[D66] Wuhan Labtheorie weer springlevend (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #689)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  14 juni 2021
Auteur: Annemieke van Dongen
URL:    
https://www.ad.nl/buitenland/ontsnapte-coronavirus-toch-uit-lab-heel-veel-toevalligheden-wijzen-in-richting-instituut~ad1cbea5/


Ontsnapte coronavirus toch uit lab? 'Heel veel toevalligheden wijzen
in richting instituut'
--------------------------------------------------------------------

Het verhaal dat het coronavirus afkomstig is uit een lab in Wuhan, is 
lang afgedaan als complottheorie. Maar nu eisen ook de Amerikaanse 
president Joe Biden, de EU en wetenschappers dat de labtheorie serieus 
onderzocht wordt. Wat is er veranderd?

Was het niet te toevallig dat het nieuwe zeer besmettelijke, dodelijke 
coronavirus Sars-CoV-2 uitgerekend opdook in Wuhan, de stad die een van 
de meest gerenommeerde instituten ter wereld huisvest dat onderzoek doet 
naar coronavirussen? Op sociale media gonsde het begin vorig jaar al 
snel van de geruchten. Het virus zou uit het laboratorium zijn gelekt. 
In opdracht van het Chinese leger zou daar in het geheim gesleuteld zijn 
aan een biologisch wapen. Of een labmedewerker had een fout gemaakt, was 
geinfecteerd geraakt en had per ongeluk andere mensen in de Chinese 
miljoenenstad besmet.

Die verhalen werden snel de kop in gedrukt. Niet alleen door de Chinese 
autoriteiten. Al voordat in Nederland de eerste coronabesmetting was 
vastgesteld, hadden wetenschappers het labscenario taboe verklaard. 'Wij 
veroordelen complottheorieen die suggereren dat Covid-19 geen 
natuurlijke oorsprong heeft ten zeerste', schreven 27 wetenschappers op 
19 februari vorig jaar in het gerenommeerde medisch vakblad The Lancet. 
'Samenzweringstheorieen creeren alleen maar angst, geruchten en 
vooroordelen die onze wereldwijde samenwerking om het virus te 
bestrijden in gevaar brengen.'


Vleermuizen

Het coronavirus dat inmiddels zeker 3,8 miljoen doden op zijn conto 
heeft, is volgens de meeste virologen op mensen overgesprongen vanuit 
het dierenrijk. Waarschijnlijk is het afkomstig van vleermuizen, die 
veel coronavirussen met zich meedragen. Wellicht is het via een 
'tussengastheer', zoals een schubdier op de markt, bij mensen beland. 
Bewijs is er niet, maar ook na de onderzoeksmissie naar Wuhan van de 
Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) werd begin dit jaar bevestigd dat een 
natuurlijke oorsprong van de pandemie verreweg het meest aannemelijk is. 
De coronavirussen Sars en Mers zijn namelijk ook van vleermuizen via 
andere dieren op mensen overgesprongen. En het 'toeval' dat het 
virologie-instituut van Wuhan zich op coronavirussen richt? Dat is 
logisch, want die komen in Zuidoost-Azie het meeste voor.


Moedwillig verspreid

Ja, de toenmalige Amerikaanse president Trump bleef ondertussen beweren 
dat China het virus moedwillig de wereld in had geholpen. Maar dat was 
politiek, een drukmiddel voor de Chinese president Xi Jinping. Wie die 
theorie serieus nam, werd in de hoek geplaatst van viruswappies, 
anti-vaxers en Capitoolbestormers. Berichten met de strekking dat het 
coronavirus in een laboratorium is gecreeerd, werden door Facebook 
verwijderd. In maart zei Robert Redfield, directeur van het Center for 
Disease Control (het Amerikaanse RIVM) onder Trump, dat een ontsnapping 
uit het lab volgens hem het meest aannemelijke scenario is. Dat leverde 
hem hoon en zelfs doodsbedreigingen van wetenschappers op, vertelde hij 
aan Vanity Fair.

Sinds een aantal weken duikt de labtheorie echter weer overal op. Niet 
in de krochten van het internet, maar bij autoriteiten en in 
gerespecteerde media. Volgens informatie van Amerikaanse 
inlichtingendiensten zijn drie medewerkers van het 
virusonderzoeksinstituut van Wuhan in november 2019, vlak voor de 
officiele uitbraak, met Covid-achtige klachten in het ziekenhuis beland, 
zo berichtte onder andere The Wall Street Journal.


