[D66] Ethici zijn het contact met de realiteit kwijt

[R.O.]

Het zijn niet alleen de ethici die het contact met de realiteit kwijt
zijn. Het is nu een massafenomeen veroorzaakt door de ongenadige
propaganda. De suggestie dat de ethiek eruit moet in de politiek erin is
geen oplossing. Ik heb niet het idee dat ethiek, behalve het platte
gemoraliseer, in de coronacrisis ook maar een rol van betekenis heeft
gespeeld. Er zitten geen ethici in het OMT. Verder ben ik het wel eens
met Ten Bos.


On 26-08-2021 15:22, Dr. Marc-Alexander Fluks wrote:
> Bron:   Trouw
> Datum:  26 augustus 2021
> Auteur: Lodewijk Dros
> URL:   
> https://www.trouw.nl/religie-filosofie/ethici-zijn-het-contact-met-de-realiteit-kwijt-vindt-filosoof-rene-ten-bos~b5af9704/
> 
> 
> 
> Ethici zijn het contact met de realiteit kwijt, vindt filosoof Rene
> ten Bos
> -------------------------------------------------------------------
> 
> De coronacrisis levert dilemma's op, bijvoorbeeld rrond vrijheid en
> dwang. Ook de klimaatcrisis roept tal van vragen op. En steeds helpen
> ethici de burger bij het nadenken over wat goed handelen is. Een slechte
> ontwikkeling, meent filosoof Rene ten Bos. Hij ziet liever dat ethici
> een toontje lager zingen. 'Ethiek eruit, politiek erin.'
> 
> Rene ten Bos was van 2017-2019 Denker des Vaderlands. Bij zijn aantreden
> nam hij zich voor om de 'morele hakbijl' zo min mogelijk te hanteren. Nu
> anderen dat strijdmiddel ter hand nemen in de coronadebatten en rond de
> klimaatcrisis vindt de Nijmeegse hoogleraar het hoog tijd daartegen te
> waarschuwen.
> 
> 
> Hebt u iets tegen ethici?
> 
> 'Nee hoor, die horen al 2500 jaar bij de wijsbegeerte. Vanaf Socrates
> gaat de mens over zichzelf nadenken en over wat goed is en wat kwaad.
> Volgens Socrates vloeit alle morele zwakte voort uit onwetendheid.'
> 
> 
> De mens die de fout ingaat, kiest niet verkeerd maar is ongeinformeerd.
> 
> 'Ja, en die gedachte beluister ik bij ethici die uitleggen dat de
> critici van vaccinatie niet goed op de hoogte zijn. Of niet goed bij hun
> hoofd. Maar mensen hebben ook met recht en reden twijfel over het
> vaccin. De wereld bestaat niet uit welingelichte altruistische
> vaccinofielen en onnadenkende egocentrische vaccinofoben. Die
> voorstelling maakt me boos.'
> 
> 
> Hoogleraar medische ethiek Marian Verkerk vindt dat niet-gevaccineerden
> te weinig informatie hebben gekregen, dat iedereen toch hoort te weten
> dat prikken goed is. Ze voelt voor een vaccinatieplicht.
> 
> 'Maar in de wetenschap wordt ook getwijfeld. Verkerk strijkt dat glad.
> Terwijl we niet weten wat we op de lange termijn uitspoken met dat
> vaccin, dat hoor ik in de medische wereld. Daar hoort een ethicus recht
> aan te doen.'
> 
> 
> Hoe dan?
> 
> 'Door niet te doen alsof vaccineren geen probleem is, als je maar
> geinformeerd bent. Door niet te suggereren dat tegenstanders dom zijn.
> Onderzoek van mijn eigen universiteit, hier in Nijmegen, maakt duidelijk
> dat mensen hun bezwaren ertegen wel degelijk overdacht hebben en er
> genuanceerd over denken. Ten slotte: wie zich laat vaccineren doet dat
> niet per se uit nobele motieven. Mijn kinderen zijn voor vaccinatie,
> maar echt niet uit solidariteit met de zwakkeren, maar omdat ze naar
> voetbal willen - mijn zoon - of naar een festival - mijn dochter. Onder
> studenten hoor ik niks over mededogen met de kwetsbaren, ze willen een
> prik om van het gezeik af te zijn.'
> 
> 
> Volgens Trouws Filosofisch Elftal 'is er niets mis met iets doen voor
> het grotere goed'...
