[D66] [JF: 141] Europese miljarden voor Moderna belanden bij brievenbus-bv in Zwitserland | FTM

[R.O.]

ftm.nl
<https://www.ftm.nl/artikelen/vaccin-miljarden-moderna-belanden-bij-brievenbus-bv-in-zwitserland>



  Europese miljarden voor Moderna belanden bij brievenbus-bv in Zwitserland

Henk Willem Smits
12-16 minutes
------------------------------------------------------------------------

De miljarden die de Europese Commissie aan de Amerikaanse vaccinmaker
Moderna betaalt, naar schatting meer dan 10 miljard dollar, maakt
Brussel rechtstreeks over naar een vorig jaar opgerichte brievenbus-bv
in belastingparadijs Zwitserland. Dat blijkt uit onderzoek van SOMO. De
patenten op het vaccin heeft Moderna ondergebracht in een ander
belastingparadijs: het Amerikaanse Delaware, waar royalty’s onbelast
zijn. En dat terwijl de vaccins van Moderna mede zijn ontwikkeld door
universiteiten en dankzij overheidssubsidies.

De Europese Unie bestelde
<https://investors.modernatx.com/news-releases/news-release-details/moderna-reports-fourth-quarter-and-fiscal-year-2020-financial>
inmiddels 460 miljoen vaccins bij Moderna. Lidstaten betalen per dosis
22,50 dollar; dat betekent dat er meer dan 10 miljard dollar van de
Europese Unie naar Moderna gaat. SOMO, een onafhankelijk kenniscentrum
over multinationals, schat op basis van berekeningen van
aandelenanalisten Moderna’s marge op 44 procent. Dat is een extreem hoge
marge: het zou betekenen dat Moderna alleen al aan de EU 4,4 miljard
dollar verdient.

De winstmakerij gaat waarschijnlijk nog wel even door. Zo zijn mogelijk
herhalingsprikken of /_boosters_/
<https://www.hln.be/medisch/pfizer-biontech-en-moderna-derde-booster-prik-maakt-vaccin-tot-tien-keer-effectiever~a716dc95/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F>
nodig. Recent bevestigde
<https://www.hln.be/buitenland/europese-commissie-koopt-nog-eens-150-miljoen-vaccins-bij-moderna~a42cee36/>
de Europese Commissie de optie om nog eens 150 miljoen doses bij Moderna
te kopen, met het oog op die herhalingsprikken.

Wat betreft de prijs is Moderna met zijn 22,50 dollar per dosis de
Ferrari onder de vaccins. De Belgische staatssecretaris Eva De Bleeker
onthulde
<https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/belgische-staatssecretaris-verklapt-prijzen-zes-coronavaccins~b70ff6ec/>
in een tweet de prijzen van de vaccins. Pfizer vraagt EU-landen circa
15,50 euro per prik. AstraZeneca, dat geen winst zegt te willen maken op
zijn vaccins, vraagt 1,78 euro per prik, nog geen tiende van Moderna’s
prijs. Net als Pfizer heeft Moderna erop gehint de prijzen fors te laten
stijgen als het ergste van de coronacrisis voorbij is, maar er nog wel
herhalingsprikken nodig zijn.


    Fiscale invalshoek

Dat de Europese Commissie het geld rechtstreeks overmaakt naar het
Zwitserse Basel, blijkt net als de bovengenoemde prijzen uit het
contract
<https://www.rai.it/dl/doc/2021/04/17/1618676613043_APA%20Moderna__.pdf>
tussen de Commissie en de farmaceut, dat via de Italiaanse omroep Rai
uitlekt. 

    Moderna hoeft in Basel geen jaarverslagen te publiceren

Dat contract lekte in april uit. Naar aanleiding daarvan is wel
geschreven over de prijzen van de vaccins, maar niet eerder is ernaar
gekeken vanuit een fiscale invalshoek, zoals SOMO nu heeft gedaan.
Brussel blijkt het contract te hebben gesloten met Moderna Switzerland
GmbH. De miljarden maakt Brussel over naar een bankrekening in Zürich,
blijkt verder uit het contract, bij de lokale vestiging van Bank of
America (zie p. 22 van het contract).

