[D66] Terugkijkenl: Gevallen Engel (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #556)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  17 februari 2021
Auteur: Maarten van Gestel
URL:    
https://www.trouw.nl/binnenland/wetenschapper-sekteleider-of-megamafklapper-wie-is-willem-engel~b44dd0f0/


Profiel: Willem Engel
---------------------
Wetenschapper, 'sekteleider' of 'megamafklapper': Wie is Willem Engel?

In een half jaar tijd veranderde hij van de Nederlandse koning van de 
Braziliaanse dans zouk tot 'sekteleider' van coronasceptisch Nederland 
of - in zijn eigen woorden - 'de hofnar van de politiek?' Hoe deed hij 
dat? Wie is Willem Engel?

Knuffelen is zelden politiek meer geladen geweest dan in 2020. Dat bleek 
in oktober toen Viruswaarheid-voorman Willem Engel tijdens een interview 
met open armen op een journalist van Powned afstapte. 'Nee, nee, nee', 
zei de journalist nog, die het gezicht van coronasceptisch Nederland bij 
een demonstratie in Den Haag wilde confronteren met #ikdoenietmeermee, 
de mislukte actie waarin BN'ers zich uitspraken tegen de 
overheidsmaatregelen, ontstaan onder de vleugels van Engel. Maar de 
actievoerder met dreadlocks manoeuvreerde zich alsnog voorbij de roze 
microfoon in een poging tot omhelzen. 'Laten we dat niet doen', 
reageerde de journalist, terugstappend en zijn gezicht afwendend. 
Ondanks de anderhalvemeterregel wist Engel hem toch te omarmen. 
Viruswaarheid-medestanders applaudisseerden. 'Goed zo!'

Er is geen fragment dat Engel, de bekendste anti-maatregelen-activist 
van Nederland, en zijn plek in het coronadebat beter uitbeeldt dan deze 
knuffel. Met zijn warme lach en leus 'liefde en waarheid' wekt de 
dansschoolhouder en gesjeesd promovendus de indruk van een goedwillende 
hippie. Tegelijkertijd laat hij zich niet stoppen in het bereiken van 
zijn doel, namelijk de afschaffing van alle coronamaatregelen en het 
ongeldig verklaren van de huidige coronatesten, die in zijn ogen 
'frauduleus' zijn. Wie hem niet zint kan rekenen op rechtszaken of 
aangiftes, of dreigementen daartoe. Zo was de directe aanleiding voor de 
confrontatie van Powned een 'officiele waarschuwing' die Engel gestuurd 
had, nadat hij niet gediend was van het Powned-interview met rapper 
Famke Louise over #ikdoenietmeermee.

Eind mei werd Willem Engel plots beroemd met een interview op Cafe 
Weltschmerz, YouTubekanaal voor 'andersdenkenden', waarin hij kritiek 
uitte op de maatregelen van de overheid. Inmiddels is het debat rondom 
de maatregelen en Engels actiegroep Viruswaarheid (voorheen 
Viruswaanzin) verhard. Deze week werd een 39-jarige man aangehouden die 
Engel bij zijn huis bedreigde ('Ik ga je kapot maken!'), achtervolgde en 
zijn raam insloeg. De oorzaak: na een (volgens Engel zelf verkeerd 
begrepen) oproep had een Viruswaarheid-activist de telefoniste van een 
verpleeghuis 'een pijnlijke, eenzame dood' toegewenst.


Engel knuffelt volop

Uit een peiling bleek deze week dat een meerderheid van de Nederlanders 
strengere maatregelen wil om het coronavirus in te dammen. Ondertussen 
pleit een kleine groep fanatici, waarvan Engels actiegroep Viruswaarheid 
de bekendste is, juist voor de afschaffing van alle beperkingen. Engel 
gelooft onder meer niet in de verspreiding van het virus via contact en 
knuffelt dus volop. Sterker nog: hij gelooft dat het gebrek aan fysiek 
contact vele malen gevaarlijker is voor de volksgezondheid dan het 
coronavirus. Engel is fel tegen mondkapjes (of 'muilkorven' in 
Viruswaarheid-jargon) - ze zouden in Duitsland zelfs tot dode kinderen 
geleid hebben, deelt hij regelmatig op Facebook met linkjes naar obscure 
nieuwssites.

