[D66] Vaccinatieplicht (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #731)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  29 juli 2021
Auteur: Chris Hensen, Bas Blokker, Pim van den Dool, Mandy Fit
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/07/29/de-verplichte-prik-rukt-op-en-ontmoet-weerstand-a4052975


Waarom wil de politiek in Nederland geen vaccinatieplicht?
----------------------------------------------------------
Kunnen overheden mensen tot een prik dwingen en wat mogen bedrijven 
eisen? Zeven vragen over de vaccinatieplicht.

Regeringen van westerse landen aarzelen om het voorbeeld van de 
dictatuur Turkmenistan te volgen en een algemene vaccinatieplicht in te 
voeren. Maar in de Verenigde Staten hebben enkele grote bedrijven 
besloten van hun kantoorpersoneel een inentingsbewijs tegen het 
coronavirus te eisen. Zo zetten zij de maatschappelijke discussie op 
scherp.

Niet alleen in de Verenigde Staten, waar president Biden dinsdag zei een 
vaccinatieplicht voor federale ambtenaren te overwegen - Amerikaanse 
media voorspelden dat hij die donderdag daadwerkelijk zou afkondigen.

Europese landen als Italie, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en 
Griekenland hebben het vaccin al verplicht gesteld voor zorgmedewerkers. 
In de VS geldt dat in de staten New York en Californie. Ook het 
Amerikaanse ministerie voor Veteranenzaken eist dat het zorgpersoneel is 
gevaccineerd.

In dertien Europese landen is een vaccinatiebewijs een voorwaarde voor 
toegang tot uitgaansgelegenheden. De stafchef van de Duitse 
bondskanselier Merkel, Helge Braun, zei eerder deze week in een 
interview met dagblad Bild: 'Gevaccineerden zullen beslist meer 
vrijheden hebben dan mensen die niet gevaccineerd zijn.'

Maar bijna geen enkele regering heeft een algemene vaccinatieplicht 
voorgesteld. Daarmee volgen zij de lijn van wereldgezondheidsorganisatie 
WHO. Die vreest dat het publieke vertrouwen in alle vaccinatiecampagnes 
schade zal oplopen als dwang in de plaats komt van voorlichting.

De afgelopen dagen kwam het ene Amerikaanse bedrijf na het andere met 
een plicht tot inenting voor hun werknemers (behoudens uitzonderingen, 
onder meer op medische gronden), zoals zakenbank Morgan Stanley, 
warenhuis Saks en mediabedrijven The Washington Post en CNN.


Druk op ongevaccineerden

De veel besmettelijker Deltavariant en het opnieuw oplopen van het 
aantal ziekenhuisopnamen - in de VS gaat het volgens de CDC, de 
Amerikaanse pendant van het RIVM, in 97 procent van de gevallen om 
patienten die niet ingeent zijn - werden door deze bedrijven genoemd als 
de belangrijkste redenen waarom de druk op ongevaccineerden wordt 
opgevoerd.

Dinsdag maakten Google en Facebook bekend dat zij direct beginnen met 
een vaccinatieplicht op hun kantoren. Zij kondigden bovendien aan dat 
zij ook voor hun vestigingen buiten de VS broeden op soortgelijke 
dwangmaatregelen.

Voor de VS met zijn 49 procent ingeente volwassenen en stugge, vaak 
ideologische weigeraars, is de noodzaak tot drastische 
vaccinatiemaatregelen wellicht groter dan in Nederland, waar de 
vaccinatiegraad voor jongvolwassenen al op 62 procent ligt, en van 
daaraf snel stijgt naar 85 procent en hoger voor 55-plussers. Toch kan 
de situatie in de VS de Nederlandse opstelling beinvloeden. Bijvoorbeeld 
als de VS besluiten de nu nog stringente inreisbeperkingen op te heffen, 
mits de reiziger is gevaccineerd.

De vaccinatieplicht, die lang een maatschappelijk taboe was - en niet 
alleen in Nederland - lijkt zo sluipenderwijs zijn intrede te doen in de 
VS en Europa.


1 Facebook, Google en Netflix hebben besloten tot een vaccinatieplicht 
voor werknemers. Waarom hebben ze dat gedaan?

Grote Amerikaanse bedrijven nemen drastische maatregelen om besmetting 
onder hun personeel met de Deltavariant van het Sars-CoV-2 virus te 
voorkomen. Apple heeft besloten dat thuiswerken voorlopig de norm 
blijft. Tech-giganten Google en Facebook en streamingdienst Netflix 
nemen nog ingrijpender maatregelen voor hun Amerikaanse vestigingen: zij 
eisen van hun werknemers dat die zich laten vaccineren voordat ze op 
kantoor - of in het geval van Netflix: de set - mogen komen.

