[D66] Wuhan Labtheorie weer springlevend (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #689, addendum)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  11 juni 2021
Auteur: Maarten Keulemans
URL:    
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/kan-corona-uit-een-lab-zijn-ontsnapt-en-waarom-duikt-die-theorie-telkens-weer-op~bd6676705/


Kan corona uit een lab zijn ontsnapt? En waarom duikt die theorie
telkens weer op?
-----------------------------------------------------------------

De theorie dat het coronavirus niet van een dier komt maar is ontsnapt 
uit het virologisch laboratorium in Wuhan, zingt weer rond. Zijn er dan 
nieuwe aanwijzingen? De Volkskrant sprak de hoofdrolspelers in binnen- 
en buitenland en verdiepte zich in het bewijs.

Is het coronavirus dat de wereld teistert ontsnapt uit een virologisch 
laboratorium in Wuhan? Ga op zoek naar het antwoord op die vraag en hier 
kom je uit: in een korte bijlage genummerd D7, achter in een lijvig 
rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Daarin zetten acht wetenschappers, onder wie vleermuizenviroloog Shi 
Zhengli, punt voor punt uiteen hoe het wat hen betreft nou precies zit, 
met die vermeende laboratoriumherkomst van het virus. Want 'het Wuhan 
Instituut van Virologie is intensief doelwit van 
samenzweringstheorieen', zo is te lezen in het WHO-rapport.

Niet zo gek. Het coronavirus dook in december immers op in Wuhan, een 
stad waar geen hoefijzerneusvleermuis te bekennen is, maar waar wel 
Shi's onderzoeksinstituut staat. Een instituut waar men nota bene 
vleermuisvirussen verzamelt en onderzoekt wat er nodig is voordat zo'n 
virus gevaarlijk wordt voor de mens. Onder meer door aan bestaande 
coronavirussen uitsteekseleiwitten te zetten die menselijke cellen 
misschien beter kunnen infecteren. Allemaal om alvast nieuwe vaccins te 
bedenken en te snappen waarop we moeten letten om een nieuwe pandemie te 
voorkomen.

En toen dook er ineens zo'n nieuw virus op. Niet ergens ver weg, maar 
nota bene 15 kilometer verderop, aan de overkant van de Yangtzerivier. 
De schrik sloeg Shi om het hart, vertelde ze vorig jaar maart tegen 
Scientific American. 'Ik heb dagenlang geen oog dichtgedaan.' Totdat ze 
de genetische code van het nieuwe coronavirus ontving. Tot haar 
opluchting kwam het bouwplan van het nieuwe coronavirus volstrekt niet 
overeen met de vleermuizenvirussen waarmee ze werkt.

In bijlage D7 noteert de WHO-delegatie die het lab in januari bezocht - 
met in de gelederen onder meer viroloog Marion Koopmans - wat het 
instituut vervolgens deed. Men keek of er de afgelopen maanden verdachte 
ziektegevallen waren geweest en controleerde het bloed van alle 
medewerkers en studenten op antistoffen tegen het virus. Niets te 
vinden.

Geen virus, geen zieken: eigenlijk was de kous daarmee af. De kans dat 
het virus is ontsnapt uit Shi's lab, is 'extreem onwaarschijnlijk', 
oordeelt de WHO-missie dan ook. We kunnen beter op zoek gaan naar de 
waarschijnlijkere dierlijke herkomst van het virus, adviseerde de 
missie.

Eigenlijk is er maar een probleem: lang niet iedereen blijkt bereid Shi 
op haar woord te geloven.


Twijfels en kritiek

De vlam sloeg in feite in de pan toen de WHO-missie op 8 februari in 
China haar conclusies presenteerde, op een urenlange persconferentie die 
meer deed denken aan een communistisch partijcongres dan aan een 
vragenuurtje voor journalisten.

Ingeklemd tussen streng kijkende Chinezen hoorde de wereld voorzitter 
Peter Ben Embarek van de WHO-delegatie zeggen dat men de voor China 
onwelgevallige theorie van een ontsnapping uit het laboratorium 
voorlopig in de ijskast wilde zetten. Wel raadde de WHO nader onderzoek 
aan naar, onder meer, de door China gepropageerde theorie dat het virus 
wellicht afkomstig is uit het buitenland.