Uit het onderzoek van SOMO blijkt dat Moderna Switzerland GmbH pas in
juni vorig jaar is opgericht en een vennootschap is zonder enige
economische activiteit – een typische brievenbus-bv. Zwitserland staat
vijfde op de index
<https://www.taxjustice.net/press/tax-haven-ranking-shows-countries-setting-global-tax-rules-do-most-to-help-firms-bend-them/>
van belastingparadijzen van het Tax Justice Network, een onafhankelijke
fiscale waakhond, en derde op de index
<https://fsi.taxjustice.net/en/explore/overviewmap> van
‘geheimhoudingsjurisdicties’ vanwege de gebrekkige transparantie.
Moderna hoeft geen jaarverslagen te publiceren in Basel.


      Dossier <https://www.ftm.nl/dossier/coronacrisis>


    Coronacrisis <https://www.ftm.nl/dossier/coronacrisis>

De coronapandemie zet de wereld op zijn kop. Wie betaalt de rekening? En
wie profiteert?

Het officiële hoofdkantoor van Moderna zit in Cambridge, in de staat
Massachusetts, maar uit SOMO’s onderzoek blijkt dat het officieus in de
Amerikaanse staat Delaware is gevestigd. Daar heeft Moderna zijn
patenten ondergebracht. Het geld dat Moderna in de vorm van royalty’s
van dochterondernemingen ontvangt, is in die staat onbelast. Ook hoeven
bedrijven in Delaware geen jaarverslagen te publiceren, dus het blijft
schimmig hoe de geldstromen lopen en hoeveel geld het belastingvrij kan
wegsluizen.


    Grootaandeelhouder Moderna: ‘agressieve belastingplanning’ is
    onwenselijk

Moderna laat wel vaccins produceren in Zwitserland, maar heeft dat
uitbesteed aan een onderaannemer in een ander kanton. Dat laatste is van
belang omdat elk Zwitsers kanton zijn eigen belastingregels hanteert.
Basel kent de voordeligste belastingtarieven
<https://baselarea.swiss/blog-post/basel-offers-the-lowest-corporate-income-tax-of-all-major-swiss-business-centres>
van Zwitserland, met een vennootschapsbelasting van 13 procent.
Effectief kunnen de tarieven door vrijstellingen nog lager uitvallen
<https://www.expatica.com/ch/finance/taxes/corporate-tax-in-switzerland-452226/>,
tot wel 7,8 procent. Het is bovendien mogelijk dat grote bedrijven
afspraken maken met de fiscus over welk deel van de winst belasting
wordt betaald, via een zogenoemde /tax ruling/.

Dat de brievenbus-bv uitgerekend in Basel is neergezet, lijkt te passen
in een strategie om, zoals dat in fiscaal jargon heet, ‘op agressieve
wijze’ de belasting te ontwijken. Dergelijke kunstgrepen zijn typerend
voor de farmaceutische industrie, zo bleek uit eerder onderzoek van
Oxfam Novib. In mei beschreef Follow the Money hoe Pfizer in Nederland
jarenlang een ‘cv-constructie’ gebruikte
<https://www.ftm.nl/artikelen/pfizer-sluist-miljardenwinst-weg-via-nederland>
om op grote schaal belasting te kunnen ontwijken.

Gabriel Zucman, expert belastingontwijking

"Er kunnen legitieme redenen zijn voor de oprichting van Moderna
Switzerland GmbH, maar dan moeten die duidelijk en transparant worden
uitgelegd"

De Europese Commissie laat Follow the Money weten dat bij de aanschaf
van vaccins alle aanbestedingsregels ‘nauwgezet’ zijn gevolgd, en dat
Moderna daaraan voldeed. Moderna reageerde niet op vragen van Follow the
Money. Ook SOMO ontving geen reactie van het bedrijf, ondanks herhaalde
verzoeken. 

Baillie Gifford, een Britse vermogensbeheerder die 11,3 procent van de
aandelen Moderna bezit en daarmee een van de grootste aandeelhouders is,
stel
<https://www.bailliegifford.com/en/uk/about-us/literature-library/legal/important-disclosures/baillie-gifford-group-tax-strategy/>_t_
op zijn website dat het agressieve belastingplanning onwenselijk vindt.
Op de vraag of het hierover in gesprek is met Moderna, wil Baillie
Gifford geen commentaar geven, zo laat het Follow the Money weten.

Gabriel Zucman, een vooraanstaand wetenschapper op het gebied van
belastingontwijking en -ontduiking, vindt dat Moderna opheldering moet
geven. Zucman is directeur van de in 2020 opgerichte denktank EU Tax
Observatory <https://www.taxobservatory.eu/>, die de Europese Unie moet
gaan adviseren over het bestrijden van belastingontwijking door
multinationals. 