> 
> '... doe het voor een ander en stroop je mouw op. Precies dat irriteert
> me, die platte ethische houding. Neem de medisch ethicus Gert van Dijk
> die met een air van 'kijk mij nou' schrijft dat hij zich 'openlijk laat
> vaccineren'. Ik ben al langer kritisch over de rol die ethici spelen.
> Als ik ze hoor vertellen dat je moreel superieur bent als je je laat
> prikken, dan denk ik: ze zijn het contact met de realiteit verloren.'
> 
> 
> Wat verwacht u dan van de ethici die in de krant en op tv hun zegje
> komen doen?
> 
> 'Hun taak is te verhelderen waarom goed en kwaad zo lastig is te
> bepalen. Ze moeten de paradox belichten, de aporie: je blijft aarzelen,
> want aan elke goede keus kleeft iets kwaads en omgekeerd. Ik wil horen
> dat het een moeilijke afweging is.'
> 
> En dan is corona nog een kleinigheid, stelt Ten Bos, vergeleken bij
> klimaatramp die zich al aan het voltrekken is.
> 
> 
> In het Financieele Dagblad pleitte Eimert van Middelkoop na het
> verschijnen van het IPCC-klimaatrapport voor 'moreel leiderschap'. Wat
> vindt u daarvan?
> 
> 'Daar heb ik niet veel mee op. Hoe sterker het leiderschap, hoe zwakker
> de volgers, dus mij verontrust die roep, zeker als het een morele is.
> Mij leert de geschiedenis dat samenlevingen die veel over waarden en
> normen discussieren, uitmonden in onverdraagzaamheid. Griezelig. Daar
> komt tegenwoordig iets bij: het neoliberalisme. Dat schuift alles naar
> het bordje van het individu, de eigen verantwoordelijkheid. Ik zie
> gebeuren dat we in een gemoraliseerde samenleving elkaar op de vingers
> gaan tikken: je mag geen vlees eten en doe die stinkauto weg.'
> 
> 
> Dat is niet verkeerd toch, met al die CO2-uitstoot? Het geeft bovendien
> antwoord op de meest via Google gestelde vraag na het IPCC-rapport: 'wat
> kan ik doen voor het klimaat?'
> 
> 'We moeten allemaal zelf een bijdrage leveren, dat is inderdaad de
> boodschap. Alsof dat 'zelf' nog in verhouding staat tot de omvang en de
> complexiteit van de klimaatproblemen.'
> 
> Volgens Ten Bos leidt de mix van moralisme, neoliberalisme en
> klimaatsomberte tot wat de 19de-eeuwse Deense filosoof Soren Kierkegaard
> 'vertwijfeling' noemt.
> 
> 'Die ontstaat als je niet bent wie je wilt zijn. Je streeft naar
> zelfverandering, maar het gaat niet. Dat leidt tot vertwijfeling. Voor
> Kierkegaard was dat een individueel probleem, ik zie het nu collectief
> gebeuren bij het IPCC-rapport. Het heet een wake-upcall, we moeten ons
> leven radicaal omgooien, consuminderen, geen vlees meer eten,
> vliegtuigen aan de grond. Dat is het schokeffect van dat rapport, dat
> een paar weken duurt. Vervolgens haalt iedereen diep adem en gaat weer
> naar de slager en naar Schiphol.'
> 
> Vertwijfeling is frustrerend - het lukt niet om onze levensstijl om te
> gooien. Daarnaast wijst Ten Bos op een ander fenomeen: cynisme. 'Het
> rapport was er nog maar net, of Biden zei: eerst gaan we de
> olieproductie opvoeren'. En China: op weg naar de groene toekomst willen
> we nog zo veel kolencentrales openen. Onze eigen premier zei meteen: het
> moet wel betaalbaar blijven. Dat is interessant: in de coronacrisis
> horen we dat niet vrijheid of liefde de hoogste waarde is, maar
> gezondheid. Bij de klimaatcrisis komt aan de oppervlakte wat er echt
> bovenaan staat: de economie. Dan hoor je ze niet over gezondheid.
> 
> Toen Frans Timmermans eind mei zijn Green Deal presenteerde, die 100
> miljard euro gaat kosten, kwam de olie-industrie daar snel overheen: ze
> trekken 1,2 biljoen uit voor fracking, dus twaalf maal zoveel, voor een
> vervuilende manier van olieproductie. Daar sta je dan met je 'wat kan ik
> zelf doen voor het klimaat?' Het gevolg is dat mensen de implicaties van
> zo'n IPCC-rapport maar liever wegstoppen.'