Dat viel helemaal verkeerd. De missie heeft zich laten inpakken en 
'miste toegang tot complete, originele data en monsters', foeterden de 
regeringen van onder meer Australie, de VS, Canada, Japan, Israel, het 
Verenigd Koninkrijk en Denemarken in een gezamenlijke verklaring. Waarop 
WHO-baas Tedros Adhanom Ghebreyesus probeerde de gemoederen bij de 
donateurslanden te kalmeren. De labtheorie was weliswaar 'de minst 
waarschijnlijke' ontstaanstheorie; dat neemt niet weg dat ook die 
theorie 'nader onderzoek vereist, mogelijk met nieuwe missies met 
gespecialiseerde experts', viel Ghebreyesus zijn eigen missie af.

Het eindrapport van de WHO-missie, dat pas anderhalve maand later 
verscheen, maakte de zaak er niet beter op. Labjournaals, technische 
data of ruwe bestanden die Shi's verhaal zouden staven, had de missie 
niet gezien. Er is alleen de bewuste bijlage, in feite een puntsgewijze 
opsomming van het gesprek met de stafleden van het instituut.

Wat niet wil zeggen dat de missie zich maar iets op de mouw heeft laten 
spelden, benadrukt Koopmans desgevraagd. 'We zijn echt niet even op de 
thee geweest ofzo. We hebben stevig doorgesproken, met een spervuur van 
vragen, vanuit allerlei invalshoeken, van verschillende mensen.'

En de inzage in de ruwe cijfers, de computers, de databestanden van het 
instituut? 'Dan ga je ervan uit dat ze een of ander geheim bewaren', 
zegt Koopmans. 'Daar kunnen wij niets mee. Je zou dan een afgedwongen 
inspectie moeten doen, dat kun je niet met wat wetenschappers.' Ook 
hoogleraar coronavirologie Eric Snijder (LUMC), niet betrokken bij de 
missie, kan dat wel volgen. 'Hoe zou het bewijs er dan uit moeten zien? 
Een door een vleermuis ondertekende verklaring onder ede?'

Maar in een recent opiniestuk in Science zegt een groep van achttien 
prominente wetenschappers de WHO-missie de wacht aan. 'De twee theorieen 
zijn niet evenwichtig tegen elkaar afgewogen', aldus de groep, onder wie 
kopstukken zoals ziektemodelleur Marc Lipsitch en microbioloog Ralph 
Baric. 'Slechts 4 van de 313 pagina's van het rapport bespreken de 
mogelijkheid van een laboratoriumongeluk. Een goed onderzoek moet 
transparant, objectief en data-gedreven zijn, om de invloed van 
belangenverstrengeling te minimaliseren.'

Een van de ondertekenaars is de in Zwitserland werkzame Nederlandse 
biofysicus Erik van Nimwegen. Ook hem lijkt een natuurlijke oorsprong 
van het virus waarschijnlijker, erkent hij desgevraagd. 'Maar ook 
relevante feiten zijn dat covid-19 uitgerekend is uitgebroken in de stad 
waar laboratoria zijn die wereldwijd de grootste collectie van precies 
dit soort coronavirussen hebben en daar intens onderzoek naar doen, en 
dat Wuhan ver verwijderd is van locaties waar de natuurlijke gastheren 
van dit soort virussen voorkomen. Het lijkt mij moeilijk te verdedigen 
dat een grondig, onafhankelijk onderzoek naar een mogelijk labscenario 
niet nodig is.'

'Onafhankelijk': dat woord heeft vooral betrekking op missielid Peter 
Daszak, een zooloog van de ngo EcoHealth Alliance, die al vijftien jaar 
nauw samenwerkt met Shi en er zodoende direct belang bij heeft om zijn 
collega's uit de wind te houden. 'Als Facebook ergens van wordt 
beschuldigd, laat je toch ook niet Mark Zuckerberg onderzoek doen naar 
wat er is gebeurd?', vindt Van Nimwegen.

Aan de lijn vanuit New York benadrukt Daszak dat zijn invloed beperkt 
is. 'Ik ben natuurlijk niet het enige teamlid, we hebben hierover 
gestemd. En we zijn het er unaniem over eens dat een lek uit het lab 
extreem onwaarschijnlijk is. Gewoon: omdat we er geen bewijs voor hebben 
gevonden.'