De gezondheid van werknemers staat voorop, schrijft Google-topman Sundra 
Pachi in een e-mail aan het personeel. 'Ik hoop dat deze maatregelen 
voor iedereen een geruststelling zijn nu de kantoren weer open gaan.' 
Medewerkers die dat willen mogen tot zeker 18 oktober thuis blijven 
werken.

Ook Facebook-vicepresident Lori Goler verwijst naar de veiligheid en 
gezondheid van werknemers bij de afkondiging van een vaccinatieplicht 
voor degenen die op kantoor willen of moeten werken. Net als Google 
houdt Facebook enkele slagen om de arm. De invoering van de maatregel 
'zal varieren al naar gelang de lokale situatie en regelgeving'. En er 
komt een protocol voor wie niet kan worden gevaccineerd om 'medische of 
andere redenen'. Google en Facebook schrijven dat ze de komende tijd 
zullen bekijken of er voor hun vestigingen buiten de VS maatregelen 
komen.

Bij Netflix ligt de situatie iets anders. Op de set van filmproducties 
moet iedereen gevaccineerd zijn, ook niet-werknemers, zoals acteurs. Een 
enkele productie is meteen hiertoe overgegaan. Hoofdrolspeler Sean Penn 
had geeist dat iedereen op de set van tv-serie Gaslit ingeent zou zijn, 
en die verplichting is doorgevoerd. Netflix is het eerste 
productiebedrijf dat die eis voor alle filmopnamen stelt.


2 Zijn er landen waar een vaccinatieplicht is ingevoerd?

Ja, twee: Indonesie en Turkmenistan hebben alle volwassen inwoners 
verplicht zich te laten inenten. Inwoners van de Indonesische hoofdstad 
Jakarta kunnen bij weigering een boete van omgerekend 300 euro krijgen. 
In het dictatoriale Turkmenistan, waar vorig jaar april een verbod op 
het woord 'coronavirus' werd ingevoerd, is in juli een vaccinatieplicht 
ingesteld.

In een reeks landen geldt een vaccinatieplicht voor specifieke 
beroepsgroepen of situaties. In de meeste gevallen gaat het om 
zorgpersoneel. In Kazachstan is een bewijs van inenting verplicht voor 
iedereen die in groepen van twintig personen of meer werkt.


3 In Nederland wil de politiek geen vaccinatieplicht. Waarom niet?

Over een algehele vaccinatieplicht is in de Nederlandse politiek 
momenteel geen debat. Een vaccinatieplicht is politiek zeer omstreden. 
Voor vrijwel alle partijen in de Tweede Kamer staan zelfbeschikking en 
de integriteit van het lichaam voorop. De overheid mag niemand dwingen 
zich te laten prikken, is al heel lang de consensus in Nederland. Dit 
sluit aan bij de Nederlandse Grondwet en het Europees Verdrag voor de 
Rechten van de Mens (EVRM) waarin is opgenomen dat ieder mens het recht 
heeft zelf te beschikken over zijn lichamelijke integriteit.

Ook het rijksvaccinatieprogramma voor kinderen is niet verplicht. 
Demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA), die 
vrijwillige vaccinatie steevast 'onze belangrijkste troef' om uit de 
crisis te komen noemde, waarschuwde eerder dat alleen al een discussie 
over een plicht averechts zou kunnen uitpakken. Hij wil mensen liever 
blijven aanmoedigen, zei hij deze week. 'Als je een verstandige keuze 
wil maken moet je het doen, maar het blijft echt je eigen keuze.'

Een heropening van de discussie over een algemene vaccinatieplicht lijkt 
niet voor de hand te liggen, gezien de relatief hoge vaccinatiegraad in 
vergelijking met andere landen. Van alle 50-plussers is al ruim 80 
procent volledig gevaccineerd. Onder jongere groepen die hun eerste of 
tweede prik nog moeten halen is de vaccinatiebereidheid eveneens hoog. 
Dat maakt dat Nederland mag hopen dat op korte termijn een zekere mate 
van groepsimmuniteit wordt bereikt, die het onnodig kan maken om de 
overige Nederlanders te vaccineren.


4 Wordt er in Nederland overwogen een 'coronapas' in te voeren?

Nee, er zijn geen plannen om de toegang tot bijvoorbeeld horeca en musea 
te beperken tot mensen met een zogenoemde 'coronapas', zoals sommige 
andere Europese landen doen. Zo'n pas leidt in de praktijk tot een 
voorkeursbehandeling van gevaccineerden ten opzichte van mensen die niet 
zijn gevaccineerd. Nederland werkt wel met toegangsbewijzen voor 
bijvoorbeeld festivals, waar het risico op besmetting aanzienlijk is.

