[D66] Nieuwe critici spreken zich uit vanwege de coronapas (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #759)

Mon Sep 13 17:41:27 CEST 2021

Bron:   Trouw
Datum:  13 september 2021
Auteur: Rianne Oosterom en Marten van de Wier
URL:    
https://www.trouw.nl/verdieping/nieuwe-critici-spreken-zich-uit-vanwege-de-coronapas-de-overheid-maakt-veel-kapot-met-deze-dwang~ba004091/

Nieuwe critici spreken zich uit vanwege de coronapas. 'De overheid
maakt veel kapot met deze dwang'
------------------------------------------------------------------

Het verzet tegen het coronabeleid verbreedt, zien deskundigen, met de 
coronapas als extra motortje. Wie staan er op en wat drijft hen? 'Er 
zitten veel kleuren grijs tussen wit en zwart.'

Af en toe bekruipt het hem: het gevoel dat hij er niet meer echt bij 
hoort. Dat iedereen straks op het terras zit in zijn woonplaats 
Bodegraven, en dat hij een wijntje in zijn eigen tuin zal drinken, omdat 
hij niet gevaccineerd is. De kans dat hij overstag gaat, is klein. 'Ik 
zal nooit nooit zeggen, maar door het huidige gedram van de overheid, 
word ik juist standvastiger.'

Slaapadviseur Ronald de Visser (47) heeft het idee dat het net zich 
sluit rond ongevaccineerden. 'Dat maakt me emotioneel, maar ondanks dat 
slaap ik gelukkig goed', grapt hij. 'Ik ben een nuchtere, kritische man. 
Ik geloof niet in complotten ofzo. Er zijn veel meer mensen zoals ik en 
we worden helemaal niet serieus genomen.'

Mensen luisteren niet meer

Het debat over het coronabeleid doet De Visser - vader van vier - vaak 
denken aan het schoolplein, aan de momenten dat kinderen niet willen 
horen wat een van hun klasgenootjes wil zeggen, hun vingers in hun oren 
stoppen en 'tettettettettet' zeggen. Als je ook maar iets van 
vraagtekens bij het beleid zet, luisteren mensen al niet meer, merkt 
hij.

Het protest tegen het coronabeleid van het kabinet wordt niet meer 
bepaald door wie spottend de 'viruswappies' genoemd worden. Hoewel de 
protesten altijd al uit een ratjetoe van mensen bestonden, soms meer en 
soms minder radicaal, lijkt er een meer gematigde groep op te staan. Een 
groep die er misschien al was, maar nu meer van zich laat horen.

Ze geloven niet in complotten, ontkennen niet dat het virus bestaat, 
maar staan wel kritisch tegenover het coronabeleid. Gemene delers: ze 
vrezen een tweedeling in de samenleving en vinden de schending van 
grondrechten niet in verhouding staan tot het gevaar dat het virus 
vormt. En de coronapas die nu ingevoerd wordt, gaat hen veel te ver.

Met QR-codes zwaaien

Neem Peterjan van der Burgh (56), filmmaker en docent aan het Grafisch 
Lyceum Rotterdam: 'Ik ben sterk voor integriteit van het eigen lichaam. 
Ook al ben ik gevaccineerd, ik vind het niet prettig dat ik mijn 
persoonlijke keuze straks openbaar moet maken door met zo'n QR-code te 
zwaaien als ik naar een concert wil. Daardoor voelt het eerder als een 
verplichting, dat vaccineren.'

Gematigde critici zoals hijzelf zijn onderbelicht gebleven, ziet hij, 
doordat de aandacht uitging naar de hardere schreeuwers. 'En omdat het 
debat zo gepolariseerd is, zodat het niet makkelijk is om je uit te 
spreken.' Zelf ervoer hij dat op Twitter, waar hij een hele bak kritiek 
over zich heen kreeg na een open vraag naar de veiligheid van vaccins.

Of neem Friezin Marjet Veldhuis (59), oud-verpleegkundige en nu adviseur 
op het gebied van samenwerking in de zorg. 'Ik ben geen viruswappie, al 
noemen mijn kinderen me wel zo,' zegt zij. 'Er zitten veel kleuren grijs 
tussen wit en zwart. Het is niet voor of tegen vaccinatie, je hebt ook 
mensen die het kritisch volgen. Veel mensen zitten net als ik in dat 
grijze gebied.'

Dit gaat over vrijheid van het eigen lichaam

Dat een grotere groep zich verzet tegen het coronabeleid, bleek wel 
tijdens het laatste coronaprotest op de Dam in Amsterdam, ruim een week 
geleden, waar volgens de politie meer dan 20.000 demonstranten op 
afkwamen: veel meer dan bij de eerdere 'koffiedrink-demonstraties' op 
het Museumplein, die steeds enkele honderden of rond de duizend 
demonstranten trokken.