Er is echter ook nog 'geen concreet bewijs' dat het virus via een of 
ander tussendier op de mens is overgesprongen, benadrukt Van Nimwegen. 
'En in tegenstelling tot het labscenario wordt daar nu al meer dan een 
jaar tevergeefs naar gezocht. Terwijl een mogelijk laboratoriumongeluk 
zo goed als niet is onderzocht.'


Van 'onwaarschijnlijk' naar 'plausibel'

Intussen laaide het vuurtje ook weer op in het Witte Huis. Vorig jaar al 
had Donald Trump econoom en terrorismeonderzoeker David Asher opdracht 
gegeven om de laboratoriumtheorie nader tegen het licht te houden. Nu 
Joe Biden dat onderzoek wilde staken, ontstond er prompt heisa.

Het idee dat het virus uit de natuur komt, is 'belachelijk', foeterde 
Asher tegen Fox News. En de ambtenaar die Biden had aangesteld om de 
zaak af te handelen, was maar een slappeling, een 'wegkijker', vervolgde 
Asher. 'Terwijl de gegevens zich opstapelen dat het virus uit een lab of 
een andere bovennatuurlijke (sic) bron kwam. Je mond valt ervan open.'

Er dook een pikante tip op: volgens informatie van een van de 
inlichtingendiensten zouden kort voor de pandemie drie 
laboratoriummedewerkers zijn opgenomen in het ziekenhuis met symptomen 
'consistent met zowel covid-19 als seizoensziekte'. Niet erg logisch: 
corona leidt bij jongere mensen maar zelden tot ernstige ziekte en de 
WHO-missie vond er in elk geval geen aanwijzingen voor. Niettemin 
besloot Biden tot een nieuw onderzoek, om het gerommel in zijn 
inlichtingendiensten te bezweren.

Twee agentschappen geloven immers niets van de labtheorie, een vindt de 
gedachte 'plausibel', onthulde Biden eind mei, zonder in details te 
treden. Waarop de president de inlichtingendiensten opdroeg om binnen 
negentig dagen met een rapport over de kwestie te komen, 'inclusief de 
vraag of het is ontstaan uit menselijk contact met een geinfecteerd dier 
of uit een laboratoriumongeluk'.

Weer een onderzoek, weer een rapport. Maar 'een nieuw onderzoek moet 
worden bezien in de context van het langdurige zwartepietenspel tussen 
de VS en China', schrijft de Australische politicoloog en 
Azie-deskundige Melissa Conley Tyler in een academische analyse. 'Voor 
de geneeskunde is het misschien niet zo belangrijk om te weten waar het 
virus vandaan komt. Maar als het gaat om geopolitiek, maakt het enorm 
uit.'

Zie het onderzoek als een knieval voor rechts Amerika, duidt politieke 
commentaarsite The Hill. 'De Republikeinen hebben zich vastgebeten in de 
onbeantwoorde vragen, als bewijs dat Biden er niet in slaagt China 
krachtig tegemoet te treden.' Een andere analist, in The Financial 
Times: 'Biden wil laten zien dat hij er niet voor terugdeinst China te 
beschuldigen als er bij de inlichtingendiensten overeenstemming is over 
het feit dat het virus uit het lab komt.'

Van 'extreem onwaarschijnlijk' tot 'plausibel': de laboratoriumtheorie 
heeft nogal een ommezwaai gemaakt. Onafhankelijke wetenschappers zijn er 
verbaasd over. Het virus zelf wijkt immers behoorlijk af van wat 
virologen kennen uit de vakliteratuur. Volgens Shi's eerdere publicaties 
is men er in Wuhan de afgelopen vijftien jaar in geslaagd om slechts 
drie sars-achtige coronavirussen op kweek te krijgen. En die hebben 
minder dan 80 procent overeenkomst met sars-cov-2, een gigantisch 
verschil.

'Ik heb eerlijk gezegd helemaal geen nieuwe informatie gezien', zegt 
Snijder, die de zaak al vanaf het begin volgt. 'Als je het puur 
inhoudelijk beoordeelt, weten we net zo veel over de herkomst van het 
virus als begin vorig jaar. Er is gewoon niets nieuws.'