De toegang tot sectoren of voorzieningen afhankelijk maken van 
vaccinatie ligt gevoelig, een meerderheid in de Kamer sprak zich vorig 
jaar uit tegen wat partijen zien als een indirecte vaccinatieplicht. De 
liberale partijen VVD en D66 zijn wel bereid hierover te praten. Zij 
vinden dat de vrijheid om het vaccin te weigeren de vrijheid van anderen 
niet mag belemmeren. Ook wijzen deze partijen erop dat bijvoorbeeld 
kinderdagverblijven al het recht hebben om niet-gevaccineerde kinderen 
te weigeren.


5 Wat mogen bedrijven in Nederland vragen aan werknemers?

Werknemers mogen in principe niet verplicht worden om een 
vaccinatiebewijs te tonen. Daar is juridisch weinig ruimte voor, vanwege 
de rechten die in de Grondwet en het EVRM zijn vastgelegd. Mogelijk 
conflicteren deze wetten met de zorgplicht van bedrijven, zij moeten 
volgens de wet een gezonde werkomgeving waarborgen. De vraag is dan wat 
zwaarder weegt, het besmettingsrisico van een werknemer met kwetsbare 
gezondheid, of de lichamelijke integriteit van iemand die zich niet wilt 
laten vaccineren.

Uit de eerste jurisprudentie over vaccinatiedwang bleek dat een 
werknemer die zich niet wil laten vaccineren niet mag worden ontslagen. 
De zaak speelde bij een klein bedrijf in Curacao dat een administratief 
medewerker op staande voet wilde ontslaan. De werknemers werken in het 
bedrijf samen in een kleine, slecht geventileerde ruimte. Maar zonder 
wettelijke vaccinatieplicht is weigering geen reden voor ontslag, aldus 
de uitspraak.

Bedrijven die gegevens van werknemers over vaccinatie vastleggen, 
handelen in beginsel in strijd met de privacywetgeving zoals vastgelegd 
in de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Gegevens over 
gezondheid vallen onder 'bijzondere persoonsgegevens'. Die mogen 
werkgevers alleen registreren in uitzonderlijke gevallen. Denk 
bijvoorbeeld aan piloten, kapiteins en machinisten die gecontroleerd 
moeten worden op drugs- en alcoholgebruik. Het advies van de 
Gezondheidsraad is daarom om alleen te vragen of werknemers gevaccineerd 
zijn, als er geen andere manier is om aan de zorgplicht voor een gezonde 
werkomgeving te voldoen.

Een bedrijfsarts mag wel vragen of een werknemer zich heeft laten 
vaccineren. Daar hoeft de werknemer geen antwoord op te geven. De 
bedrijfsarts mag de informatie in algemene zin delen met de werkgever, 
op voorwaarde dat de arts geen informatie geeft over individuele 
werknemers. Zo kan het bedrijf inzicht krijgen in het aantal 
gevaccineerden op de werkvloer. Die informatie kan aanleiding geven om 
beschermingsmiddelen te gebruiken, zoals een mondkapje, bril of 
handschoenen. Dit kan bijzonder relevant zijn voor bedrijven die met 
kwetsbare clienten of collega's werken.

Er lijkt vooralsnog weinig animo onder werkgevers om bij werknemers aan 
te dringen op vaccinatie, bleek uit een eerdere rondgang onder 
werkgevers in de zorgsector door NRC.


6 Wat mogen bedrijven, bijvoorbeeld cafe en restaurants, in Nederland 
vragen aan klanten?

Die mogen een vaccinatie- of testbewijs vragen. Op die manier kunnen 
bedrijven de toegang reguleren, zoals vastgelegd in de 'Tijdelijke wet 
coronatoegangsbewijzen'. Die wet wordt gebruikt om, onder de noemer 
Testen voor Toegang, een vaccinatiebewijs of negatieve testuitslag 
verplicht te stellen bij een bezoek aan restaurant, musea of kerk.

Bedrijven hebben een wettelijke zorgplicht voor hun klanten, ze moeten 
een gezonde omgeving kunnen bieden. Op grond daarvan mogen ze een 
vaccinatiebewijs vragen, en mensen weigeren die dat niet kunnen laten 
zien.

Daartegenover staat dat bedrijven niet mogen discrimineren. Ook mag het 
opvragen van gegevens over de vaccinatie niet in strijd zijn met de 
privacywetgeving.

