[D66] [JD: 21] Ontwaak!

[R.O.]

      Recensie Boeken <https://www.nrc.nl/index/boeken/>


  Hoe is het toch mogelijk dat zoveel mensen tegen hun eigen belangen in
  stemmen?

Neoliberalisme In zijn tot boek uitgegroeide polemiek richt Ewald 
Engelen zijn pijlen op het neoliberalisme van VVD en Rutte.


Ewald Engelen: Ontwaak! /Kom uit uw neoliberale sluimer./ 
Athenaeum-Polak & Van Gennep, 224 blz. € 17,50


        *●●●●*●

  * Thijs Lijster <https://www.nrc.nl/search/?author_filter=Thijs%20Lijster>

11 maart 2021 <https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/11/>

    Leestijd 3 minuten

  * Boek kopen
    <https://nrcwebwinkel.nl/catalogsearch/result/?q=9789025313050&utm_source=nrcrecensie&utm_medium=nrc.nl>


<mailto:?body=Op%20nrc.nl%20las%20ik%20het%20volgende%20interessante%20artikel%3A%20https%3A%2F%2Fwww.nrc.nl%2Fnieuws%2F2021%2F03%2F11%2Feen-glashelder-negatief-stemadvies-a4035159&subject=Interessant%20artikel%20op%20nrc.nl>
<https://www.facebook.com/sharer/sharer.php?u=https%3A%2F%2Fwww.nrc.nl%2Fnieuws%2F2021%2F03%2F11%2Feen-glashelder-negatief-stemadvies-a4035159> 


Nederland kent weinig goede polemisten, maar Ewald Engelen is er zeker 
een van. In zijn economie-columns voor /De/ /Groene Amsterdammer /kan 
hij heerlijk schmieren. Hij is niet bang om vijanden te maken, en spaart 
de roede niet./Ontwaak!/ /Kom uit uw neoliberale sluimer/ is eigenlijk 
een polemiek die tot boeklengte is uitgegroeid. Zijn pijlen zijn ditmaal 
gericht op het neoliberalisme, in het bijzonder op de VVD van Mark 
Rutte. Het boek is dan ook niets minder dan een negatief stemadvies.

Maar wacht even, was het neoliberalisme niet dood? Hebben intussen niet 
vrijwel alle partijen, de VVD incluis, de mond vol van ‘doorgeslagen’ 
marktwerking en individualisering?

Ondanks deze vrome woorden, zijn de huidige corona-maatregelen vooral 
gunstig voor financiële markten en het grootbedrijf (KLM, Tata), en 
ongunstig voor kleine ondernemers en flexarbeiders. Bovendien stevent de 
VVD af op een glorieuze verkiezingsoverwinning. Hoe is het mogelijk, 
vraagt Engelen zich af, dat zoveel mensen al jaren tegen hun eigen 
belangen in stemmen? Waar komt dit ‘valse bewustzijn’ vandaan, en nog 
belangrijker, hoe komen we er van af?

Volgens Engelen zijn meritocratie en technocratie de twee belangrijkste 
pijlers onder het neoliberalisme. Meritocratie is het regeren van, voor, 
en door hogeropgeleiden; Engelen laat duidelijk zien hoe neoliberaal 
beleid sinds de jaren zeventig voor groeiende ongelijkheid en een 
uitholling van de publieke sector en de verzorgingsstaat heeft gezorgd, 
waar vooral midden- en lageropgeleiden onder lijden.

Het terechte ongenoegen dat daaruit voortkomt stuit op dovemansoren van 
een technocratische politieke elite. Die luistert slechts naar de 
economische expert, die weet wat ‘het beste’ is, waardoor iedere 
ideologische discussie in de kiem gesmoord wordt, en alle politieke 
partijen op economisch vlak min of meer dezelfde koers varen (de SP en 
de PvdD uitgezonderd).


    Originele accenten

Dit is een ten dele bekend verhaal, maar Engelen vertelt het glashelder, 
legt enkele originele accenten en deelt ondertussen een paar rake 
klappen uit. Zo fileert hij de ‘nieuwe optimisten’ (Pinker, Bou-dry) 
die, op grond van mooie grafiekjes van armoede- en sterftecijfers, 
beweren dat het neoliberale kapitalisme toch echt de best mogelijke van 
alle werelden is. Dergelijke juichverhalen verhullen de ecologische 
destructie en andere negatieve effecten, terwijl een groot deel van de 
armoedebestrijding het gevolg is geweest van (Chinese) overheidsregie.

