[D66] Omgekeerde groepsimmuniteit: Ongevaccineerden ontwrichten bescherming tegen corona voor allen (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #732)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  31 juli 2021
Auteur: Mark Lievisse Adriaanse
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/07/31/nieuwe-vragen-over-groepsimmuniteit-en-vaccinatieplicht-raken-kern-van-het-samenleven-a4053142


Nieuwe vragen over groepsimmuniteit en vaccinatieplicht raken
kern van het samenleven
-------------------------------------------------------------
Dankzij vaccinaties krijgt Europa corona steeds beter onder controle. 
Maar de zoektocht naar een nieuw evenwicht is vol onzekerheden en roept 
fundamentele vragen op.

Achteraf lijkt het een naieve gedachte: hoe we aan het begin van de 
pandemie dachten dat het coronavirus in 2021 voor eens en altijd 
verslagen zou worden als het vaccin er eenmaal was. 'Groepsimmuniteit' 
was het eindspel. Daarna zou corona een tijdelijke ontwrichting blijken. 
'Als corona straks voorbij is', hoorde je op straat, 'dan...'. Jongeren 
maakten zich op voor een losbandige 'summer of love'. Ouderen snakten 
naar een knuffel van hun kleinkind.

Maar dat was voor de opkomst van de 'Britse' coronavariant, en vooral: 
voor de Deltavariant die veel besmettelijker is dan het oorspronkelijke 
coronavirus. Delta dreigt de logica van groepsimmuniteit om te draaien, 
schreef arts en moleculair bioloog Eric Topol recentelijk op Twitter. 
Was oorspronkelijk het idee dat een goed gevaccineerde bevolking de 
ongevaccineerde minderheid zou beschermen, inmiddels bedreigt die kleine 
groep de bescherming van de menigte. De 'grens' om groepsimmuniteit te 
bereiken wordt inmiddels rond de 90 procent geschat.

Wetenschappers twijfelen steeds nadrukkelijker of groepsimmuniteit nog 
een reeel doel is. Vaccins beschermen nog steeds goed tegen ernstige 
ziekte, maar, zeker bij de Delta-variant, iets minder goed tegen 
besmetting - de crux om groepsimmuniteit te bereiken en het virus uit te 
bannen.

Groepsimmuniteit lijkt minder haalbaar dan voorheen, omdat vaccins niet 
volledig tegen verspreiding beschermen: dan moet meer dan 100 procent 
van de bevolking gevaccineerd worden om alsnog groepsimmuniteit te 
bereiken en het virus uit te bannen - 'downright impossible', schreef 
The Atlantic al in februari.


Besmettingsgolfjes

Het betekent dat westerse landen, waar veel meer gevaccineerd is dan 
elders op de wereld, zoeken naar een nieuw evenwicht waarin ze leren 
leven met een permanent aanwezig, 'endemisch' coronavirus. Europese 
landen worden geconfronteerd met nieuwe besmettingsgolfjes, maar die 
leiden vooralsnog tot veel minder ziekenhuisopnames dan voorheen. Hoewel 
niet verbroken, is het verband tussen besmettingen en ziekenhuisopnames 
dankzij vaccinaties wel sterk verzwakt. '200 is het nieuwe 50', zei de 
Duitse zorgminister Jens Spahn afgelopen week over het aantal 
besmettingen per 100.000 inwoners waarbij hij zich nu zorgen begint te 
maken.

Vaccineren blijft de beste uitweg uit de pandemie. Is het niet om 
groepsimmuniteit te bereiken, dan wel om een evenwicht te vinden waarin 
corona nog wel rondgaat onder de bevolking, maar amper meer tot grote 
ontwrichtingen leidt. Dat 'epidemiologisch equilibrium' kan weleens 
dichtbij zijn, schreef de Britse epidemioloog Paul Hunter afgelopen week 
op wetenschapssite The Conversation. Het kan volgens hem verklaren 
waarom de Britse besmettingscijfers sinds 19 juli ('Freedom Day'), toen 
de meeste beperkingen werden opgeheven, dalen: veel mensen zijn immuun 
dankzij vaccinaties of besmettingen en hoewel die immuniteit gedurende 
de tijd zal afnemen, zullen besmettingscijfers geen records meer breken.


Er is nog hoop

De pandemie lijkt nu minder op Germany Year Zero, Roberto Rossellini's 
meesterwerk dat hij in 1948 filmde in het geruineerde Berlijn, waar alle 
hoop verloren is, en meer op Children of Men (2006), waarin de mensheid 
door onvruchtbaarheid dreigt te verdwijnen, maar zich toch een hoopvolle 
uitweg laat zien.

Maar in de zoektocht naar dat nieuwe evenwicht zijn nog vele vragen 
onbeantwoord, vele wegen onbekend. Over de duur van immuniteit. Over de 
vraag hoeveel gevaccineerden toch besmet raken - en wanneer. En of zij 
ook na milde infectie langdurige Covid kunnen ontwikkelen. Hoe 
gevaarlijk blijken nieuwe varianten?