Dat de opkomst zoveel groter was dan eerder, komt omdat het debat nu 
principieler is, denkt Marianne van Bochove, socioloog aan Haagse 
Hogeschool. Het gaat over in hoeverre je onderscheid mag maken tussen 
gevaccineerd en ongevaccineerd, en wanneer dat onderscheid overgaat in 
drang. 'Dit gaat niet meer over de vraag of de sportscholen tijdelijk 
dicht moeten. Dit gaat over vrijheid over het eigen lichaam, dat raakt 
iedereen.'

Even voor de demonstratie maakte het kabinet bekend dat het met het idee 
speelde om de coronapas in te zetten als toegangsbewijs voor horeca en 
cultuur. Inmiddels staat het besluit vast: dinsdag op de persconferentie 
maakt coronaminister Hugo de Jonge bekend dat Nederlanders bij een 
bezoek aan onder andere theater, bioscoop of cafe voortaan een QR-code 
op hun mobiele telefoon moeten laten zien. Zo kunnen ze aantonen dat ze 
ofwel gevaccineerd zijn, of recent de ziekte hebben doorgemaakt, of 
negatief zijn getest.

Volgens Bert Klandermans, emeritus hoogleraar toegepaste sociale 
psychologie aan de Vrije Universiteit, mobiliseert dit mensen om in 
protest te komen. 'Je ziet dat protest tegen de coronamaatregelen 
verbreedt. De demonstratie van vorige week was voor Nederlandse 
begrippen vrij omvangrijk. Je ziet dat gevaccineerden ook in verzet 
komen, omdat ze boos zijn over de onvrijheden voor ongevaccineerden.'

Schending van grondrechten

De eerdere koffiedrink-demonstraties sloeg Utrechter Thomas Bollen (36) 
over. Maar zijn zorgen over de coronapas waren voor de journalist van 
onderzoekssite Follow the Money reden om vorige week wel te gaan. 'Ik 
ben journalist geworden omdat ik de rechtsstaat belangrijk vind, het 
respecteren van grondrechten is daar onderdeel van', zegt Bollen. 
'Lichamelijke integriteit en persoonlijke vrijheid worden nu te 
eenvoudig terzijde geschoven. Als de overheid een coronapas met QR-codes 
invoert, moet ze eerst uitleggen waarom dit de minst ingrijpende 
maatregel is, en waarom die proportioneel is.'

Aan die uitleg ontbreekt het, vindt opiniemaker Talitha Muusse (30), 
oud-presentatrice van Op1. 'Grondrechten bestaan omdat ze burgers moeten 
beschermen tegen een opdringerige staat, dus wil je ze schenden dan moet 
je dat heel goed verantwoorden. Er is nu geen goede balans tussen de 
winst die de coronapas oplevert voor de volksgezondheid en wat het kost: 
schending van grondrechten, tweedeling en meer wantrouwen.'

Vrees voor een tweedeling

Ook Peter van der Burgh kan zich hierin vinden. Hij vindt dat een 
meerderheid van de mensen, de gevaccineerden, hun mening niet mag 
opleggen aan de minderheid. 'Ik ben voor eigen verantwoordelijkheid. Ik 
heb geen religieuze motivatie, maar vind wel: je mag niet zomaar 
voorbijgaan aan de groep mensen bij wie vaccineren indruist tegen hun 
doctrines.'

Hij vreest een tweedeling in de maatschappij. 'Daar hoef je niet met 
Jodensterren voor rond te gaan lopen - het is wel duidelijk.'

Marjet Veldhuis ziet de nieuwe tweedeling tussen gevaccineerd en 
ongevaccineerd als een volgende kloof in een al erg verdeelde 
maatschappij. De grens loopt dwars door haar vriendenkring. De een is 
gevaccineerd, de ander niet. Veldhuis twijfelde lang, maar liet zich 
uiteindelijk vaccineren. 'Maar ik kan straks met sommige vrienden niet 
maar naar de bioscoop of het cafe.'

Glijdende schaal

Maar wie niet gevaccineerd is, kan toch straks nog met een test in het 
cafe terecht? Bollen: 'Ik vind dat je om normaal deel te kunnen nemen 
aan de samenleving spontaan een kopje koffie moet kunnen drinken aan de 
overkant van de straat.' Hij is bang voor een glijdende schaal. 'Volgen 
straks de onderwijsinstellingen? Werkgevers hinten er al op dat ze 
willen vragen naar vaccinatie. Dat is de volgende stap. In landen als de 
VS en Canada gebeurt dat al.'

Ook Muusse vreest die consequenties op de langere termijn: 'Ik begrijp 
de angst van mensen die zeggen: dit schept een precedent. Als corona 
altijd blijft - en daar lijkt het nu wel op - kunnen onze grondrechten 
altijd ingeperkt worden, en dat zal ook zo zijn bij andere varianten of 
ziektes. De overheid kan niet garanderen dat het tijdelijk is.'