Koopmans wijst erop dat de WHO een vertrouwelijke tiplijn heeft. 'Het is 
heel gewoon dat de WHO onder geheimhouding wordt geinformeerd. We hebben 
bij herhaling gezegd: als er geloofwaardige nieuwe informatie is, deel 
die dan. Maar al een jaar lang komt er helemaal niets binnen.'


Een complot

En dus draait de motor van de laboratoriumtheorie hoge toeren op een 
vrijwel lege tank. Veel van de verdenkingen spitsen zich toe op een 
coronavirus genaamd RaTG13, naar de Rhinolophus affinis-vleermuis uit de 
Tong Guan-mijn waar Shi's team het virus in 2013 ('13') aantrof. Het 
virus komt voor zo'n 96 procent overeen met het coronavirus, sars-cov-2. 
Shi zou het virus met genetische technieken van andere uitsteeksels 
hebben voorzien, om te proberen of je er ook muizen met vermenselijkte 
luchtwegcellen mee kunt besmetten. Waarna het virus per ongeluk een 
medewerker besmette en de pandemie een feit was.

Daarop is van alles af te dingen, zegt Snijder. Niet in de laatste 
plaats: RaTG13 verschilt nog altijd op meer dan duizend punten van 
sars-cov-2. 'En die verschillen zitten door het hele genoom heen en zijn 
niet logisch als je alleen de uitsteeksels wilt aanpassen. Die ga je 
niet voor de lol in zo'n virus aanbrengen', zegt hij.

Misschien nog crucialer is dat RaTG13 in Wuhan waarschijnlijk slechts 
bestaat in de vorm van bits en bytes op een computer, een uitgeschreven 
genetische code in de gegevensbank van het instituut. Shi oogstte in de 
mijnschacht immers geen infectieus, compleet virus, maar 
vleermuizenpoep, waaruit ze later stukjes genetisch virusmateriaal 
oogstte.

Daarbij was Shi zelf degene die de buitenwereld vorig jaar wees op het 
bestaan van RaTG13, in het Britse blad Nature: ook niet bepaald het 
gedrag van een lab dat van alles te verbergen heeft. 'Shi's reputatie 
kennende, zou ik het logischer vinden dat ze het meteen in Nature had 
gezet, als ze een nieuw sars-achtig virus hadden gevonden met een 
bindingsprofiel aan menselijke receptoren', zegt Koopmans. 'Nieuwe 
virussen zijn potentieel geld waard', beaamt Snijder. 'En de hele 
Chinese top is getraind in het Westen. Die weten heus wel wat ze doen.'

Toen de pandemie uitbrak, werkte Daszak toevallig net samen met Shi en 
collega's uit Australie en Singapore aan een overzicht van alle 
vleermuisvirussen van het instituut. 'Als ze echt nog een ander 
sars-achtig virus in huis hadden, had het daar gestaan', zegt Daszak. 
'Maar het feit is dat het er niet stond. En ze hebben ook niet opeens 
paniekerig geprobeerd het artikel tegen te houden of te veranderen.'

Waarmee de bal terug is waar hij begin vorig jaar ook al lag: bij een 
complot. Want dat is de enige mogelijkheid die resteert: dat alles wat 
in bijlage D7 staat gelogen is, het instituut de WHO doelbewust om de 
tuin heeft geleid, met een heel bouwsel van leugens en verzwegen 
experimenten.

'Je kunt het nooit uitsluiten', erkent Koopmans. 'Maar dan moet je er 
dus van uitgaan dat dit lab, dat een jarenlang onderzoeksprogramma heeft 
naar vleermuisvirussen en daarover van alles heeft gepubliceerd, 
daarnaast ook nog een heel ander, compleet geheim programma had.'

Shi zelf is daarover in elk geval altijd duidelijk geweest. 'Ik, Shi 
Zhengli, zweer op mijn leven dat dit niets te maken heeft met ons 
laboratorium', zei ze tegen het Chinese nieuwskanaal Caixin. En, in 
reactie op de brandbrief van Van Nimwegen en collega's, tegen Technology 
Review: 'Het stemt me droevig de brief van deze achttien prominenten te 
lezen. Hoe kan ik nou bewijs vrijgeven dat er helemaal niet is?'

