[D66] Te laat op de rem en modellen als heilig zien: Kabinet is hardleers in coronabestrijding (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #795)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:  Algemeen Dagblad
Datum:  6 november 2021
Auteur: Tobias den Hartog & Niels Klaassen
URL:    
https://www.ad.nl/politiek/te-laat-op-de-rem-en-modellen-als-heilig-zien-kabinet-is-hardleers-in-coronabestrijding~a504bc1c4/


Te laat op de rem en modellen als heilig zien: Kabinet is
hardleers in coronabestrijding
---------------------------------------------------------
Weer lijkt het kabinet overvallen door een nieuwe coronagolf. De 
regering is hardleers: telkens trapt ze in dezelfde vier valkuilen.


Fout 1: De Nederlander regelt het heus zelf wel en heeft geen preek 
nodig

Eigen verantwoordelijkheid nemen. Ons land heeft geen boze schoolmeester 
nodig. Demissionair premier Mark Rutte herhaalt steeds dat hij niet 
vanaf de coronakansel preekt wat te doen of te laten. Afgelopen dinsdag 
nog op de persconferentie: 'Het preachen van 'gij zult', ga ik niet 
doen.' Het wrange voor Rutte is: Nederlanders hebben wel behoefte aan 
duidelijke communicatie en heldere regels. Daar ontbrak het nogal eens 
aan, zien de onderzoekers van de Gedragsunit van het RIVM.

Recent peilden ze opnieuw het draagvlak en vertrouwen onder bijna 40.000 
Nederlanders. Die thermometer slaat rood uit: zelfs de meest basale 
gedragsregels (thuis blijven en testen bij klachten), afstand houden en 
ventileren schommelen rond een dieptepunt, net als het vertrouwen. 
Epidemiologen en ministers weten: als het vertrouwen laag is en de 
verwarring groot kun je niet effectief een pandemie te lijf gaan.

Nu twee derde van de mensen met klachten gewoon blijft rondlopen en 
bijna net zoveel mensen geen PCR-test doen, kun je coronapassen 
invoeren, thuiswerkverzoeken doen, mondkapjes opzetten, maar dan heeft 
dat alles een hoog dweilen-met-de-kraan-opengehalte.


Mondkapplicht

Overigens, zo erkennen bronnen rond het Binnenhof: misschien was het 
beter geweest de mondkapplicht niet zo snel te schrappen. Het masker 
herinnert iedereen er ook aan dat de pandemie nog niet voorbij is.


Fout 2: Illusie van de regionale aanpak is na 20 maanden nog 
springlevend

Minister Ferd Grapperhaus (Justitie) heeft binnenskamers een bijnaam 
voor de Hilversumse burgemeester Pieter Broertjes. Namelijk: wappie. 
Want bij het overleg tussen kabinet en burgemeesters - het 
veiligheidsberaad in Utrecht - botst het nogal eens tussen wat 'Den 
Haag' en burgemeesters willen. De bijnaam van Broertjes (die dus vaak 
geen maatregelen blieft) zegt veel over de verhoudingen. Want hoewel 
premier Rutte de regionale aanpak de 'kern van onze tactiek' verklaarde, 
faalt die strategie steevast.

Toen het kabinet vorig najaar de teugels wilde aantrekken, stuitte dat 
op weerstand bij de burgemeesters. En toen de avondklok nodig was, 
gingen burgemeesters zelfs 'muiten'. Over mondkapjes waren ze hopeloos 
verdeeld. Lokale sluiting van horeca? Nee, dat zou een volksopstand 
geven. Ook nu zijn kabinet en burgemeesters geen front. Zo vinden 
momenteel de meeste besmettingen in de grote steden plaats, maar worden 
QR-codes daar juist niet goed gecontroleerd.


Superstreng

'Burgemeester Jan van Zanen in Den Haag heeft nog nooit iets 
gehandhaafd', zegt een ingewijde. 'Amsterdam denkt dat het een republiek 
is en in Rotterdam is Aboutaleb de ene keer superstreng en dan weer 
coulant.' Toch gebruikte De Jonge het 'regionale maatwerk' deze week nog 
om steun in de Tweede Kamer te krijgen voor zijn plan voor QR-codes in 
de winkel. Dit zou 'regionale logica' zijn en 'proportioneler' dan 
landelijk uitrollen. Ofwel: stem in met mijn plan, dit wordt maar in een 
paar gebieden ingezet. Zo blijft de illusie van regionaal maatwerk na 
twintig maanden pandemie nog springlevend.