Ook de Nederlandse economie-faculteiten moeten het ontgelden. Zich 
voegend naar de Anglo-Amerikaanse publicatiecultuur is dit vakgebied 
geüniformeerd en verworden tot gemankeerde wiskunde, waarin 
marktmodellen vol rationeel kiezende actoren worden verward met de 
werkelijkheid.

Een Piketty, die historisch en multidisciplinair te werk gaat, en 
bovendien de politiek-ideologische dimensie van de economie benadrukt, 
zal Nederland dan ook niet voortbrengen. Dat is niet alleen een 
wetenschappelijk probleem, aangezien ook de politieke elite door deze 
lens naar de wereld kijkt. En de Nederlandse bevolking doet dat via 
talkshows waarin ‘topeconomen’ als ‘hoogopgeleide loodgieters’ vertellen 
hoe de economie gerepareerd kan worden.


    Economen en virologen

Engelens pen is scherp, maar verliest aan kracht wanneer hij zich buiten 
zijn eigen vakgebied begeeft (wat ironisch is gezien zijn tirades tegen 
de expertocratie). De parallel die hij trekt tussen de rol van economen 
bij de bankencrisis van 2007/ 2008 en die van virologen en epidemiologen 
tijdens de huidige coronacrisis overtuigt niet, alleen al omdat je niet 
kunt zeggen dat laatstgenoemde experts mede verantwoordelijk zijn 
geweest voor het probleem. En zijn analyse van de rol van de media, 
grotendeels gebaseerd op /Manufacturing Consent/ (1988) van Chomsky en 
Herman, doet wat deterministisch aan.

Maar het is bovenal jammer dat Engelen het niet kan laten om zijn 
(inmiddels nogal versleten) stokpaardje te berijden, en zijn aanval 
inzet op de ‘identiteitspolitiek’. Hoewel hij nota bene Martin Luther 
King erbij haalt om aan te geven dat het lot van witte en zwarte 
arbeiders verbonden is, komt even verderop de klasse-reductionistische 
aap toch weer uit de mouw, bijvoorbeeld wanneer hij schrijft dat de bron 
van het ongenoegen ‘uiteindelijk’ materieel is, of wanneer hij stelt: 
‘Meepraten mogen burgers over de kleine culturele verschillen, zwijgen 
moeten zij over wat echt (sic!) belangrijk is.’


    Racisme en klasse

Engelen verwijt hen die identiteitspolitiek bedrijven dat ze de 
gekrenkten tegen elkaar opzetten, een brede coalitie voor de 
progressieve zaak in de weg staan, en zo slechts de status quo dienen. 
Niet alleen neigt dat naar/victim-blaming/, maar bovendien impliceert 
hij daarmee dat die progressieve zaak in louter economische termen 
begrepen zou kunnen worden.

Dat hij op zijn beurt zegt dat de Black Lives Matter beweging ‘vrijwel 
uitsluitend cultureel georiënteerd’ zou zijn, is simpelweg niet waar. 
BLM-kopstukken als Alicia Garza, of hier te lande Sylvana Simons en 
Quincy Gario, benadrukken steevast de verwevenheid van racisme met 
klasse. Als je andersom, zoals Engelen kennelijk wil, 
identiteitskwesties reduceert tot klasse kun je bijvoorbeeld het etnisch 
profileren tijdens de toeslagen-affaire onmogelijk duiden. Het is, 
kortom, klasse én identiteit (suffie!).

Niettemin is Engelens diagnose van het neoliberalisme belangrijk, 
overtuigend, en ontluisterend. Wat na lezing vooral beklijft zijn de 
belangrijke boodschappen die het bevat. Politici, ontworstel je aan de 
depolitiserende tucht van de rekenkamers. Voor zijn vakgenoten: oefen je 
in waarheidsspreken, staar je niet blind op toptijdschriften maar kom je 
verplichting na jegens de samenleving. Journalisten roept hij op om niet 
te amuseren, maar te informeren, en om de systemische structuren bloot 
te leggen die achter bijvoorbeeld witwaspraktijken of de 
toeslagenaffaire schuilgaan. En voor ons allemaal: denk goed na voordat 
je in maart een vakje inkleurt.

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20210315/d317ca5e/attachment-0001.html>