Recht

De Amerikaanse president Joe Biden heeft zijn inlichtingendiensten, die 
elkaar tegenspreken, opgedragen om hun inspanningen te verdubbelen om de 
oorsprong van het coronavirus te achterhalen. Binnen negentig dagen 
moeten zij met conclusies komen. Bidens belangrijkste corona-adviseur, 
Anthony Fauci, heeft China gevraagd de ziekenhuisdossiers van personeel 
van het Wuhan Institute of Virology (WIV) openbaar te maken. Ook hij 
houdt inmiddels de optie open dat het virus uit het lab afkomstig is. 
Volgens het WIV klopt dat niet; volgens het instituut zijn er geen 
medewerkers in het ziekenhuis beland. De Britse regering en de EU hebben 
eveneens aangedrongen op volledige openheid van China. 'De wereld heeft 
het recht te weten wat er precies is gebeurd', zei voorzitter Charles 
Michel van de raad van Europese regeringsleiders donderdag.

Viroloog Marion Koopmans, die deel uitmaakte van de WHO-onderzoeksmissie 
naar Wuhan, noemt het 'bizar wat er nu allemaal gebeurt'. Zij is er nog 
steeds van overtuigd dat de dier-op-mensroute (zoonose) de meest 
waarschijnlijke is. 'Ik heb nog geen enkel nieuw bewijs gezien voor de 
labhypothese. De verhalen over mensen uit het lab die opgenomen zijn in 
het ziekenhuis komen van geheime bronnen en worden, ondanks 
herhaaldelijk verzoek, niet gedeeld.'

Ze beaamt dat een ontsnapping uit het lab theoretisch gezien mogelijk 
is. 'Mensen maken weleens fouten. Maar lekken zijn uitermate zeldzaam, 
in tegenstelling tot virussen die overspringen van dier op mens. Na 
alles wat ik in Wuhan gezien heb, vind ik de labroute de minst 
waarschijnlijke. De wetenschappers van het Wuhan Institute of Virology 
zijn altijd zeer open geweest over waar ze mee bezig waren. Als ze een 
nieuw coronavirus hadden ontdekt, denk ik dat ze daar direct over 
gepubliceerd zouden hebben in Nature.'


'Batwoman'

Hoe onwaarschijnlijk is het, dat Sars-CoV-2 ontsnapte uit een lab? Sinds 
de Sars-uitbraak in 2002 verzamelde het virologie-instituut van Wuhan 
onder leiding van onderzoekster Shi Zhengli tientallen coronavirussen 
bij vleermuizen. Vanwege haar avontuurlijke onderzoeksexpedities naar 
grotten en mijnschachten werd Shi door haar collega's 'batwoman' 
(vleermuisvrouw) genoemd. Een database van het instituut met 22.000 
virusmonsters en -sequenties, waaronder 15.000 van vleermuizen, is 
volgens The Wall Street Journal in september 2019 echter offline 
gehaald. Dat zou zijn gebeurd na een serie cyberaanvallen. Shi 
coordineerde experimenten waarin gekeken wordt of vleermuisvirussen 
cellen van mensen kunnen infecteren.

Zo onderzocht viroloog Ron Fouchier van de Erasmus Universiteit jaren 
geleden welke veranderingen het vogelgriepvirus H5N1 besmettelijk maakt 
voor zoogdieren. Dat leverde veel discussie op over de risico's voor 
mensen. De Amerikaanse regering hield een wetenschappelijke publicatie 
daarover zelfs tegen uit angst dat de informatie in verkeerde handen zou 
komen. Over hoe (on)waarschijnlijk een lab-lek van het coronavirus is, 
wil Fouchier geen vragen beantwoorden, omdat hij zich 'niet leent voor 
het ontkrachten van complottheorieen'.


Onredelijk

Het labscenario een complottheorie noemen is onredelijk, stelt Erik van 
Nimwegen, hoogleraar aan het Biozentrum van de universiteit van Basel. 
Met vijftien vooraanstaande biologen, epidemiologen en immunologen riep 
hij in wetenschapsblad Science op om ook naar dat scenario diepgaand 
onderzoek te doen. 'De lab-hypothese is nog zo goed als helemaal niet 
onderzocht. De onderzoeksmissie van het WHO is er op bezoek gegaan en 
heeft gevraagd: 'Komt dat bij jullie vandaan?' Het antwoord van de 
directeur: 'Nee hoor.' Dat was het wel zo'n beetje.'

Van Nimwegen noemt het 'wel erg toevallig' dat Sars-CoV-2 is uitgebroken 
in de stad die zo'n beetje het wereldwijde epicentrum is van studie naar 
precies dit soort virussen. 'Dit is op zichzelf al genoeg reden voor een 
grondig onafhankelijk onderzoek. Er zijn op dit moment geen relevante 
feiten op basis waarvan men het labscenario kan uitsluiten', zegt de 
professor, die laat weten er zelf 'naar te neigen een natuurlijk 
scenario nog steeds wel het waarschijnlijkst te vinden'.