Wie is Engel eigenlijk? En hoe veranderde hij in een half jaar tijd van 
de Nederlandse koning van de Braziliaanse dans zouk tot 'sekteleider' 
van coronasceptisch Nederland of - in zijn eigen woorden - 'de hofnar 
van de politiek?'

In zijn woonplaats Rotterdam, waar Engel opgroeide in een gezin van vier 
kinderen en tien stiefkinderen, is zijn achternaam al langer berucht. 
Zijn vader Cees Engel stond bekend als 'huisjesmelker' en 
'krottenkoning', omdat hij panden onder erbarmelijke omstandigheden 
verhuurde. Hij was tevens eigenaar van de omstreden camping Fort Oranje 
in Noord-Brabant. Ook hij voerde rechtszaken tegen de autoriteiten, en 
werd door de gemeente voor naar verluidt 13 miljoen euro uitgekocht. 
'Als kind schaamde ik me nog als mijn vader op straat stond te 
urineren', zei Engel in juni tegen Het Parool. Inmiddels heeft hij net 
zo'n 'kritische' houding jegens de overheid ontwikkeld als zijn vader.

Dat was aan het begin van de coronacrisis nog anders. Willem Engel stond 
toen achter het overheidsbeleid en sloot zijn Rotterdamse dansschool 
zelfs voor de 'intelligente lockdown'. Maar alles veranderde toen hij 
tijdens de sluiting van zijn school de 'de labjas opnieuw aantrok'. 
Twaalf jaar eerder had Engel zijn promotieonderzoek in de biofarmacie 
afgebroken voor de Braziliaanse dans zouk - hij was te 'onrustig' en 
vond de wetenschapswereld 'dogmatisch'. Nu speurde hij naar eigen zeggen 
fanatiek het internet af naar onderzoeken. Hij ging 'graven' en kwam tot 
de conclusie dat het coronavirus enkel voorkomen kan worden door onder 
andere de verbetering van het immuunsysteem en ventilatie, niet door de 
voorgeschreven overheidsmaatregelen. Met de Nederlandse regering voelde 
hij 'een vertrouwensbreuk'.


'By far het beste interview over corona'

Engels interview op Cafe Weltschmerz vormde het startsein voor zijn 
carriere als actievoerder en leidde tot de verwekking van zijn 
actiegroep. Maurice de Hond, die net als Engel oordeelt dat het virus 
zich vooral via kleine druppeltjes door de lucht verspreidt, noemde het 
destijds 'by far het beste interview' dat hij over corona had gezien. 
Engel schoof aan bij de talkshowtafels van 'Jinek' en 'Beau', duizenden 
mensen toonden zich solidair met Viruswaanzin.

Het charisma waarmee Engel zijn volgelingen en vrijwilligers nu leidt, 
had hij al in 1997 als student biofarmacie, zegt universitair docent 
Bobby Florea, die hem destijds bij practica begeleidde. Engel was 
eigenzinnig: kwam vaak te laat en lag tijdens de les met hoofd en 
dreadlocks voorovergebogen op zijn armen - dan kon hij 'beter 
luisteren'. 'Willem is heel slim, heel charmant, en heel kritisch', zegt 
Florea. 'Eigenlijk de perfecte houding voor een wetenschapper.' Maar, 
voegt Florea daaraan toe: 'Willem is kritisch, behalve naar zijn eigen 
optreden. Hij vindt zichzelf te geweldig.'

Collega-dansleraar Monique Struch, die Engel de salsa leerde en later 
zouk-docent maakte, ziet dat anders. 'Willem is overtuigd van zijn eigen 
mening, maar doet dat absoluut vanuit een goed hart.' Zijn dansstijl 
laat zien wat voor persoonlijkheid hij heeft, zegt Struch. 'Krachtig, 
als een sterk persoon, iemand die goed kan leiden en creatief kan 
denken.' Engel blinkt volgens haar uit in het 'leren leiden' aan heren 
en het 'leren volgen' aan dames. 'Door zijn charisma en zijn energy.' 
Die energie en toegankelijkheid verklaren deels zijn aantrekkingskracht. 
Wie naar Engels uiteenzettingen over het virus luistert, krijgt soms het 
gevoel dat hij de ins en outs over corona helderder en duidelijker kan 
uitleggen dan de afstandelijke hoogleraren van het RIVM.