Fout 3: De per definitie onvolmaakte modellen zijn nog steeds heilig

De 'chef cijfers' van het RIVM oogst lof tot over de grens, maar ook 
modelleur Jacco Wallinga moet geregeld zijn plaatjes bijstellen. En dat 
voelen we allemaal, als dan weer restricties dreigen. Het kabinet koerst 
volledig op de grafieken die grote onzekerheidsmarges bevatten en per 
definitie onvolmaakt zijn.

Net na de versoepelingen van september was de situatie nog erg onzeker, 
het kon de verkeerde kant opgaan in het RIVM-model, het kon ook nog 
meevallen. Maar de trend ging echt omhoog. Foute boel. En dus kwam een 
van de geraamde ic-pieken van Wallinga's grafiek niet op maximaal 500 
bedden maar op 750 te liggen, een wereld van verschil in een land waar 
voor elk ic-bed wordt geworsteld. De coronarealiteit had het model niet 
voor het eerst verslagen. Onder de noemer voortschrijdend inzicht 
kalibreerde Wallinga nuchter zijn staatjes, politici in het Catshuis 
kregen bijkans vlekken in de nek.

Had het RIVM dit dan echt niet kunnen voorzien? Nee, zeggen Van Dissel 
en Wallinga. De aantallen ziekenhuisopnames vielen net binnen de 
onzekerheidsmarges. Daarbij was de 'septembercocktail' lastig te ramen, 
zegt Van Dissel tegen deze krant: 'Als het virus zich verspreidt in 
ongevaccineerde clusters heb je al snel een soort discopiek. Dat kan je 
niet helemaal inschatten.'


Bronnen

Wallinga zelf merkt vooral dat hij veel meer informatiebronnen heeft dan 
in maart 2020. 'Naast ziekenhuisopnames heb je nu ook de virusvarianten, 
type vaccins, percentages over de besmettelijkheid. Het model werkt wel 
hetzelfde hoor, de boekhouding erachter is ingewikkelder.' Het kabinet 
wijkt geen millimeter af van deze curves.


Fout 4: Te snel te veel versoepelen en te laat weer op de rem trappen

De Hamer en de Dans, dat is de epidemiologische strategie die RIVM-baas 
Jaap van Dissel bij het kabinet aan de man bracht. De hamer: ingrijpen. 
Dansen: met gerichte controle het virus in toom houden. Toch lijkt het 
erop dat het kabinet nooit heeft leren 'dansen'. Ook niet na de eerste 
golf, want bij de tweede in najaar 2020 had het kabinet te weinig 
geleerd, constateerde KPMG recent in een evaluatie. 'Ondanks 
waarschuwingen' en oplopende besmettingen werd 'te lang niet ingrepen'. 
Toen het kabinet dat wel deed, had dat zo weinig effect dat een echte 
lockdown volgde. Ook nu lijkt het kabinet overvallen door de 
najaarsgolf.

Terwijl Rutte half september nog durfde uit te kijken naar het einde van 
alle maatregelen, liep twee weken later het aantal ziekenhuisopnames 
alweer op. Net als bij de tweede en derde golf werd uitgegaan van de 
meest positieve scenario's van het OMT. Maar wat kwalijker is: het OMT 
deed specifieke aanwijzingen om een te grote opleving van het virus te 
voorkomen. Zo adviseerde het disco's dicht te houden, thuiswerken te 
promoten en 1,5 meter staande te houden. Adviezen die het kabinet naast 
zich neerlegde.


Urgentie

Toch heeft OMT-voorzitter Jaap van Dissel er begrip voor dat niet meteen 
draconische maatregelen genomen worden bij een opleving: 'Als je 
ingrijpt terwijl de aantallen nog niet heel hoog zijn, leert de praktijk 
ook dat het gevoel van urgentie ontbreekt, dan moet je iedereen zien te 
overtuigen.' Dus wacht het kabinet steeds tot het uit de hand dreigt te 
lopen. En dan dreigt later toch weer die harde klap met de hamer.

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.