‘Er kunnen legitieme redenen zijn voor de oprichting van Moderna
Switzerland GmbH, maar als dat zo is, dan moeten deze redenen duidelijk
en transparant worden uitgelegd,’ schrijft Zucman in een reactie aan
Follow the Money. ‘De beste manier van handelen zou zijn dat Moderna de
cijfers van Moderna Switzerland GmbH publiceert, inclusief gemaakte
winsten, betaalde belastingen, en het aantal werknemers. Het publiek zou
bewijs moeten kunnen zien dat Moderna Switzerland GmbH echte economische
substantie heeft en niet hoofdzakelijk wordt gebruikt voor
belastingontwijking.’


    Negen keer zoveel waard

Moderna is een relatief jong bedrijf. Het bestaat sinds 2010 en is mede
opgezet door de Canadese celbioloog Derrick Rossi, een pionier in het
onderzoek naar mRNA. Dat is een techniek
<https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5234730/mrna-vaccin-veilig-pfizer-moderna-janssen-astrazeneca>
waarbij het vaccin zorgt dat het lichaam een specifiek eiwit aanmaakt,
eentje dat een virus ook produceert; zodoende wordt het immuunsysteem
getraind om dat virus te herkennen en zich ertegen te wapenen. Met deze
techniek bleek razendsnel een vaccin tegen corona te maken: twee dagen
nadat de genetische code van SARS-CoV-19 bekend was, had Moderna al een
ontwerp klaar.

Tot 2021 had Moderna nog geen enkel product op de markt, maar was wel
zoekende naar allerhande vaccins. De meest spectaculaire daaronder zijn
die tegen het Zika-virus en hiv. 

    Het productloze bedrijf haalde 600 miljoen dollar op en werd
    gewaardeerd op 7,5 miljard dollar

Winst maakte het bedrijf tot 2020 niet, maar armlastig was het
allerminst. In 2018 maakte Moderna een beursgang. Terwijl een deel van
de marktvorsers sceptisch sprak over een hype-aandeel, verdrongen
<https://fd.nl/achtergrond/1387946/bluf-of-niet-voorlopig-maakt-moderna-zijn-grootspraak-waar-jlg1caE6jHuB>
investeerders elkaar om de boot niet te missen. Het productloze bedrijf
haalde 600 miljoen dollar op en werd gewaardeerd op 7,5 miljard dollar.
Dankzij het coronavaccin zijn de aandelen inmiddels negen keer zoveel
waard en is de waardering van het bedrijf gestegen naar 85 miljard
dollar. Vier medewerkers van het eerste uur zijn miljardair. Oprichter
Rossi niet – hij is al sinds 2011 bij het bedrijf weg.

Uit het jaarverslag
<https://investors.modernatx.com/static-files/5105e98c-e3e7-4c09-820b-c03812af81b6>
over 2020 blijkt dat Moderna bulkt van het geld. Voor de ontwikkeling
van het vaccin heeft het geld ontvangen van de VS en andere landen (het
jaarverslag specificeert niet welke). Al sinds 2016 ontvangt Moderna
subsidies van met name de Amerikaanse overheid, nadat het zich toelegde
op een remedie tegen Zika, maar toen de ernst van corona duidelijk werd,
steeg die overheidsfinanciering flink. Inmiddels heeft Moderna 6 miljard
dollar aan subsidie ontvangen.

Het vaak door farmaceuten gebruikte argument dat woekerwinsten nodig
zijn om de kosten voor onderzoek en ontwikkeling terug te verdienen,
gaat hier niet op. Moderna’s jaarverslag meldt: ‘In 2020 zijn we
leveringsovereenkomsten aangegaan met de Amerikaanse regering en
verschillende overheidsinstanties buiten de Verenigde Staten voor de
levering van mRNA-1273, ons COVID-19-vaccin, en hebben we
vooruitbetalingen ontvangen van 2,92 miljard dollar, waarvan 82,1
miljoen dollar is aangemerkt als productverkoop.’ Aan onderzoek en
ontwikkeling besteedde het in 2020 naar eigen zeggen 1,37 miljard
dollar, tegen 496 miljoen dollar in 2019.