'Het door Trump gezaaide gebrek aan vertrouwen - in wetenschappers, in 
de WHO, in China - vergiftigt steeds meer de wereld', vindt Daszak. Zelf 
vertrouwt hij Shi en haar team: 'Omdat ik al zeventien jaar met ze 
samenwerk. Als je met mensen op veldwerk gaat, met ze eet, met ze werkt, 
leer je ze goed kennen. Ik heb nog nooit gemerkt dat ze iets voor me 
achterhielden. Het feit dat we al zo lang met ze samenwerken, maakt onze 
kennis van wat ze doen juist dieper.'

Voor Koopmans is het vooral de optelsom der dingen die haar overtuigt. 
'We hebben de historie, met alle voorbeelden van spill-overs van 
virussen van dieren naar de mens. We hebben coronavirussen die in 
vleermuizen zijn gevonden. We hebben twee andere coronavirussen die in 
dezelfde hoek zitten als sars-cov-2, maar die uit het schubdier komen, 
een dier dat illegaal wordt verhandeld. Dus dat je zegt: ik zou de 
herkomst in die hoek zoeken, dat lijkt me een no-brainer.'

Intrigerend genoeg is er een sterke aanwijzing dat ook China de oorzaak 
zoekt bij verhandelde dieren. Zo doekte China in februari vorig jaar 
opeens de 'wildboerderijen' in het zuiden op, boerderijen waar men 
exotische dieren kweekt voor de handel. Voorheen zag China die 
boerderijen nog als manier om de armoede op het platteland tegen te 
gaan, nu beriep Beijing zich ineens op de voedselveiligheid.

Intussen dreigt het voornaamste slachtoffer van de richtingenstrijd het 
onderzoek naar de herkomst van het virus zelf te worden, constateert 
Koopmans. Dat is immers juist gebaat bij snelheid, voordat eventuele 
sporen van het virus vervagen. En voor de samenwerking helpt het niet 
mee als allerlei landen en politici op hoge toon eisen dat Shi's lab 
door buitenlandse wetenschappers moet worden doorzocht. 'Zolang dit 
hangende is, zal China niet heel open zijn. Als men de deur naar het 
Westen al niet helemaal dichtgooit.'

Omgekeerd is er irritatie over de starre, onwillige houding van China, 
dat pas na veel morren akkoord ging met de WHO-missie, treuzelt met de 
bloedonderzoeken die nodig zijn om de vroegste gevallen van het virus te 
traceren en er intussen op blijft hameren dat het virus ook via 
diepgevroren voedsel uit een ander land kan zijn gekomen. Als China echt 
zo graag wil meedraaien met de internationale wetenschap, zal het moeten 
accepteren dat daarbij meer openheid hoort, schrijft hoofdredacteur 
Holden Thorp van vakblad Science. 'China moet neutraal onderzoek van de 
data toestaan, zodat wetenschappers kunnen doen waartoe ze zijn 
opgeleid.'

Daardoorheen speelt een botsing van wereldbeelden, die ook in het Westen 
aanhangers en tegenstanders van de theorie scherp verdeelt. Wie een 
dierlijke oorsprong erkent, erkent impliciet dat we slordig omgaan met 
dieren en de natuur, en dat er een probleem is met de manier waarop we 
leven. Een laboratoriumvirus zou de bal terugrollen naar de vertrouwde, 
zwart-witte wereld van de geopolitiek: het superieure Westen tegenover 
het bedrieglijke, onkundige en gevaarlijke China. 'Het is makkelijk om 
naar een land of lab te wijzen en te zeggen: jullie hebben het gedaan', 
zegt Daszak. 'Terwijl de waarheid waarschijnlijk is: we hebben dit 
allemaal gedaan.'

Of we de herkomst van sars-cov-2 ooit vinden? Snijder moet het nog zien. 
'Het natuurlijke reservoir van het ebolavirus, vermoedelijk een 
vleerhond, hebben we ook nog niet gevonden', brengt hij in herinnering. 
'Misschien moeten we accepteren dat we ook van dit virus de oorsprong 
nooit zullen vinden.'


Dode mijnwerkers, zieke laboranten?
Zeven aanwijzingen voor een labherkomst gewogen

Nu zelfs president Biden van zijn inlichtingendiensten wil weten of het 
coronavirus soms is ontsnapt uit een laboratorium, regent het plots 
media-artikelen over de vermeende afkomst van het virus, het een nog 
broeieriger dan het andere. Maar wat zijn er eigenlijk voor 
aanwijzingen, en wat is nog onbekend? De zeven belangrijkste hints langs 
de meetlat.


