[D66] Nederland Faalt

[R.O.]

https://libertaireorde.wordpress.com/2021/02/07/het-systeem-faalt/


  Het Systeem Faalt

07/02/2021
tags: ombudsman <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/ombudsman/>, 
rechtstaat <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/rechtstaat/>, 
Toeslagenaffaire 
<https://libertaireorde.wordpress.com/tag/toeslagenaffaire/>
<https://libertaireorde.files.wordpress.com/2020/05/advocaat.jpg>

/Anarchisten staan snel klaar met kritiek op alles wat van staatswege 
wordt gedaan. Het zit in hun anti-staatsreflex. Die kritiek is veelal 
niet fijnmazig, hoewel aldoor op zijn plaats. Toch kan het geen kwaad 
eens op te merken dat kritiek op het van staatswege handelen door 
kritische burgers, niet-anarchisten, ook niet mals is./

/In de toeslagenaffaire ziet oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer geen 
bedrijfsongeluk maar een falend systeem (/Trouw/, 31 december 2020). Als 
je dan denkt dat het de uitvoerende macht (regering, de door haar 
gestuurde diensten) duidelijk is wat van haar wordt verwacht, komt 
kamerlid Pieter Omzicht op 19 januari 2021 in diezelfde affaire met: ‘Er 
is iets fundamenteel mis in ons land’. Transparantie is beloofd: toen 
werden hele vlakken in geopenbaarde stukken zwart gelakt, nu wit. Daar 
word je witheet van, bozer dan boos./

/Het ongekende onrecht dat ouders in de affaire is aangedaan, zoals de 
parlementaire onderzoekscommissie dat kwalificeerde, heeft volgens het 
Kamerlid kunnen plaatsvinden omdat de tegenmachten in de Nederlandse 
democratie niet functioneren. Het is Alex Brenninkmeijer die leert dat 
dit een ontwikkeling kent van vele jaren en dat het in elke politieke 
hoek verborgen zit/.

*/Strandrellen Hoek van Holland 2009/*

<https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/brenninkmeijer.jpg>Alex 
Brenninkmeijer

Als Brenninkmeijer in een vraaggesprek met /De Groene Amsterdammer/ 
<https://www.groene.nl/artikel/het-weefsel-erodeert> terugblikt op de 
affaire met het politieoptreden bij de strandrellen in Hoek van Holland, 
in 2009, dan merkt hij op: ‘De politie had gericht en met scherp 
geschoten op het publiek, in een situatie waarin onderzocht moest worden 
of dat gerechtvaardigd was. Van de politie evenals van de politiek kwam 
al snel de afdekkende reactie: die mensen op dat strand hadden zich 
misdragen. Het was echt voorbarig om het politieoptreden daarmee goed te 
praten. Het is nogal wat als agenten gericht gaan schieten op publiek en 
niet weten waar die kogels terechtkomen. Ik zoog mijn argumenten ook 
niet uit mijn duim, maar baseerde me op jurisprudentie van het Europees 
Hof voor de Rechten van de Mens.’

De uitvoerende macht voelde zich evenwel in haar kuif 
gepikt. Vicepremier Wouter Bos (PVDA) achtte zich geroepen publiekelijk 
tegen Brenninkmeijer uit te varen, met het verwijt dat hij zijn boekje 
te buiten was gegaan. Binnenskamers volgde een actie van een collega van 
minister Bos. Onder het motto dat hij altijd zacht op de persoon, maar 
hard op de zaak wil spelen, past Brenninkmeijer ervoor de naam te 
onthullen. Maar /De Groene Amsterdammer/ meent dat uit de context valt 
op te maken dat het PVDA-minister Guusje ter Horst was. Brenninkmeijer 
typeert het gesprek met haar als een poging hem ‘terug te jagen in het hok’.

Was Ter Horsts autoritaire actie een incident of een symptoom van 
verstoorde verhoudingen en ongewenste machtsophoping in het Nederlandse 
bestel? ‘Ik heb het een paar keer meegemaakt’, zegt Brenninkmeijer, ‘dat 
ik kritiek uitoefende, onderbouwd met argumenten, en een minister 
vervolgens disciplinerend optrad: dat kunt u niet maken, dat mag u niet 
doen.’