Maar in hoeverre kan Engel zichzelf wetenschapper noemen? 'Als je al 
twaalf jaar geen deel meer uitmaakt van de wetenschappelijke wereld', 
zegt Florea, 'moet je dat naar mijn mening niet doen.' Engel brak zijn 
promotieonderzoek vroegtijdig af en ook zijn oud-promotors tonen zich 
enigszins kritisch naar Engels zelfverklaarde expertise op het gebied 
van aerosolen. 'Hij weet vanuit zijn proefschrift veel over fijne 
druppels in de context van electrospray en massaspectrometrie', zei 
hoogleraar Thomas Hankemeier in juni tegen de Volkskrant. 'Dat is niet 
hetzelfde als aerosolen afkomstig van mensen die virussen overdragen.'

Terwijl de Nederlandse coronamaatregelen in de periode na de lockdown 
relatief mild waren, werden Engels uitingen juist feller. De 
mondkapjesplicht in delen van Rotterdam vergeleek hij met de Jodenster, 
de Nederlandse politiek stond een lynchpartij a la gebroeders De Witt te 
wachten. Voor wie bij geschiedenisles is ingedommeld: dat was een 
bloederige lynchpartij van politici waarbij tenen, vingers, duimen, 
oren, neuzen, lippen, tongen en handen werden afgesneden. Engels taal op 
sociale media werd populistischer: met 'hogepriester-virologen' en 
'halfgoden-ministers' tegenover 'het volk', met media 'die likken naar 
boven' en 'trappen naar onder'. Hij spande rechtszaken aan tegen de 
autoriteiten met behulp van Viruswaarheid-prominent Jeroen Pols, de 
jurist van Engels broer. Tot nu toe werden die rechtszaken - onder meer 
tegen de legitimiteit van de beperkingen en de plaatselijke 
mondkapjesplicht - steeds verloren.


Van een 'grote actie' kwam weinig terecht

Niet alleen die rechtszaken gaan moeizaam. Want hoewel de vraag naar de 
proportionaliteit van de coronamaatregelen juist meer wordt gesteld dan 
in het voorjaar, blijkt het niet eenvoudig om grotere aantallen mensen 
te mobiliseren voor Engels gedroomde 'volksopstand'. Tijdens zijn 
confrontatie met Powned kondigde hij 'een grote actie' aan voor een paar 
dagen later, waar weinig van terechtkwam. Mogelijk omdat de beperkingen 
in Nederland vergeleken met andere landen mild zijn, en veel burgers 
liever strengere maatregelen willen dan soepelere. In juni vond 
Viruswaarheid nog bijval van bekende horecaondernemers zoals Won Yip, 
die een protestevenement tegen de maatregelen wilden steunen. Maar zeker 
na uitspraken over Jodensterren - of 'Hitlerjugend' voor kinderen die 
over anderhalve meter afstand leren - kwam Engel onder vuur te liggen. 
Columnist Ozcan Akyol noemde hem een 'moderne sekteleider' en 
'volksmenner' en zelfs het rechts-populistische medium 'De Dagelijkse 
Standaard' bestempelde hem als 'megamafklapper'. Zelf ontkent Engel - 
die in interviews nog altijd even rustig, charismatisch en goedlachs 
overkomt - geradicaliseerd te zijn. Zijn volgers roept hij op vooral 
'liefde' te tonen.

Tijdens een Zoommeeting eind september beklaagt Viruswaarheid-kernfiguur 
en danscollega Mordechai Krispijn zich erover dat hun acties niet meer 
mensen trekken. Zelf gelooft hij dat ze 100.000 mensen zouden moeten 
kunnen mobiliseren, maar het aantal verschillende coronakritische 
Facebookgroepen (zoals 'NEE tegen de Corona maatregelen?' en 'Nederland 
wordt wakker') leiden er volgens hem toe dat er maar weinig wordt 
samengewerkt. Engel beklaagt zich eveneens over de 'censuur' van sociale 
media die Viruswaarheid tegenwerken. De huidige slogan 'liefde en 
waarheid', opvolger van 'liefde en geduld', moet daarom plaats gaan 
maken voor de leus 'liefde en eenheid', in de hoop meer activististen te 
verenigen.

