gevraagd worden' voor 
vrijwilligerswerk in verreweg de meeste gevallen de doorslag geeft. Dat 
geldt voor de sportclub en voor school, maar al helemaal voor werk dat 
verder uit je directe leefwereld ligt. Mensen willen best iets voor een 
ander doen, maar weten vaak de weg niet. Vroeger fungeerde een deel van 
de kerken als een soort verkeersknooppunt, een 'hub', waar ook om 
vrijwilligerswerk buiten het eigen zichtveld gevraagd werd. Die 
'hub'-functie nemen andere verbanden incidenteel al steeds vaker in. Dat 
zagen we ook tijdens de coronacrisis. Alleen zou dat in de toekomst veel 
structureler moeten gebeuren.

En dat brengt me op het punt van de zingeving. Uit het SCP-rapport 
blijkt niet dat atheisten, agnosten en humanisten grootschalig lijden 
onder het ontbreken van een godsgeloof, integendeel. Zin wordt gevonden 
in zelfontplooiing, kunst en cultuur, maar vooral in de omgang met 
anderen. Ook het actief zijn als vrijwilliger of als lid van een 
vereniging maakt ons leven betekenisvoller. Hierin verschillen gelovigen 
en ongelovigen niets van elkaar: mensen zijn nu eenmaal sociale wezens.

En ja, elk mens krijgt ooit te maken met twijfels, burnout, 
verleidingen, mislukkingen, lijden en verlies. Het SCP-rapport en Trouw 
lijken te suggereren dat alleen religie hier de hand kan reiken, terwijl 
de atheist, agnost of humanist het maar in zijn eentje moet uitzoeken. 
Dat is te eenkennig. Geestelijke zorg van seculiere snit bestaat: in de 
zorg, bij defensie en in gevangenissen. Juist nu zou die niet-medische 
zorg bij levensvragen flink opgeschaald moeten worden, te beginnen voor 
jongeren. Ook moeten wegbezuinigde buurthuizen, en andere laagdrempelige 
sociale 'plekken' in ere hersteld worden: ze blijken doorslaggevend voor 
de ontmoeting tussen mensen. Ik vond het vreemd dat het SCP hier geen 
woord aan wijdde, terwijl het zo voor de hand ligt.

De vraag wat Nederlanders bindt, is een belangrijke. Laat daarbij de 
weemoed het niet winnen van de blik vooruit.

--------
(c) 2022 DPG Media B.V.