Nog voor de pandemie officieel een feit was, stroomde het geld al
binnen. Dat begon in januari 2020, toen de ngo CEPI Moderna negen ton
dollar subsidie
<https://www.washingtonpost.com/world/coronavirus-vaccine-access-poor-countries-moderna/2021/02/12/0586e532-6712-11eb-bf81-c618c88ed605_story.html>
gaf om een vaccin tegen corona te ontwikkelen. De voorwaarde van CEPI
was dat Moderna het arme landen tegen een redelijke prijs beschikbaar
zou stellen. Die negen ton lijkt weinig, gezien de overige bedragen,
maar was in dat stadium van groot belang om Moderna te motiveren
hiernaar te kijken, schrijft SOMO in haar onderzoek. Inmiddels heeft het
bedrijf wel toezeggingen
<https://investors.modernatx.com/news-releases/news-release-details/unicef-and-moderna-announce-long-term-agreement-supply-vaccine>
gedaan om aan arme landen vaccins tegen een relatief lage prijs
beschikbaar te stellen, maar zal die belofte pas in de toekomst
inlossen. Moderna heeft tot op heden hoofdzakelijk vaccins aan rijke
landen verkocht.

    Moderna heeft meer geld op de financiële markten uitstaan dan het in
    farmaceutische activiteiten steekt

Het bedrijf maakte gebruik van alle aandacht door nieuwe aandelen uit te
geven, zo blijkt uit datzelfde jaarverslag. ‘Daarnaast hebben we in 2020
in totaal 1,85 miljard dollar opgehaald via twee openbare
aandelenuitgiftes. Op 31 december 2020 hadden we 5,25 miljard dollar aan
cash, cash-equivalenten en investeringen.’

Cash-equivalenten zijn waardepapieren, aandelen bijvoorbeeld, die
makkelijk en snel zijn te verkopen – zo snel dat je vrijwel direct over
het geld kan beschikken, mocht dat nodig zijn. Moderna stak die 5,25
miljard dollar vooral in Amerikaanse staatsobligaties en in
bedrijfsobligaties. In 2019 was dit nog 1,26 miljard. Ook al
opmerkelijk, omdat Moderna toen nog helemaal geen product had.

Nu leveren staatsobligaties tegenwoordig niet veel op, maar cynisch is
het wel: hierdoor ontvangt Moderna rente (betaald van belastinggeld), op
de staatsobligaties die ze met subsidies (betaald met belastinggeld)
heeft verworven.


    Geen productontwikkeling, maar vermogensbeheer

Opvallend hieraan is verder dat Moderna meer geld heeft uitstaan op de
financiële markten dan het in farmaceutische activiteiten steekt. Dat
past in een trend, blijkens eerder onderzoek
<https://www.somo.nl/we-cant-afford-big-pharmas-greed/> van SOMO: ook
niet-financiële bedrijven gaan steeds meer op vermogensbeheerders
lijken, door – in plaats van in hun producten te investeren – grote
hoeveelheden cash aan te houden en die op peil houden of laten groeien
door te beleggen. Daarin past ook de agressieve belastingplanning
waaraan veel farmabedrijven zich schuldig maken.

‘Niemand twijfelt eraan dat de vaccins belangrijk zijn voor rijke landen
om uit de lange lockdowns te komen,’ concludeert onderzoeker Vincent
Kiezebrink van SOMO. ‘Maar: de ontwikkeling was zwaar gesubsidieerd, de
prijzen zijn extreem hoog wat leidt tot enorme winsten voor
aandeelhouders, en de winst die Moderna maakt, lijkt te verdwijnen in
belastingparadijzen Delaware en Zwitserland. De economische
onrechtvaardigheid dat belastingbetalers de ontwikkeling van een product
financieren, om het vervolgens met een flinke marge terug te moeten
kopen, is voelbaar.’

De aanbestedingsregels van de Europese Unie zouden moeten worden
aangepast, vindt Kiezebrink. ‘Brussel zou niet zulke enorme bedragen
moeten betalen aan dochterbedrijven in belastingparadijzen die geen of
weinig economische activiteit vertonen. De EU en haar lidstaten moeten
ervoor zorgen dat het beleid inzake overheidsopdrachten wordt afgestemd
op hun inspanningen om belastingontwijking aan te pakken.’

/Met dank aan Petra Blum, journalist te Keulen, voor aanvullende
verslaggeving. Het onderzoek van SOMO is vanaf vandaag hier te vinden:
/Moderna’s free ride <https://www.somo.nl/modernas-free-ride/>.

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20210713/7c4f7743/attachment-0001.html>