1. Drie labmedewerkers werden in november opgenomen met corona-achtige 
ziekte

Dat zou volgens The Wall Street Journal blijken uit geheime documenten 
in handen van het Amerikaanse ministerie. Informatie van 'uitzonderlijke 
kwaliteit', volgens de bron die de informatie toespeelde. De medewerkers 
zouden symptomen hebben gehad 'consistent met zowel covid-19 als gewone 
seizoensziekte'.

Maar het instituut zegt dat het niet klopt, en het verhaal heeft iets 
onlogisch: jongere mensen belanden immers zelden met corona in het 
ziekenhuis. De WHO-missie vond in elk geval geen bewijs voor zieke 
labmedewerkers. 'Er waren die herfst wel enkele zieken. Maar als je dan 
doorvraagt, blijkt bijvoorbeeld: die persoon had de weken daarvoor niet 
in het lab gewerkt', zegt Koopmans. Ook vond men bij routinecontroles in 
het bloed van de medewerkers geen antistoffen tegen sars-cov-2.


2. Shi werkte met een nauw verwant virus en probeerde dat te verhullen

In februari 2020 meldde vleermuizenviroloog Shi Zhengli van het Wuhan 
Instituut van Virologie in Nature dat ze een nauw aan sars-cov-2 verwant 
virus had gevonden: een virus genaamd 'RaTG13'. 'Maar het meest 
schrikbarende stukje informatie is dat, in plaats van het virus te 
'vinden' in haar vriezers, ze toen al sinds minstens 2016 met dit virus 
werkte', aldus wetenschapsjournalist Donald McNeil in een stuk over de 
labtheorie. 'Alleen onder een andere naam, RaBtCoV/4991.'

Maar die naamswijziging is gewoon het gevolg van een vrij onschuldige 
verandering in het systeem van naamgeving van alle virussen, blijkt bij 
naspeuring. En uit niets blijkt dat Shi 'met dit virus werkte'. Het 
onderzoeksartikel waarnaar McNeil verwijst, beschrijft hoe men geen 
levend virus, maar de genetische code van RaTG13 uit vleermuizenpoep 
isoleerde.


3. In de mijn waar Shi het virus RaTG13 vond, zijn mensen aan 
longontsteking overleden

Inderdaad werden rond de Zuid-Chinese Mojiang-mijn in april 2012 zes 
mijnwerkers ziek nadat ze een ongeveer een meter dikke laag 
vleermuizenpoep hadden weggeschept. Drie van hen overleden. Volgens een 
Chinese scriptie, die in vertaling rondgaat op internet, waren de zes 
besmet met een onbekend sarsachtig virus. Dit was in de mijn waar Shi 
een jaar later het virus RaTG13 zou ontdekken, een virus dat voor 96 
procent overeenkomt met sars-cov-2.

Onzeker is of de mijnwerkers echt wel aan een virale aandoening zijn 
overleden. De in de scriptie beschreven test was gebrekkig, zegt 
Koopmans, en diverse tests van de monsters (waaronder een hertest, op 
sars-cov-2) leverden niets op. Dat duidt eerder op een schimmelinfectie, 
aldus Shi. Bovendien zegt het voorval niets over de uitbraak van 
sars-cov-2, van zeven jaar later. RaTG13 verschilt immers nog altijd te 
zeer van het nieuwe coronavirus om er een voorloper van te kunnen zijn: 
de virussen zijn gescheiden door zo'n 20 tot 50 jaar evolutie, blijkt 
uit een Britse analyse.


4. Het laboratorium werkte in zeer onveilige omstandigheden

In een uitgebreid artikel over de laboratoriumtheorie verwijst 
wetenschapsjournalist Nicholas Wade naar een interview waarin Shi 
aangeeft dat ze coronavirussen onderzoekt in een zogeheten BSL-2 of 
BSL-3-lab. Dat zijn laboratoria zonder 'maanpakken', wat een 
'onacceptabel hoog risico van infectie van stafleden' zou opleveren, 
aldus Wade.