Wat ook opvalt in die Zoombijeenkomsten is hoe Engel soms neigt van 
(semi-)wetenschappelijke kritiek naar complotdenken. Engel begint een 
videobelsessie eind september met een mededeling over de 'war on cash' 
die gaande zou zijn. Hij beweert dat minister Hoekstra 'verboden' heeft 
'dat je met meer dan drieduizend euro over straat mag'. (Dit klopt niet: 
contante betalingen vanaf drieduizend euro zijn verboden, om witwassen 
tegen te gaan, red.) Conclusie, vult jurist Pols aan: de coronacrisis is 
'vooral geen gezondheidscrisis', maar 'een actie om tot een hele nieuwe 
economie te komen'.

Als burger zou je daarnaast naief zijn als je nog gelooft dat 'de 
overheid het beste met je voor heeft', zegt Krispijn in een andere 
Zoombijeenkomst. Basisopvattingen die exemplarisch zijn voor 
complotdenkers, zegt communicatiewetenschapper Judith Moller 
(Universiteit van Amsterdam). 'Het idee dat de politiek een geheim, 
kwaadaardig plan heeft richting de gewone man.'


Hij is steeds moeilijker te duiden

Die mix van 'de overheid heeft boze plannen' en het Maurice de 
Hond-achtige aerosolenverhaal maakt Engel steeds moeilijker te duiden, 
vindt Moller, die onderzoek doet naar complotdenken. Moller denkt dat 
'cognitieve dissonanties' een rol spelen in het wereldbeeld van Engel. 
'Als je uitkomt voor een afwijkende mening, word je daar steeds op 
aangesproken. Dan ga je op zoek naar: wat bevestigt mijn wereldbeeld, en 
dan ga je alles aan elkaar lijmen.'

Engel benadrukt steeds dat hij geen complotdenker is en dat hij zich 
'alleen op feiten' baseert: maar door steeds bevestiging van zijn eigen 
denken te zoeken belandt hij volgens Moller 'in het proces van 
radicalisering dat typisch is voor complotdenkers'.

Wat is de toekomst van Engel en Viruswaarheid? Engel zei eerder deze 
week 'dat het heel belangrijk is dat we niet escaleren, niet 
radicaliseren, niet laten provoceren of zelf provoceren'. Facebook en de 
main­streammedia mogen hem dan censureren, Engel zegt vijftig 
'verzetsgroepen' gemobiliseerd te hebben, onder meer op de Antillen. 
Eind oktober gaat Viruswaarheid met Belgische en Duitse equivalenten 
protesteren in Brussel, centrum van 'de Europese superstaat', die Rutte 
volgens Engel als een marionet door de coronacrisis heen laat dansen. 
Moet Engel zelf geen politiek kandidaat worden, vroeg een interviewer 
van Cafe Weltschmerz hem vorige week? Nee, zegt Engel: 'Ik ben de hofnar 
van de politiek, van de wetenschap en de media.'

De hofnar?, vraagt de interviewer. 'Het probleem is dat je nu meer wordt 
gezien als de sekteleider of kwade genius.' Volgens Engel is die 
portrettering het gevolg van media die zich 'persoonlijk aangevallen' 
voelen door zijn kritische geluid. 'Volgens mij is in de samenleving 
echt wel duidelijk waar Viruswaarheid over gaat. Over liefde. Over 
waarheid. Over geduld en over samen.'

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  16 februari 2021
Auteur: Andreas Kouwenhoven, Wilmer Heck
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/02/16/de-familie-engel-gaat-altijd-voorop-in-de-strijd-tegen-de-overheid-a4032045


Dit gaat voor Engel allang niet meer alleen over het coronabeleid
-----------------------------------------------------------------
Viruswaarheid Actiegroep Viruswaarheid boekte dinsdag juridisch succes 
toen een rechter de avondklok onwettig verklaarde. Strijd tegen de 
overheid tekent de familiegeschiedenis van voorman Willem Engel.

Op 20 januari, de dag dat premier Rutte de invoering van de avondklok 
aankondigt, zit Willem Engel aan de thee in de woning boven zijn 
Rotterdamse dansschool. Voor hem staat zijn laptop, waaruit om de paar 
seconden een 'pling' klinkt als een nieuw bericht binnenkomt op 
WhatsApp. Engel kijkt uit naar de avondklok, zegt hij. 'Het is extra 
brandstof voor ons verzet. Hoe bizarder de situatie wordt, hoe beter.'