Het is goed om dit terug te lezen, zodat uitspraken als ‘het systeem 
faalt’ (Brenninkmeijer) en ‘Er is iets fundamenteel mis in ons land’ 
(Omzicht) niet enkel met de Toeslagenaffaire samenhangen. Dat het 
systeem faalt, gaat in tijd veel verder terug. De uitvoerende macht 
duldt geen tegenspraak omdat het zichzelf ziet als de top van de macht. 
Dit is een misvatting. Het Nederlandse staatsbestel kent drie machten, 
die – ideaaltypisch – in een bepaald systeem gevat, bedoeld zijn elkaar 
in evenwicht te houden. Het is steeds macht/tegenmacht. Daarom kan 
worden gezegd in /De Groene Amsterdammer/:  ‘De Ombudsman is een van de 
instituties die in het bestel zijn ingebouwd om tegendruk te bieden aan 
de staatsmacht en corrigerend op te treden bij misbruik van 
bevoegdheden, gechicaneer of willekeur. In een democratie moet de macht 
die tegenspraak dulden, of zelfs koesteren, en er zeker niet boos over 
worden, zoals Bos en Ter Horst.’ ‘De kracht van een democratie schuilt 
in de tegenspraak’, zo formuleert Brenninkmeijer dit inzicht.

*/Fraudebestrijding 2013/*

<https://libertaireorde.files.wordpress.com/2016/08/orwell-fiction.jpg>

In het vraaggesprek met Alex Brenninkmeijer in /Trouw/ van 31 december 
2020 komt een kennismakingsgesprek in 2013 aan de orde  met de toen net 
aangetreden PvdA-minister Lodewijk Asscher en PVDA-staatssecretaris 
Jetta Klijnsma. Hij vertelt er het volgende over: ‘Er was politiek breed 
een heel sterke nadruk op fraudebestrijding, al ver vóór de 
Bulgarenfraude (waarbij Bulgaren in Nederland rond 2010 via nepadressen 
op grote schaal zorg- en huurtoeslag aanvroegen, red.). Het idee leefde 
dat fraude de sociale zekerheid ondergraaft en hard moet worden 
aangepakt. Terwijl in werkelijkheid maar een luttel procent van alle 
mensen fraudeert en de meeste mensen deugen. We signaleerden toen al hoe 
problematisch het fraudebeleid uitwerkte, bijvoorbeeld met de WW. Maar 
de bewindslieden gaven geen krimp. Mijn opmerkingen werden alleen voor 
kennisgeving aangenomen. Ook in de Tweede Kamer overigens. Laat hem maar 
praten, dachten ze.’

Inmiddels is er het befaamde eindrapport verschenen van de Parlementaire 
ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag 
<https://www.nu.nl/algemeen/6097304/rutte-asscher-wiebes-en-weekers-medeverantwoordelijk-voor-toeslagenaffaire.html>. 
Ook is het kabinet inmiddels gevallen, struikelend over de affaire. 
Brenninkmeijer praat nog even door over waar ‘het systeem faalt’. Hij 
merkt op: ‘De grondbeginselen heeft de commissie nog redelijk ruim 
geformuleerd. De conclusie moet een politiek compromis zijn geweest. De 
commissie noemt fraudebestrijding ook opeens een grondbeginsel.’ Dan 
wordt Brenninkmeijer terecht streng: ‘Dat is onzin, want het gaat bij 
grondbeginselen uitsluitend om de rechten van burgers. De affaire laat 
zien dat onze democratische rechtsstaat gewoon níet functioneert. We 
hebben een wetgever die zich niet aan de rechtsstaat houdt, een 
uitvoerder die de wet klakkeloos opvolgt, zonder zich om de grondrechten 
en de behoorlijkheid te bekreunen, en een rechter die zich 
gouvernementeel opstelt en het beleid alleen maar bevestigt. Alle macht 
is in Nederland samengeklonterd. Onze rechters geven burgers structureel 
minimale kansen om een zaak te winnen. Rechters richten zich vooral op 
het gouvernement. Die houding zit heel diep in de nationale cultuur van 
onze rechtsspraak, en is zeer bestendig gebleken.’

‘Alle macht in Nederland samengeklonterd’, constateert Brenninkmeijer. 
Macht/tegenmacht werkt dus niet meer. In naam hebben we nog wel drie 
machten, maar die zijn versmolten tot één vorm van hiërarchische en 
opgelegde coördinatie. De ‘contre role’ is geëlimineerd, althans soms is 
daar nog een enkel parlementslid en een Nationale Ombudsman om de mond 
open te doen.