'Heel veel toevalligheden'

Viroloog Peter Rottier (Universiteit Utrecht), die het Wuhan Institute 
of Virology (WIV) tientallen keren bezocht en in Wuhan gasthoogleraar 
was, sluit zich daarbij aan. 'Heel veel toevalligheden wijzen in de 
richting van het instituut. Iedere viroloog weet dat je nooit kunt 
uitsluiten dat in een lab iets misgaat; misschien heeft een onderzoeker 
het virus onbewust mee naar buiten genomen. De enige mensen die dat 
weten, werken in Wuhan. Ik ken ze als heel goede wetenschappers, maar ze 
zijn misschien ook slachtoffer van het Chinese regime. Als er iets is 
misgegaan, staan ze onder grote politieke druk om hun mond te houden.'

Bewijst het feit dat China gegevens zoals de test- en ziekenhuisdossiers 
van WIV-medewerkers niet openbaar maakt, niet dat ze iets onder de pet 
houden? Zo simpel is het ook weer niet, volgens Rottier. 'Dat heeft ook 
te maken met de Chinese eer en trots. Trump heeft de zaak vanaf het 
begin zo op scherp gezet, dat China heeft gezegd: jullie kunnen m'n rug 
op.'


Niet wetenschappelijk

Dat een groep invloedrijke wetenschappers het labscenario al in februari 
vorig jaar in The Lancet tot complottheorie bestempelde, kan bij Rottier 
echter niet rekenen op begrip. 'Dat is niet wetenschappelijk. Zolang er 
geen bewijzen zijn, moet je alle opties onderzoeken. Ook voor de 
hypothese dat het virus uit de natuur komt is op dit moment nog geen 
bewijs.'

De opmerkelijke verklaring in The Lancet was georkestreerd door de 
Britse zooloog Peter Daszak, die zijn carriere heeft gewijd aan 
onderzoek naar virussen die afkomstig zijn van dieren. Hij is oprichter 
van EcoHealth Alliance, een organisatie die strijdt voor natuurbehoud 
als manier om pandemieen te voorkomen. Ook een aantal andere 
ondertekenaars van de verklaring was aan die organisatie verbonden.

Riekt dat niet naar belangenverstrengeling? Marion Koopmans, die Daszak 
goed kent en begin dit jaar nog met hem in Wuhan was voor de 
WHO-onderzoeksmissie, vindt van niet. 'Dat is nogal een beschuldiging 
aan het adres van een goede, integere wetenschapper.'


Immense gevolgen

Tegelijkertijd: als ontdekt wordt dat het coronavirus uit een lab kwam, 
zijn de gevolgen enorm. Zeker ook voor virologen. 'Het zou natuurlijk 
tot veel strengere controle en regelgeving leiden', zegt Van Nimwegen. 
'De meeste mensen waren zich er zich niet van bewust dat onderzoekers 
regelmatig grotten afspeuren naar vleermuizen die geinfecteerd zijn met 
voor de mens mogelijk gevaarlijke virussen, en die dan meenemen naar hun 
laboratorium in de grote stad om daar verder onderzoek naar te doen. 
Weegt het voordeel van dat soort onderzoek wel op tegen het risico? Het 
is begrijpelijk dat sommige wetenschappers niet erg blij zijn met dat 
soort vragen.'

Viroloog Rottier durft zich niet voor te stellen wat de consequenties 
zouden zijn als het virus ontsnapt blijkt uit het lab. 'Dat zou voor 
China repercussies geven met immense gevolgen. Maar toch. De hele 
wereldeconomie gaat gebukt onder dit virus, er zijn miljoenen doden. 
China is het aan de wereld verplicht om openheid te geven.'

Dat geldt ook voor de VS, vindt Koopmans. 'Als de Amerikaanse 
inlichtingendiensten informatie hebben dat drie medewerkers van het 
Wuhan Institute of Virology in november ziek waren, kom daar dan mee op 
de proppen. Deel het met de Wereldgezondheidsorganisatie in plaats van 
met kranten. Nu blijft de discussie in de eerste plaats politiek. 
Ondertussen verliezen we kostbare tijd die we beter kunnen besteden aan 
de zoektocht naar de dieren die het virus hebben overgebracht. Voor je 
het weet verschuiven die naar een andere markt in Azie, en begint de 
ellende straks weer opnieuw.'

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.