Natuurlijk zal hij met zijn actiegroep Viruswaarheid de avondklok 
juridisch aanvechten, weet Engel dan al, zoals Viruswaarheid alle 
coronamaatregelen aanvecht. Of het nu om de betrouwbaarheid van de 
coronatest gaat of om de onderbouwing van de anderhalvemeterregel: 
Viruswaarheid stapt ervoor naar de rechter.

Dinsdag boekte de stichting haar eerste grote overwinning. Viruswaarheid 
bracht het kabinet een zware slag toe door bij de rechtbank succesvol de 
avondklok aan te vechten. De maatregel moest van de rechter per direct 
van tafel, later werd dat opgeschort tot in ieder geval het hoger beroep 
van aanstaande vrijdag.

Wat drijft deze actiegroep die er alles aan doet de corona-aanpak te 
dwarsbomen? NRC bezocht Willem Engel de afgelopen maanden vijf keer voor 
een portret.

Samen met jurist Jeroen Pols, die ook met NRC sprak, startte hij 
afgelopen zomer de stichting Viruswaanzin, later omgedoopt tot 
Viruswaarheid. 'Het idee kwam uit Duitsland', vertelt Jeroen Pols. Op 
sociale media las hij in april vorig jaar over Duitse advocaten die 
procedures begonnen tegen coronamaatregelen - soms met succes. Zo zijn 
de onlangs vrijgegeven overheidsdocumenten, waaruit blijkt dat de Duitse 
regering aan een strategie werkte om 'corona-angst' te bevorderen, een 
resultaat van zo'n procedure.

In Nederland is Pols aanvankelijk minder succesvol. Hij probeert de 
horeca- en luchtvaartsector in april achter zijn dagvaarding te krijgen, 
maar: 'Niemand wilde met ons in zee. Ik werd helemaal gek. Ik heb hem 
toen zelf maar ingediend.' Pols spant proces na proces aan, elf in 
totaal, maar verliest ze keer op keer. De enige keer dat een vonnis in 
zijn voordeel uitpakt - de rechter verwierp het inreisverbod voor mensen 
zonder negatieve coronatest - wordt de wet direct aangepast.


Charismatisch vertolker

Buiten de rechtszaal heeft Viruswaarheid meer impact, via Willem Engel. 
De dansleraar blijkt een charismatisch vertolker van bezwaren tegen het 
coronabeleid. Achter de schermen brengt hij critici van het 
coronabeleid, zoals artsen, juristen en BN'ers, bij elkaar in 
appgroepen. Bij hem thuis geeft hij een inkijkje in de groepen. Ze 
hebben namen als: 'VW medisch', 'VW ziekenhuis info', 'RTL Boulevard'. 
Er worden coronasceptische artikelen gedeeld en nieuwe acties bedacht. 
Zo is de actie #ikdoenietmeermee, waarmee tientallen influencers zich 
uitspreken tegen de coronamaatregelen, ontstaan in een van deze 
appgroepen.

Ook is Engel dit najaar voortdurend bezig om het coronabeleid via de 
politiek te bevechten. Hij heeft veel contact met Forum voor Democratie, 
de enige partij in de Tweede Kamer die de ernst van de pandemie openlijk 
in twijfel trekt. Zo zag NRC een app-conversatie waarin Engel vragen 
insteekt voor een Kamerdebat over corona bij een FVD-medewerker. 'We 
kunnen je vragen zeker meenemen bij een volgende set vragen', antwoordt 
de medewerker.

De ingestoken vragen gaan onder meer over de betrouwbaarheid van de 
coronatest, een onderwerp waar FVD vervolgens aandacht voor vraagt. 'Het 
klopt dat wij informatie en ideeen hebben uitgewisseld met Willem 
Engel', reageert een woordvoerder van FVD. 'Maar we krijgen van zo veel 
mensen informatie. Het is vervolgens aan ons wat we daarmee doen.'

Dat Engel als een soort lobbyist op de achtergrond blijft, komt omdat 
zijn contacten niet openlijk geassocieerd willen worden met 
Viruswaarheid, zegt hij. 'Dat snap ik ook wel', zegt Engel. 'Ze denken 
nog dat ze hier zonder kleerscheuren vanaf kunnen komen. Ze hebben nog 
niet door dat ze spelen tegen een tegenstander die zich bedient van 
vuile spelletjes. Dat weet ik al, want mijn familie heeft dit eerder 
meegemaakt.'