Haar zorg is dat de overheid 'heel veel kapot maakt door deze dwang in 
te zetten.' 'Het voedt een enorme onvrede tegen de overheid. Sommige 
mensen worden zo wantrouwig, dat vind ik nog gevaarlijker voor de 
samenleving dan dat percentage mensen dat niet gevaccineerd is, dat je 
misschien nog kan overhalen.'

Aangewakkerd wantrouwen

Ook Ronald de Visser is bang dat het wantrouwen door de coronapas zal 
groeien. Dat merkt hij ook bij zichzelf. Overigens: aan het begin van de 
coronacrisis had hij nooit kunnen vermoeden dat hij zich zou verzetten 
tegen het kabinetsbeleid.

Hij werd hard getroffen als eigen ondernemer, daarom hield hij zich 
'ziekelijk correct' aan de regels. 'In een half jaar tijd verdampte twee 
ton omzet. Ik werk als slaapadviseur en kom bij de mensen thuis - dat 
kon ineens niet meer. Daarom dacht ik: als ik iets kan doen, is het mij 
goed aan de regels houden.'

Maar helemaal tevreden met de overheid was hij toen al niet. De 
toeslagenaffaire had scheurtjes veroorzaakt in zijn vertrouwen in de 
instituties. En hoe langer de coronacrisis duurde, hoe kritischer hij 
werd. Waarom de sportscholen dicht, is dat niet veel schadelijker? En 
hadden ze die opleving vorig najaar echt niet zien aankomen daar in Den 
Haag?

Hij ergert zich aan minister De Jonge, die volgens hem het vaccineren al 
vanaf het begin als enige oplossing predikt. Over preventie wordt te 
weinig gerept, vindt hij. Hij noemt zichzelf geen 'botte weigeraar' - 
hij twijfelt of het vaccin echt veilig voor hem is vanwege zijn medische 
geschiedenis. 'Ook de dokters kunnen het me niet beloven.'

Marianne van Bochove, socioloog Haagse Hogeschool, deed de afgelopen 
anderhalf jaar regelmatig onderzoek naar vertrouwen in de overheid. 'Aan 
het begin van de crisis werd de overheid gezien als een daadkrachtige 
overheid, die dit zou oplossen', zegt ze. 'Dat vertrouwen is gaandeweg 
afgebrokkeld.'

Zwalkend beleid

In maart 2020 had nog 79 procent van de Nederlanders vertrouwen in de 
landelijke overheid, in april 2021 was dat nog maar 49 procent. 'Terwijl 
het vertrouwen in de overheid normaal vrij stabiel is.' Volgens de 
socioloog komt dat voort uit het coronabeleid, dat critici als zwalkend 
zien. 'In ons onderzoek zeggen mensen: 'Er zit geen lijn in, ze doen 
maar wat, ze zijn niet betrouwbaar'.'

'Er is best veel beleid dat goed bedoeld is, maar moeilijk uit te 
leggen', stelt socioloog Bram Peper. 'De cultuursector vraagt terecht: 
waarom kan er in voetbalstadions en bij de Grand Prix van Zandvoort wel 
van alles, maar bij ons niets?' De grote Unmute-us protesten getuigen 
van deze onvrede.

Peper en Bochove denken dat er naast corona ook veel andere kwesties 
spelen die zorgen dat het vertrouwen in de overheid daalt. Ze noemen de 
toeslagenaffaire, de klimaatcrisis en de trage formatie. 'Er zijn veel 
redenen om ontevreden te zijn, en dat uit zich in het coronaprotest', 
zegt Bochove.

Gebrek aan debat

Veel van de gematigde critici met wie Trouw sprak, ergeren zich aan het 
gebrek aan maatschappelijk debat over de maatregelen. 'Zaken zoals 
gelijke behandeling en persoonlijke vrijheid, ontplooiing en kunnen 
deelnemen aan de samenleving zijn toch ook linkse waarden', vindt 
journalist Thomas Bollen. 'Waarom horen we niet meer van de linkse 
oppositie, nu de rechtsstaat ondermijnd wordt?'

Het is een van de redenen waarom Forum voor Democratie-leider Thierry 
Baudet en extreemrechts vorige week aan de haal konden gaan met het 
protest, denkt Bollen. Hij zag zich genoodzaakt op Twitter afstand te 
nemen van die extreme kant van het protest. 'Er liep een brede doorsnede 
van de samenleving mee, met een even zo breed scala aan zorgen.'

Volgens Talitha Muusse belemmert de angst om in het wappie-kamp terecht 
te komen een open debat. 'Het wordt tijd dat de politiek zegt: we 
begrijpen de zorgen van mensen. Je bent redelijk als je hier niet in 
meegaat, je bent niet gek, zonder dat steeds het refrein klinkt: je moet 
meedoen, anders ben je gevaarlijk. Ik vind dat de politiek niet genoeg 
doet om polarisatie te verminderen, nee, ze doen er een schepje 
bovenop.'

--------
(c) 2021  DPG Media B.V.