<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<div class="post-header">
<address><a class="moz-txt-link-freetext" href="https://libertaireorde.wordpress.com/2021/02/07/het-systeem-faalt/">https://libertaireorde.wordpress.com/2021/02/07/het-systeem-faalt/</a><br>
</address>
<h1>Het Systeem Faalt</h1>
<div id="single-date" class="date">07/02/2021</div>
</div>
<div class="meta clear">
<div class="tags">tags: <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/ombudsman/"
rel="tag">ombudsman</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/rechtstaat/"
rel="tag">rechtstaat</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/toeslagenaffaire/"
rel="tag">Toeslagenaffaire</a></div>
<div class="author"> </div>
</div>
<div class="wp-block-image">
<figure class="alignleft size-large is-resized"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2020/05/advocaat.jpg"><img
data-attachment-id="7603"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2020/05/06/doodsbedreigingen-tegen-sociaal-geengageerde-priesters-in-chiapas-mexico/advocaat-3/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2020/05/advocaat.jpg"
data-orig-size="203,250" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="Advocaat" data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2020/05/advocaat.jpg?w=203"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2020/05/advocaat.jpg?w=203"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2020/05/advocaat.jpg"
alt="" class="wp-image-7603" width="152" height="188"></a></figure>
</div>
<p><em>Anarchisten staan snel klaar met kritiek op alles wat van
staatswege wordt gedaan. Het zit in hun anti-staatsreflex. Die
kritiek is veelal niet fijnmazig, hoewel aldoor op zijn plaats.
Toch kan het geen kwaad eens op te merken dat kritiek op het van
staatswege handelen door kritische burgers, niet-anarchisten,
ook niet mals is.</em></p>
<p><em>In de toeslagenaffaire ziet oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer
geen bedrijfsongeluk maar een falend systeem (</em>Trouw<em>, 31
december 2020). Als je dan denkt dat het de uitvoerende macht
(regering, de door haar gestuurde diensten) duidelijk is wat van
haar wordt verwacht, komt kamerlid Pieter Omzicht op 19 januari
2021 in diezelfde affaire met: ‘Er is iets fundamenteel mis in
ons land’. Transparantie is beloofd: toen werden hele vlakken in
geopenbaarde stukken zwart gelakt, nu wit. Daar word je witheet
van, bozer dan boos.</em></p>
<p><em>Het ongekende onrecht dat ouders in de affaire is aangedaan,
zoals de parlementaire onderzoekscommissie dat kwalificeerde,
heeft volgens het Kamerlid kunnen plaatsvinden omdat de
tegenmachten in de Nederlandse democratie niet functioneren. Het
is Alex Brenninkmeijer die leert dat dit een ontwikkeling kent
van vele jaren en dat het in elke politieke hoek verborgen zit</em>.</p>
<p><strong><em>Strandrellen Hoek van Holland 2009</em></strong></p>
<div class="wp-block-image">
<figure class="alignright size-large is-resized"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/brenninkmeijer.jpg"><img
data-attachment-id="8480"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/brenninkmeijer/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/brenninkmeijer.jpg"
data-orig-size="250,376" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="brenninkmeijer" data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/brenninkmeijer.jpg?w=199"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/brenninkmeijer.jpg?w=250"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/brenninkmeijer.jpg?w=250"
alt="" class="wp-image-8480" width="188" height="282"></a><figcaption>Alex
Brenninkmeijer</figcaption></figure>
</div>
<p>Als Brenninkmeijer in een vraaggesprek met <a
href="https://www.groene.nl/artikel/het-weefsel-erodeert"><em>De
Groene Amsterdammer</em></a> terugblikt op de affaire met het
politieoptreden bij de strandrellen in Hoek van Holland, in 2009,
dan merkt hij op: ‘De politie had gericht en met scherp geschoten
op het publiek, in een situatie waarin onderzocht moest worden of
dat gerechtvaardigd was. Van de politie evenals van de politiek