In het interview waarnaar Wade verwijst staat echter ook dat het daarbij 
gaat om relatief ongevaarlijk werk, met laag-pathogene virussen. Los 
daarvan is het raar om te denken dat men in een lab dat niet van het 
vierde en hoogste veiligheidsniveau is, dus prompt besmet zou raken, 
vindt hoogleraar coronavirologie Eric Snijder (LUMC). 'Ook in BSL-2 en 
BSL-3 kun je prima veilig werken, als het personeel goed is geinstrueerd 
en getraind.'

Ter vergelijking: ook in Nederland onderzoekt men het coronavirus 
doorgaans in BSL-3-laboratoria, met zaken als speciale 
gezichtsafsluitende maskers en dierexperimenten die zijn afgesloten van 
de buitenwereld doordat ze in een speciale luchtdichte werkkast zitten. 
Volstrekt iets anders dus dan het 'niet meer voorzorgsmaatregelen dan 
bij de tandarts' of zelfs 'de minimale veiligheidsomstandigheden' die 
diverse media-artikelen ervan maken.


5. Shi probeerde coronavirussen op te voeren ('gain of 
function'-onderzoek)

Sinds 2015 deed het Wuhan Instituut voor Virologie onderzoek naar 
'recombinante' virussen: vleermuizenvirussen met aangepaste uitsteeksels 
eraan, om te onderzoeken welke kunnen binden aan de moleculaire 
'toegangspoort' van menselijke cellen, de zogeheten ACE2-receptor. Vanaf 
2016 werkte het instituut daarvoor met speciale muizen en civetkatten, 
voorzien van een menselijke ACE2-receptor.

Alleen gebruikte Shi een heel ander 'basisvirus' als startpunt van haar 
experimenten, blijkt uit haar wetenschappelijke publicaties, dat slechts 
verre overeenkomsten heeft met sars-cov-2. En het is de vraag of het 
allemaal wel zo gevaarlijk is als het klinkt, vindt Snijder. 'De 
werkelijkheid is helaas nu eenmaal dat de meeste virussen die we 
aanpassen kreupel zijn, of helemaal niet in staat zich te 
vermenigvuldigen.'

Zelf antwoordde Shi afgelopen zomer op de vraag van wetenschapsblad 
Science of ze betrokken was bij enig nog ongepubliceerd 'gain of 
function'-onderzoek met een woord: 'Nee.'


6. Shi houdt nog eens acht sars-achtige vleermuisvirussen verborgen

Een 'onthulling' van het burgerjournalistieke platform Drastic, dat het 
internet afstruint op zoek naar informatie over het virus. De acht 
vleermuisvirussen waarom het gaat, staan kort vermeld in een van Shi's 
technische artikelen.

Dat geeft al aan: zo geheimzinnig zijn de virussen niet, ze stonden 
immers gewoon in een vakblad. Onlangs publiceerde het Wuhan-instituut 
hun genetische codes in een virologische database. Het blijkt te gaan om 
virussen die sterk verschillen van het sars-cov-2-virus. De virussen 
zelf heeft men niet, alleen hun genetische informatie.


7. Virussen ontsnappen vaker uit het lab

Het gebeurt inderdaad vaker dat virussen wegglippen uit hoog beveiligde 
laboratoria, doorgaans door menselijke fouten. Zo ontsnapte het eerste 
sarsvirus, uit 2002, liefst zes keer uit een onderzoeksinstituut, 
waaronder vier keer uit hetzelfde laboratorium in Beijing.

Dat is alleen nog geen reden om aan te nemen dat zoiets 'dus' ook met 
het sars-cov-2 is gebeurd, alleen al omdat de veiligheidsregels 
tegenwoordig weer verder zijn dan 15 jaar geleden. Viroloog Marion 
Koopmans wijst op de recente ontdekking van het westnijlvirus in 
Utrecht: 'Op 15 kilometer van het RIVM, dat aan westnijl werkt.' Ze 
bedoelt maar: het gebeurt nu eenmaal weleens dat een nieuwe ziekte 
toevallig opduikt in de buurt van een onderzoeksinstituut.

Opvallend is dat de meeste besmettingen met het virus plaatsvonden in de 
stadsdelen op de noordelijke oever van de Yangtzerivier, terwijl het 
virologisch instituut op de zuidelijke oever staat, in een ander 
stadsdistrict. De stadsdelen van het instituut werden juist relatief 
mild getroffen.

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.