> 
> 
> Die grote bedrijven moeten dus worden aangepakt, vindt u. Maar toen de
> rechter Shell onlangs opdroeg te gaan vergroenen, stond u daar afwijzend
> tegenover: (groepen van) burgers horen in zo'n zaak hun gelijk niet bij
> de rechter te halen, maar bij de politiek.
> 
> 'Ja. Ik snap de morele verontwaardiging als die olie-industrie voor een
> onvoorstelbaar bedrag wil gaan fracken. Maar het probleem daarmee is van
> politieke aard. Dan moet je niet reageren door te zeggen dat de burger
> zijn verantwoordelijkheid moet nemen, of dat de burger naar de rechter
> kan stappen, maar een fundamenteel debat aangaan over de rol van het
> bedrijfsleven.'
> 
> Waar Ten Bos geen behoefte aan heeft is aan ethici die het individu bij
> de hand nemen op weg naar het goede, waarvan ze precies weten wat dat
> is. De Nijmeegse filosoof windt zich op, zijn Saksische tongval lijkt
> wel sterker als hij het over de moral high heeft, de 'aanmatigende toon'
> die ethici aanslaan als ze het morele gelijk aan hun zijde menen te
> hebben. 'Ze trekken een moreel gelijk naar een kant. Alsof mensen die om
> heel uiteenlopende en soms zeer goede redenen bedenkingen hebben tegen
> vaccinatie of tegen bepaalde milieumaatregelen, het kwaad representeren.
> Daar stoor ik me aan. Dat is hovaardig.'
> 
> Het hangt erom wat hij erger vindt, het 'gemoraliseer' of het
> 'gladstrijken van een weerbarstige werkelijkheid'. Ten Bos citeert uit
> Kierkegaards dagboeken, waarin de Deen uithaalde naar de christenen van
> die dagen. Die waren allemaal hetzelfde, alsof ze uit een mal kwamen, en
> wilden wat de staat wilde. 'Maar het punt in het christendom is',
> schreef Kierkegaard, 'dat de mens geest is en geest betekent dat
> iedereen verschillend is.'
> 
> Ten Bos: 'Prachtig toch? Zijn ethiek is een voortdurend gevecht, zal ik
> het wel doen, of toch niet? Die twijfel is het ethische, niet de
> stelregel of de imperatief voor anderen.'
> 
> 
> Kierkegaard verzette zich tegen de staatskerk die ervoor zorgde dat de
> gelovigen keurig functioneerden en zo bij de verlangens van het hoger
> doel, de staat, pasten.
> 
> 'Ja. En daarvoor heeft de staat, zei Kierkegaard, duizend dominees in
> dienst.'
> 
> 
> Vindt u dat de ethici van nu de gedienstige rol spelen die die duizend
> dominees vervulden?
> 
> 'Zeker. Ze zouden veel meer vragen moeten stellen bij het beleid. En ze
> zijn er niet om de massa te masseren naar een consensus. Ik heb
> onderzoek gedaan naar de reactie van de staat op epidemieen. Daar zie je
> wel vaker dat de overheid het liefst iedere burger medeplichtig maakt
> aan wat er moet gebeuren': Het gilde der ethici die in de media
> optreden, daar krijgt Ten Bos 'pukkels van'. 'Ik zie hoe ze zich laten
> inzetten voor de moralisering. Dat horen filosofen te problematiseren,
> dat doen ze niet en dat verbaast me. Het is de taak van moraal- en
> andere filosofen taak om de consensus te bevragen. Ze moeten ergeren.
> Dat heb ik van Socrates geleerd: de wijsgeer is een irritatiekunstenaar.'
> 
> 
> Eigenlijk vindt u dat ethici hun mond eens moeten houden. Ethiek eruit,
> politiek erin.
> 
> 'Ja, dat vind ik. De Amerikaanse theoloog John Caputo schreef in de
> geest van Kierkegaard Against Ethics (1993). Hij ontkende moraliteit
> niet, maar wilde geen gemoraliseer. Net als Caputo heb ik geen behoefte
> aan die duizend dominees.'
> 
> --------
> (c) 2021 DPG Media B.V.
> _______________________________________________
> D66 mailing list
> D66 at tuxtown.net
> http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66