kwam al snel de afdekkende reactie: die mensen op dat strand
hadden zich misdragen. Het was echt voorbarig om het
politieoptreden daarmee goed te praten. Het is nogal wat als
agenten gericht gaan schieten op publiek en niet weten waar die
kogels terechtkomen. Ik zoog mijn argumenten ook niet uit mijn
duim, maar baseerde me op jurisprudentie van het Europees Hof voor
de Rechten van de Mens.’</p>
<p>De uitvoerende macht voelde zich evenwel in haar kuif
gepikt. Vicepremier Wouter Bos (PVDA) achtte zich geroepen
publiekelijk tegen Brenninkmeijer uit te varen, met het verwijt
dat hij zijn boekje te buiten was gegaan. Binnenskamers volgde een
actie van een collega van minister Bos. Onder het motto dat hij
altijd zacht op de persoon, maar hard op de zaak wil spelen, past
Brenninkmeijer ervoor de naam te onthullen. Maar <em>De Groene
Amsterdammer</em> meent dat uit de context valt op te maken dat
het PVDA-minister Guusje ter Horst was. Brenninkmeijer typeert het
gesprek met haar als een poging hem ‘terug te jagen in het hok’.</p>
<p>Was Ter Horsts autoritaire actie een incident of een symptoom van
verstoorde verhoudingen en ongewenste machtsophoping in het
Nederlandse bestel? ‘Ik heb het een paar keer meegemaakt’, zegt
Brenninkmeijer, ‘dat ik kritiek uitoefende, onderbouwd met
argumenten, en een minister vervolgens disciplinerend optrad: dat
kunt u niet maken, dat mag u niet doen.’</p>
<p>Het is goed om dit terug te lezen, zodat uitspraken als ‘het
systeem faalt’ (Brenninkmeijer) en ‘Er is iets fundamenteel mis in
ons land’ (Omzicht) niet enkel met de Toeslagenaffaire
samenhangen. Dat het systeem faalt, gaat in tijd veel verder
terug. De uitvoerende macht duldt geen tegenspraak omdat het
zichzelf ziet als de top van de macht. Dit is een misvatting. Het
Nederlandse staatsbestel kent drie machten, die – ideaaltypisch –
in een bepaald systeem gevat, bedoeld zijn elkaar in evenwicht te
houden. Het is steeds macht/tegenmacht. Daarom kan worden gezegd
in <em>De Groene Amsterdammer</em>: ‘De Ombudsman is een van de
instituties die in het bestel zijn ingebouwd om tegendruk te
bieden aan de staatsmacht en corrigerend op te treden bij misbruik
van bevoegdheden, gechicaneer of willekeur. In een democratie moet
de macht die tegenspraak dulden, of zelfs koesteren, en er zeker
niet boos over worden, zoals Bos en Ter Horst.’ ‘De kracht van een
democratie schuilt in de tegenspraak’, zo formuleert
Brenninkmeijer dit inzicht.</p>
<p><strong><em>Fraudebestrijding 2013</em></strong></p>
<div class="wp-block-image">
<figure class="alignleft size-large"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2016/08/orwell-fiction.jpg"><img
data-attachment-id="4538"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2016/08/25/politiek-en-hypocrisie-argumentatief-scepticisme-als-tegengif/orwell-fiction/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2016/08/orwell-fiction.jpg"
data-orig-size="400,253" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="Orwell.Fiction" data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2016/08/orwell-fiction.jpg?w=300"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2016/08/orwell-fiction.jpg?w=400"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2016/08/orwell-fiction.jpg"
alt="" class="wp-image-4538" width="NaN" height="NaN"></a></figure>
</div>
<p>In het vraaggesprek met Alex Brenninkmeijer in <em>Trouw</em> van
31 december 2020 komt een kennismakingsgesprek in 2013 aan de
orde met de toen net aangetreden PvdA-minister Lodewijk Asscher
en PVDA-staatssecretaris Jetta Klijnsma. Hij vertelt er het
volgende over: ‘Er was politiek breed een heel sterke nadruk op
fraudebestrijding, al ver vóór de Bulgarenfraude (waarbij Bulgaren
in Nederland rond 2010 via nepadressen op grote schaal zorg- en
huurtoeslag aanvroegen, red.). Het idee leefde dat fraude de
sociale zekerheid ondergraaft en hard moet worden aangepakt.
Terwijl in werkelijkheid maar een luttel procent van alle mensen
fraudeert en de meeste mensen deugen. We signaleerden toen al hoe
problematisch het fraudebeleid uitwerkte, bijvoorbeeld met de WW.