Engels activisme is niet los te zien van de decennialange strijd van de 
familie Engel tegen de overheid. De eerste overwinning stamt uit 1976. 
Vader Cees Engel is het niet eens met een straf die hij als 
dienstplichtig militair krijgt opgelegd, omdat hij zich onterecht zou 
hebben ziek gemeld. Uiteindelijk stelt het Europees Hof in Straatsburg 
hem in het gelijk. 'Engel tegen Nederland' wordt sindsdien beschouwd als 
een mijlpaalarrest.

In de jaren negentig krijgt vader Engel het weer met de overheid aan de 
stok. Hij bezit meer dan duizend panden in Rotterdam, maar onderhoudt ze 
slecht. Het levert hem de bijnaam 'krottenkoning van Rotterdam' op. In 
1997 wordt vader Engel veroordeeld tot negen maanden cel vanwege het 
toestaan van georganiseerde wietteelt in zijn woningen.

Na jaren van juridische strijd verkoopt vader Engel zijn panden in 2007 
voor 14 miljoen euro aan de gemeente Rotterdam. In Brabant heeft hij dan 
al camping Fort Oranje aangekocht. Die verloedert eveneens, volgens de 
gemeente tot een vrijplaats voor criminelen. Zoon Jan en familie-jurist 
Jeroen Pols zijn betrokken bij de camping - daarnaast bezitten ze een 
deel van de rosse buurt in het Duitse Bremerhaven. In de zomer van 2017 
komt het tot een ontruiming van de camping. Cees Engel en Jeroen Pols 
krijgen een gebiedsverbod opgelegd, omdat ze de campingbewoners zouden 
'opruiien'.


Strijd tegen 'de overheid'

Over Willem Engel zegt broer Jan tegen magazine Vastgoedmarkt afgelopen 
augustus: 'In feite is waar mijn broer mee bezig is een voortzetting van 
waar mijn vader in de jaren zeventig mee begon en waar ik naderhand ook 
betrokken ben bij geraakt, onder meer bij Fort Oranje.'

Willem Engel bevestigt het zelf desgevraagd: zijn strijd tegen het 
coronabeleid, is voor hem ook een strijd tegen 'de overheid' die zijn 
familie alles heeft afgenomen. Het klinkt door als hij het heeft over de 
politie, die hij 'misdadigers' noemt, of 'bruinhemden'. Na een uit de 
hand gelopen demonstratie, lanceert hij een website met foto's van 
agenten die tijdens de manifestatie volgens Engel geweld toepasten. De 
oproep: vind de namen bij de gezichten. Of je hoort het als hij tijdens 
een bezoek van NRC met zijn broer Jan belt, over zijn aanhouding bij een 
demonstratie. Ze bespreken hoe ze de betrokken officier van justitie 
kunnen aanpakken. 'Zoek zijn naam op', oppert Jan. 'Dan maken we een 
berichtje met zijn foto erbij: weer iemand die de boel bij elkaar 
liegt!'

Gaat dit nog over corona? Al lang niet meer. Engel strijdt tegen hogere 
machten. Tegen 'techreuzen' en 'de WHO' die corona zouden gebruiken om 
de wereldbevolking onder controle te krijgen. Ook de Nederlandse 
regering zou samenspannen met deze machtige partijen. Engel bepleit 
daarom een 'fluwelen revolutie', waarbij 'Rutte en zijn team' worden 
opgepakt en aangeklaagd. 'En uiteindelijk', zegt Engel, 'moet ook de 
Tweede Kamer worden afgeschaft.' Ter vervanging ziet hij een stelsel 
voor zich waarbij 'het volk' zelf regeert via referenda. De eerste 
voorbereidingen zijn getroffen: Engel heeft met gelijkgestemden een 
soort referendummachine opgezet, de 'ANBB', die continu peilingen onder 
haar leden uitzet.

Maar: 'ik blijf realistisch'. Er kan pas echt verandering komen 'als het 
volk opstaat', zegt Engel. Daarom richt hij zich voorlopig nog op het 
aanvechten van de coronaregels. Zijn eerste prioriteit, zegt hij, is dat 
'de hele boel in elkaar stort'.

--------
(c) 2021 Mediahuis