Recente onderzoeken bieden de eerste contouren waarbinnen dat evenwicht 
gezocht moet worden. Een half jaar na vaccinatie met Pfizer is de 
bescherming tegen infectie gedaald van 96 procent naar 84 procent, toont 
recent Israelisch onderzoek, nog uitgevoerd voor de Deltavariant. Ander 
onderzoek toont aan dat ongeveer een half procent van het volledig 
gevaccineerde Israelische zorgpersoneel toch besmet raakte en dat 19 
procent van hen zes weken later nog klachten had. Bovendien hebben vier 
nieuwe, nog vrij onbekende coronavarianten speciale interesse van de 
Wereldgezondheidsorganisatie.

Endemisch betekent niet per se onschuldig. Er zullen mensen ziek blijven 
worden van corona. En blijven sterven door corona. Maar dankzij vaccins 
kan de massaliteit daarvan rigoureus beperkt worden.


Ethische vragen

Die nieuwe fase roept ethische en politieke vragen op die de komende 
jaren door politiek en maatschappij beantwoord zullen worden. Hoeveel 
maatregelen zijn gevaccineerden bereid te accepteren als met name 
ongevaccineerde coronapatienten tot druk op de zorg leiden? Weinig, 
blijkt uit het groeiend ongeduld van gevaccineerde Amerikanen die toch 
weer een mondkapje moeten dragen - hoewel de vaccinatiegraad daar in de 
staten waar de ziekenhuizen het volst liggen veel lager is dan in 
Nederland.

Hoeveel sterfte is de samenleving bereid te accepteren van een endemisch 
coronavirus? De samenleving accepteert al dat de jaarlijkse griepgolf 
zomaar tienduizend levens kan kosten en dat de volle ziekenhuizen dan 
hun reguliere zorg verzetten. Maar kan de zorg het ook aan als er 
bovenop de griep nog een jaarlijkse golf van coronapatienten komt? 
Coronazorg kan tot scherpe keuzes in de zorg dwingen.

Erkenning dat het virus blijft, betekent ook dat het 'oude normaal', de 
wereld zonder corona, niet terugkeert. Al was het maar voor de 
tienduizenden Nederlandse families die geliefden hebben verloren aan een 
virus waarvan de dodelijkheid nogal eens gebagatelliseerd is. Voor hen 
is er een duidelijk voor en na corona, gesymboliseerd door de lege plek 
in bed, de lege stoel aan tafel en het lege gevoel van rouw.

Tienduizenden anderen worstelen met de lange nasleep van hun 
corona-infectie en zijn nog lang niet 'de oude' - als ze dat ooit 
worden. Welk mentaal effect heeft dat op de samenleving? En gaat dat nog 
krijgen als geinfecteerden langdurige Covid blijven ontwikkelen? Dat 
raakt ook de arbeidsproductiviteit. De maatschappelijke, medische en 
economische effecten zullen zich de komende jaren blijven opdringen, 
zeker als corona 'erbij' gaat horen.


Biopolitiek

In een zoektocht naar een uitweg verkennen veel landen deze zomer een 
zelden vertoonde vorm van 'biopolitiek': disciplinerende 
machtsuitoefening over lichamen. Toegang op basis van een medische 
status (gevaccineerd, dan wel negatief getest of hersteld) was voor de 
pandemie ondenkbaar. Inmiddels is het een voorwaarde om te reizen of een 
voetbalstadion te bezoeken, en stellen sommige landen en grote bedrijven 
vaccinaties verplicht. Welke mentale en politieke knop is zo omgezet, om 
wellicht nooit meer teruggezet te worden? Het is aan liberale 
samenlevingen om de grenzen vast te stellen.

En die andere vraag: in hoeverre moet de oude wereld uberhaupt hersteld 
worden? De bezinning waartoe denkers aan het begin van de pandemie 
opriepen, bleek van korte duur. De wens om toch weer even het vliegtuig 
te nemen voor die zonvakantie ('We hebben het verdiend!', adverteerde 
een reisbureau), de wens ook om de economie snel weer aan te jagen met 
massale consumptie, botst met de noodzaak om die andere grote crisis aan 
te pakken, die deze zomer de Europese woonkamers binnenstroomde: de 
opwarmende aarde. De vragen die in veel landen voorliggen, reiken dan 
ook verder dan alleen de zoektocht naar een evenwicht met het virus: ze 
gaan over de kern van het samenleven.

In onder meer de Verenigde Staten en Frankrijk nam deze week de 
discussie over een vaccinatieplicht toe. Andere landen accepteren hogere 
besmettingscijfers omdat die tot minder ziekenhuisopnames leiden dan 
voorheen. Het toont hoe Westerse landen zoeken naar een nieuw evenwicht 
met een virus dat niet meer verdwijnt.

--------
(c) 2021 Mediahuis