*/The French Connection/*

Is hetgeen Alex Brenninkmeijer aankaart iets specifiek Nederlands? Neen. 
Over Frankrijk bijvoorbeeld kan hetzelfde opgemerkt worden. Ligt het dan 
aan het bestaan van de staat überhaupt? Ik vermoed van wel. De staat is 
een constructie die zich ontpopt heeft uit wat /roverstaat/ genoemd kan 
worden (Franz Oppenheimer, /Der Staat/, 1907). Er zijn evenwel talloze 
groepen mensen geweest (en er zijn er nog steeds), die de staat niet 
wilden, hem afwezen. Het gaat dan om ‘volken zonder staat’ (zie mijn 
gelijknamige boek, 2018). Wat al die volken kenmerkt, is dat zij het 
bestaan van machtsrelaties niet ontkennen. Maar met behulp van allerlei 
ingestelde gebruiken (gewoonten, rituelen) en regels voorkomen zij juist 
dat er een machtsmonopolie ontstaat.

<https://libertaireorde.files.wordpress.com/2018/01/evenwichtongelijk192.jpg>

Wat wij in onze statelijke situatie ‘rechtsstaat’ noemen is een zacht 
gebakken broodje: (a) we erkennen het bestaan van de staat – waarmee we 
machtsmonopolie introduceren (de ‘hoogste macht’), (b) we accepteren er 
het bestaan mee van een scheiding tussen mensen: zij die de macht hebben 
(een minderheid) en zij die aan die macht onderworpen zijn (de 
meerderheid) en (c) we zetten tegen negatieve effecten van (a) en (b) 
een tandeloos recht in (rechtsstatelijkheid die door conversie ontkracht 
kan worden). We hebben ons daarmee klem gezet tussen de /rechtsstaat/ en 
/het recht van de staat/. Wij leven in een rechtsstaat, beaamt de 
voorzitter van de Franse Nationale Raadscommissie voor de rechten van de 
mens, Jean-Marie Delarue in 2019. ‘En wij vleien onszelf: we hebben een 
uitgebreide wetgeving en rechters om onze vrijheden te beschermen… Niets 
van dat al lijkt in gevaar. In werkelijkheid, is het iets anders. In 
naam van de veiligheid, kunnen al onze vrijheden bedreigd worden.’ 
(geciteerd in: het Franse weekblad /Marianne/ van 15-21 januari 2021).

Het gaat om dezelfde bedreigingen als waarover Brenninkmeijer zich drukt 
maakt. De Franse uitvoerende macht faalt overigens op voor Nederlanders 
herkenbare manier. Wat de vaccinatie betreft, blijkt de ‘exécutif’ (de 
uitvoerende macht) niet in staat overeenkomstig de afgesproken strategie 
te handelen. ‘De bureaucratie wordt in staat van beschuldiging gesteld’ 
kopt het Franse dagblad /Le Monde/ (van 8 januari 2021). Al eerder lag 
ze onder vuur in de mondkapjesaffaire. Dat is een langlopende affaire 
waarbij de Franse directeur-generaal (DG) van gezondheid ervan 
beschuldigd wordt een wetenschappelijke commissie (een soort OMT als in 
Nederland) onder druk gezet te hebben. Hij wilde dat cijfers die in een 
rapport genoemd werden, aangepast zouden worden aan die welke hij 
berekend had (wat geweigerd werd).

Op basis van een berekening was in het rapport in 2018 geadviseerd één 
miljard mondkapjes in voorraad te hebben. Mede om budgettaire  redenen – 
en ik vermoed mede op grond van ‘intuïtieve calculatie’ – was de DG zelf 
uitgekomen op 100 miljoen mondkapjes. De Franse senaat (de Franse Eerste 
kamer), die een onderzoek uitvoerde naar het gebeurde, oordeelde dat de 
DG aantoonbaar die druk tot veranderen van de cijfers uitgeoefend had 
(/Le Monde/ van 11 december 2020). Wat zal achter deze druk gezeten hebben?

Omdat door de van het advies afgeweken beslissing van de DG in 2018 
slechts 100 miljoen mondkapjes in voorraad waren, moest tijdens de 
pandemie haastig in grote aantallen mondkapjes bijgekocht worden. In 
2018 hadden de 1 miljard stuks 27 miljoen euro gekost, tegen 450 miljoen 
euro die tijdens de crisis betaald moest worden. Zou het verschil nu ten 
laste komen van de DG of de Franse belastingbetaler…? (gegevens ontleend 
aan /Le Monde/ van 11 december 2020).