Maar de bewindslieden gaven geen krimp. Mijn opmerkingen werden
alleen voor kennisgeving aangenomen. Ook in de Tweede Kamer
overigens. Laat hem maar praten, dachten ze.’</p>
<p>Inmiddels is er het befaamde eindrapport verschenen van de <a
href="https://www.nu.nl/algemeen/6097304/rutte-asscher-wiebes-en-weekers-medeverantwoordelijk-voor-toeslagenaffaire.html">Parlementaire
ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag</a>. Ook is het
kabinet inmiddels gevallen, struikelend over de affaire.
Brenninkmeijer praat nog even door over waar ‘het systeem faalt’.
Hij merkt op: ‘De grondbeginselen heeft de commissie nog redelijk
ruim geformuleerd. De conclusie moet een politiek compromis zijn
geweest. De commissie noemt fraudebestrijding ook opeens een
grondbeginsel.’ Dan wordt Brenninkmeijer terecht streng: ‘Dat is
onzin, want het gaat bij grondbeginselen uitsluitend om de rechten
van burgers. De affaire laat zien dat onze democratische
rechtsstaat gewoon níet functioneert. We hebben een wetgever die
zich niet aan de rechtsstaat houdt, een uitvoerder die de wet
klakkeloos opvolgt, zonder zich om de grondrechten en de
behoorlijkheid te bekreunen, en een rechter die zich
gouvernementeel opstelt en het beleid alleen maar bevestigt. Alle
macht is in Nederland samengeklonterd. Onze rechters geven burgers
structureel minimale kansen om een zaak te winnen. Rechters
richten zich vooral op het gouvernement. Die houding zit heel diep
in de nationale cultuur van onze rechtsspraak, en is zeer
bestendig gebleken.’</p>
<p>‘Alle macht in Nederland samengeklonterd’, constateert
Brenninkmeijer. Macht/tegenmacht werkt dus niet meer. In naam
hebben we nog wel drie machten, maar die zijn versmolten tot één
vorm van hiërarchische en opgelegde coördinatie. De ‘contre role’
is geëlimineerd, althans soms is daar nog een enkel parlementslid
en een Nationale Ombudsman om de mond open te doen.</p>
<p><strong><em>The French Connection</em></strong></p>
<p>Is hetgeen Alex Brenninkmeijer aankaart iets specifiek
Nederlands? Neen. Over Frankrijk bijvoorbeeld kan hetzelfde
opgemerkt worden. Ligt het dan aan het bestaan van de staat
überhaupt? Ik vermoed van wel. De staat is een constructie die
zich ontpopt heeft uit wat <em>roverstaat</em> genoemd kan worden
(Franz Oppenheimer, <em>Der Staat</em>, 1907). Er zijn evenwel
talloze groepen mensen geweest (en er zijn er nog steeds), die de
staat niet wilden, hem afwezen. Het gaat dan om ‘volken zonder
staat’ (zie mijn gelijknamige boek, 2018). Wat al die volken
kenmerkt, is dat zij het bestaan van machtsrelaties niet
ontkennen. Maar met behulp van allerlei ingestelde gebruiken
(gewoonten, rituelen) en regels voorkomen zij juist dat er een
machtsmonopolie ontstaat.</p>
<div class="wp-block-image">
<figure class="alignright size-large is-resized"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2018/01/evenwichtongelijk192.jpg"><img
data-attachment-id="5795"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2018/01/17/het-lachen-voorbij-2018-de-walging/evenwichtongelijk192/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2018/01/evenwichtongelijk192.jpg"
data-orig-size="500,478" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="EvenwichtOngelijk192"
data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2018/01/evenwichtongelijk192.jpg?w=300"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2018/01/evenwichtongelijk192.jpg?w=500"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2018/01/evenwichtongelijk192.jpg"
alt="" class="wp-image-5795" width="250" height="239"></a></figure>
</div>
<p>Wat wij in onze statelijke situatie ‘rechtsstaat’ noemen is een
zacht gebakken broodje: (a) we erkennen het bestaan van de staat –
waarmee we machtsmonopolie introduceren (de ‘hoogste macht’), (b)
we accepteren er het bestaan mee van een scheiding tussen mensen:
zij die de macht hebben (een minderheid) en zij die aan die macht