Bedrijven moeten kunnen aantonen dat het vragen om een vaccinatiebewijs 
noodzakelijk is om een doel te bereiken, zoals de veiligheid van de 
voorzieningen of producten. De voordelen moeten dan opwegen tegen de 
nadelen. Ook mag er geen minder ingrijpend alternatief voorhanden zijn 
om de zaak te regelen, anders moet dat gebruikt worden.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in april dat 
kinderdagverblijven vaccinaties verplicht mogen stellen. Het hof deed 
uitspraak in een zaak in Tsjechie, aangespannen door een ouder van twee 
kinderen. De verplichte vaccinatie van kinderen is niet in strijd met 
het recht op priveleven. Bescherming van de volksgezondheid woog 
zwaarder, aldus het hof.


7 Wat doen andere Europese landen?

Binnen Europa is er verdeeldheid over het verplicht stellen van 
vaccinaties. Maar onder druk van nieuwe besmettingshaarden door 
varianten, neemt het aantal landen dat voor delen van de bevolking een 
vaccinatieplicht invoert de laatste weken toe.

Italie was lange tijd de uitzondering in Europa, het stelde voor 
zorgpersoneel in april al vaccinatie verplicht. Wie zich niet liet 
inenten, werd op non-actief gesteld of moest een andere functie zoeken 
waarbinnen niet met kwetsbare mensen werd gewerkt. Inmiddels zijn daar 
Frankrijk, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk bijgekomen (de laatste 
alleen vanaf oktober voor zorgwerkers in de 'frontlinie', zoals 
verpleeghuismedewerkers). In Vaticaanstad geldt sinds februari ook een 
plicht, alhoewel de kerkleiders na kritiek daarop die leken af te 
zwakken.

Een reeks andere landen, waaronder Belgie en Duitsland, zeggen, 
voorlopig, duidelijk 'nee'. Volgens bondskanselier Angela Merkel zorgt 
een plicht er niet voor dat het 'vertrouwen groeit'. De Franse president 
Emmanuel Macron hintte er bij de aankondiging van de vaccinatieplicht 
voor zorgpersoneel op 12 juli daarentegen op dat die plicht kan worden 
uitgebreid naar de hele bevolking, 'afhankelijk van hoe de situatie zich 
ontwikkelt'. Daarmee zou Frankrijk het verst gaan van de Europse landen. 
In Ierland is een verplichting eveneens onderwerp van discussie. Rusland 
heeft in sommige gemeentes de facto een plicht ingevoerd.

Indirect oefenen steeds meer Europese landen druk uit op inwoners om 
zich te laten vaccineren. In totaal zijn er nu dertien landen die een 
bezoek aan bijvoorbeeld cafes, restaurants, bioscopen en andere openbare 
gelegenheden aan bepaalde voorwaarden willen onderwerpen, of zo'n 
restrictie reeds hebben ingevoerd. Het gaat om onder andere Frankrijk, 
Duitsland, Italie, Portugal, Oostenrijk, Ierland en Griekenland. Er zijn 
wel grote verschillen in hoe ver ze gaan. In de meeste landen komt 
publiek ook binnen met een negatieve testuitslag. Slechts enkele landen 
accepteren alleen een vaccinatiebewijs of een recent herstelbewijs. Dat 
aantal groeit wel. Griekenland kent zo'n restrictie voor cafes en 
restaurants sinds half juli, Ierland doet het sinds kort ook.

Vanaf september moeten volwassenen in het Verenigd Koninkrijk mogelijk 
gevaccineerd zijn of een herstelbewijs tonen voor een bezoek aan de 
nachtclub - het parlement moet daar wel nog mee instemmen. Frankrijk 
stelt zelfs voorwaarden aan reizen met de bus, trein of vliegtuig, maar 
een testuitslag is daar dan wel weer genoeg voor.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Coronapas of Vaccinatieplicht

Coronapas
In enkele landen in Europa moeten mensen, om toegang te krijgen tot 
bepaalde gelegenheden, een bewijs tonen dat ze gevaccineerd zijn tegen 
het coronavaccin.

Vaccinatieplicht
Er zijn inmiddels ook bedrijven of bedrijfstakken in het buitenland die 
van hun personeel eisen dat ze zijn gevaccineerd tegen het coronavaccin.

Testen voor Toegang
In Nederland is geen sprake van een coronapas, wel is er het systeem van 
'Testen voor Toegang', dat vooral geldt voor uitgaansgelegenheden: 
bezoekers mogen dan alleen naar binnen als ze een negatieve coronatest 
of vaccinatiebewijs kunnen tonen.

--------
(c) 2021 Mediahuis