*/Het schandaal van de Staat/*

Het onderzoeksrapport van de senatoren leert nog iets in het algemeen. 
De senatoren betreuren de gebrekkige overheidscommunicatie, die zowel te 
verticaal als te infantiliserend is. Ik heb daarvoor een voorbeeld 
toegespeeld gekregen (een kopie van een besluit). Een Frans dorp heeft 
van de bureaucratie toestemming gekregen om elk huis van een huisnummer 
te voorzien (januari 2021). Dat verloopt via een door de burgemeester 
van dat dorp (minder dan 300 inwoners) ondertekende brief, die duidelijk 
maakt waar het besluit vandaan komt: de République Française, 
Departement (naam), Arrondissement (naam stad), Canton (naam stad), de 
burgermeester (van het dorp). Voor een huisnummer! Zouden die paar 
honderd inwoners dat niet zelf hebben kunnen regelen? Moet je daar nu 
echt anarchist voor zijn om zo iets op te merken?

De senatoren verwijten de regering verder geaarzeld te hebben tussen 
‘strijd tegen’ en het ‘leven met’ het coronavirus, met het risico van 
‘onleesbaarheid’ van haar gedrag. Zij schrijven in hun rapport: ‘In het 
tijdperk van de post-waarheid heeft een communicatiecrisis de 
geloofwaardigheid van het openbare en wetenschappelijke discours 
ondermijnd, waarvan de gevolgen blijvend zullen zijn.’ (/Le Monde/ van 
11 december 2020). Wat hier allemaal fout gaat (met mondkapjes, de 
vaccins en de vaccinatie) is volgens de voorzitter van de regio Grand 
Est, Jean Rottner, /het schandaal van de Staat/. Het wordt 
surrealistisch… en er is niet één enkelvoudige oorzaak voor aan te 
wijzen, wordt opgemerkt: /het is systemisch/ [het zit in het systeem 
zelf opgesloten] (geciteerd in /Marianne/ van 8-14 januari 2021).

*/Men vraagt ons zonder discussie te buigen/*

<https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/gauchet.jpg>Marcel 
Gauchet

Het is systemisch, werd gezegd. Deze problematiek van het falende 
systeem wordt in een vraaggesprek voorgelegd aan de Franse historicus en 
(politiek) filosoof, Marcel Gauchet, hoogleraar EHSS te Parijs 
(opgenomen in /Marinanne/ van 8-14 januari 2021). Hij constateert een 
verlies van gezag van de wetenschap in aanvulling op de disfuncties van 
ons politieke systeem. Even ervoor heeft hij uitgelegd dat de wetenschap 
zijn uitstraling verloren heeft: zijn belofte de wereld begrijpelijk te 
maken. Wat we heden zien, is dat de wetenschap is teruggevallen op 
praktijken onder de noemer van ‘technowetenschappen’. Het is volgens hem 
een activiteit geworden die plaats vindt als vrijwillige slavernij.

De burgers constateren dat wezenlijke beslissingen achter gesloten 
deuren genomen worden. De uitvoerende macht sluit zich dus op en dat 
voedt het complotisme. Een aanmerkelijke deel van de bevolking stelt 
zich voor dat achter de afwezigheid van een behoorlijke uitleg zich 
onbespreekbare motieven verbergen. Het heeft evenwel eenvoudigweg van 
doen met het autisme van de publieke verantwoordelijke. Waaraan Gauchet 
toevoegt, dat als er al iets te verbergen is, het veelal niets anders is 
dan de incompetentie van bestuurders. Men discussieert over van alles, 
behalve over wat van belang is.

Dan neemt hij de discussie over de vaccins in Frankrijk als voorbeeld, 
wat eveneens voor Nederland geldt. Het betreft de vraag hoe het kan dat 
er zo snel een akkoord is voor een vaccin, als je anders zoveel 
vooronderzoek omtrent de toepassing moet doen. Is het in eens minder 
noodzakelijk om de betrouwbaarheid te waarborgen? Zeker als het om een 
nieuwe methode gaat van het opwekken van het immuunsysteem? Het eind van 
zijn uitleg wordt door deze vraagstelling gevormd. Wat hoor je dan op 
die vragen, zegt hij: ‘Niets’ (Silence). Waarop hij laat volgen: ‘Men 
vraagt ons zonder discussie te buigen.’

Dit levert dus verlies van vertrouwen op, maar het gaat nog veel verder. 
‘We worden geconfronteerd met een probleem waar democratieën mee te 
maken krijgen: het verdwijnen van geloofwaardige personen.’ Hoe komen we 
hieruit, vraagt /Marianne/ aan Gauchet. ‘Als ik dat wist!’ ‘Ik heb geen 
antwoord en ik zie het ook niet aan de horizon verschijnen. Echter 
bijdragen aan verduidelijking van deze neergang waarin we verkeren, is 
niet onnuttig. Misschien maakt het een geest van verzet wakker’.

Thom Holterman

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20210213/b9211da6/attachment-0001.html>