onderworpen zijn (de meerderheid) en (c) we zetten tegen negatieve
effecten van (a) en (b) een tandeloos recht in
(rechtsstatelijkheid die door conversie ontkracht kan worden). We
hebben ons daarmee klem gezet tussen de <em>rechtsstaat</em> en <em>het
recht van de staat</em>. Wij leven in een rechtsstaat, beaamt de
voorzitter van de Franse Nationale Raadscommissie voor de rechten
van de mens, Jean-Marie Delarue in 2019. ‘En wij vleien onszelf:
we hebben een uitgebreide wetgeving en rechters om onze vrijheden
te beschermen… Niets van dat al lijkt in gevaar. In werkelijkheid,
is het iets anders. In naam van de veiligheid, kunnen al onze
vrijheden bedreigd worden.’ (geciteerd in: het Franse weekblad <em>Marianne</em> van
15-21 januari 2021).</p>
<p>Het gaat om dezelfde bedreigingen als waarover Brenninkmeijer
zich drukt maakt. De Franse uitvoerende macht faalt overigens op
voor Nederlanders herkenbare manier. Wat de vaccinatie betreft,
blijkt de ‘exécutif’ (de uitvoerende macht) niet in staat
overeenkomstig de afgesproken strategie te handelen. ‘De
bureaucratie wordt in staat van beschuldiging gesteld’ kopt het
Franse dagblad <em>Le Monde</em> (van 8 januari 2021). Al eerder
lag ze onder vuur in de mondkapjesaffaire. Dat is een langlopende
affaire waarbij de Franse directeur-generaal (DG) van gezondheid
ervan beschuldigd wordt een wetenschappelijke commissie (een soort
OMT als in Nederland) onder druk gezet te hebben. Hij wilde dat
cijfers die in een rapport genoemd werden, aangepast zouden worden
aan die welke hij berekend had (wat geweigerd werd).</p>
<p>Op basis van een berekening was in het rapport in 2018
geadviseerd één miljard mondkapjes in voorraad te hebben. Mede om
budgettaire redenen – en ik vermoed mede op grond van ‘intuïtieve
calculatie’ – was de DG zelf uitgekomen op 100 miljoen mondkapjes.
De Franse senaat (de Franse Eerste kamer), die een onderzoek
uitvoerde naar het gebeurde, oordeelde dat de DG aantoonbaar die
druk tot veranderen van de cijfers uitgeoefend had (<em>Le Monde</em> van
11 december 2020). Wat zal achter deze druk gezeten hebben?</p>
<p>Omdat door de van het advies afgeweken beslissing van de DG in
2018 slechts 100 miljoen mondkapjes in voorraad waren, moest
tijdens de pandemie haastig in grote aantallen mondkapjes
bijgekocht worden. In 2018 hadden de 1 miljard stuks 27 miljoen
euro gekost, tegen 450 miljoen euro die tijdens de crisis betaald
moest worden. Zou het verschil nu ten laste komen van de DG of de
Franse belastingbetaler…? (gegevens ontleend aan <em>Le Monde</em> van
11 december 2020).</p>
<p><strong><em>Het schandaal van de Staat</em></strong></p>
<p>Het onderzoeksrapport van de senatoren leert nog iets in het
algemeen. De senatoren betreuren de gebrekkige
overheidscommunicatie, die zowel te verticaal als te
infantiliserend is. Ik heb daarvoor een voorbeeld toegespeeld
gekregen (een kopie van een besluit). Een Frans dorp heeft van de
bureaucratie toestemming gekregen om elk huis van een huisnummer
te voorzien (januari 2021). Dat verloopt via een door de
burgemeester van dat dorp (minder dan 300 inwoners) ondertekende
brief, die duidelijk maakt waar het besluit vandaan komt: de
République Française, Departement (naam), Arrondissement (naam
stad), Canton (naam stad), de burgermeester (van het dorp). Voor
een huisnummer! Zouden die paar honderd inwoners dat niet zelf
hebben kunnen regelen? Moet je daar nu echt anarchist voor zijn om
zo iets op te merken?</p>
<p>De senatoren verwijten de regering verder geaarzeld te hebben
tussen ‘strijd tegen’ en het ‘leven met’ het coronavirus, met het
risico van ‘onleesbaarheid’ van haar gedrag. Zij schrijven in hun
rapport: ‘In het tijdperk van de post-waarheid heeft een
communicatiecrisis de geloofwaardigheid van het openbare en
wetenschappelijke discours ondermijnd, waarvan de gevolgen
blijvend zullen zijn.’ (<em>Le Monde</em> van 11 december 2020).
Wat hier allemaal fout gaat (met mondkapjes, de vaccins en de
vaccinatie) is volgens de voorzitter van de regio Grand Est, Jean
Rottner, <em>het schandaal van de Staat</em>. Het wordt
surrealistisch… en er is niet één enkelvoudige oorzaak voor aan te
wijzen, wordt opgemerkt: <em>het is systemisch</em> [het zit in
het systeem zelf opgesloten] (geciteerd in <em>Marianne</em> van
8-14 januari 2021). </p>
<p><strong><em>Men vraagt ons zonder discussie te buigen</em></strong></p>
<div class="wp-block-image">
<figure class="alignleft size-large is-resized"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/gauchet.jpg"><img
data-attachment-id="8484"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/gauchet/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/gauchet.jpg"
data-orig-size="300,300" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="gauchet" data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/gauchet.jpg?w=300"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/gauchet.jpg?w=300"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/02/gauchet.jpg?w=300"
alt="" class="wp-image-8484" width="225" height="225"></a><figcaption>Marcel
Gauchet</figcaption></figure>
</div>
<p>Het is systemisch, werd gezegd. Deze problematiek van het falende
systeem wordt in een vraaggesprek voorgelegd aan de Franse
historicus en (politiek) filosoof, Marcel Gauchet, hoogleraar EHSS
te Parijs (opgenomen in <em>Marinanne</em> van 8-14 januari 2021).
Hij constateert een verlies van gezag van de wetenschap in
aanvulling op de disfuncties van ons politieke systeem. Even
ervoor heeft hij uitgelegd dat de wetenschap zijn uitstraling
verloren heeft: zijn belofte de wereld begrijpelijk te maken. Wat
we heden zien, is dat de wetenschap is teruggevallen op praktijken
onder de noemer van ‘technowetenschappen’. Het is volgens hem een
activiteit geworden die plaats vindt als vrijwillige slavernij.</p>
<p>De burgers constateren dat wezenlijke beslissingen achter
gesloten deuren genomen worden. De uitvoerende macht sluit zich
dus op en dat voedt het complotisme. Een aanmerkelijke deel van de
bevolking stelt zich voor dat achter de afwezigheid van een
behoorlijke uitleg zich onbespreekbare motieven verbergen. Het
heeft evenwel eenvoudigweg van doen met het autisme van de
publieke verantwoordelijke. Waaraan Gauchet toevoegt, dat als er
al iets te verbergen is, het veelal niets anders is dan de
incompetentie van bestuurders. Men discussieert over van alles,
behalve over wat van belang is.</p>
<p>Dan neemt hij de discussie over de vaccins in Frankrijk als
voorbeeld, wat eveneens voor Nederland geldt. Het betreft de vraag
hoe het kan dat er zo snel een akkoord is voor een vaccin, als je
anders zoveel vooronderzoek omtrent de toepassing moet doen. Is
het in eens minder noodzakelijk om de betrouwbaarheid te
waarborgen? Zeker als het om een nieuwe methode gaat van het
opwekken van het immuunsysteem? Het eind van zijn uitleg wordt
door deze vraagstelling gevormd. Wat hoor je dan op die vragen,
zegt hij: ‘Niets’ (Silence). Waarop hij laat volgen: ‘Men vraagt
ons zonder discussie te buigen.’</p>
<p>Dit levert dus verlies van vertrouwen op, maar het gaat nog veel
verder. ‘We worden geconfronteerd met een probleem waar
democratieën mee te maken krijgen: het verdwijnen van
geloofwaardige personen.’ Hoe komen we hieruit, vraagt <em>Marianne</em> aan
Gauchet. ‘Als ik dat wist!’ ‘Ik heb geen antwoord en ik zie het
ook niet aan de horizon verschijnen. Echter bijdragen aan
verduidelijking van deze neergang waarin we verkeren, is niet
onnuttig. Misschien maakt het een geest van verzet wakker’.</p>
<p>Thom Holterman</p>
</body>
</html>