[D66] Macht + Tegenmacht = Onmacht

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   De Groene Amsterdammer #17
Datum:  26 april 2021
Auteur: Ewald Engelen
URL:    https://www.groene.nl/artikel/vreemde-ogen-2021-04-26
Ref:    https://www.sueddeutsche.de/autoren/thomas-kirchner-1.1143123


Vreemde ogen
------------

In drie snoeiharde commentaren in de Suddeutsche Zeitung heeft de Duitse 
journalist Thomas Kirchner de vloer aangeveegd met de politieke cultuur 
die onder Mark Rutte is ontstaan. En die met de beerput die #omtzigtgate 
heet voor iedereen zichtbaar is geworden. Kirchner schetst het beeld van 
een onzindelijke versmelting van wetgevende en uitvoerende macht, die 
loopt langs de hechte personele netwerken van de VVD. Oppositie is er 
nauwelijks, omdat partijen als ze voldoende zetels halen maar wat graag 
meeliften op de politieke machtsmachine van de VVD en bereid zijn 
daarvoor hun ideologisch profiel te wissen.

Terwijl de vierde macht, de parlementaire pers, is verworden tot een 
soort veredelde hofhuishouding die likkebaardend de kruimels verorbert 
die van de regeringstafel vallen. En die haar eigenlijke taak, het 
controleren van de macht, heeft vervangen door nietszeggende 
berichtgeving over poppetjes, spelletjes en knikkers. Om daar 's avonds, 
tijdens de ondraaglijk lichte talkshows die de omroepen over hun kijkers 
uitstrooien, met een moeilijk gezicht commentaar op te geven als ging 
het om kwesties van wereldformaat.

De taal die Kirchner bezigt, liegt er niet om. Bedriegen, liegen, 
halfgaar, hypocriet, afwezig moreel kompas, lafheid - het zijn een paar 
van de kwalificaties die hij gebruikt om de Nederlandse politieke 
cultuur mee te typeren. En als klap op de vuurpijl stelt hij de 
indringende vraag wat nu eigenlijk het verschil is tussen de barrage van 
leugens van iemand als Donald Trump en de machtspolitieke leugens van 
politici als Rutte en Kaag, die zich, als het erop aankomt, verschuilen 
achter potsierlijke gelegenheidsleugens als 'geen actieve herinnering' 
(Rutte) of 'geen herinnering aan fysieke aanwezigheid' (Kaag).

En de hofpers? Die dekt het met de mantel der noodzakelijkheid toe: in 
crisistijd moet het land nu eenmaal worden geregeerd. En dan stapt men 
gemakshalve heen over de enorme puinhoop die het kabinet van de 
vaccinatie heeft gemaakt. In de Tweede Wereldoorlog kon de Nederlandse 
ambtenaar de bezetter feilloos aan ieder joods adres helpen, maar anno 
2021 lukt het niet om de eigen burgers een beetje snel tegen het virus 
in te enten. Het is een staaltje incompetentie dat zijn gelijke niet 
kent. Waardoor de vraag waarom op 17 maart jongstleden maar liefst 2,3 
miljoen burgers op de VVD hebben gestemd alleen maar prangender wordt.

De belangrijkste constatering van Kirchner betreft de schade die het 
gedrag van Rutte en de zijnen de Nederlandse democratische instituties 
toebrengt. De normen en procedures die in een gezonde democratie de 
grenzen van het moreel toelaatbare markeren, zijn in handen van Rutte, 
Kaag en Hoekstra (en daarvoor Verhagen en Asscher) verworden tot 
variabelen die naar believen kunnen worden gemanipuleerd. En dat niet 
een maal, niet twee maal, niet drie maal, maar systematisch, elf jaar 
lang.

De representatieve parlementaire democratie kan alleen bestaan bij de 
gratie van een gedetailleerd uitgeschreven politiek theaterstuk, met 
nauw omschreven personages, handelingen, rechten, plichten en 
verantwoordelijkheden, die zijn vastgelegd in onze grondwet. Hoe je ook 
over de adequaatheid van dat rollenspel denkt (meer of minder 
referendum; meer of minder direct gekozen vertegenwoordigers; meer of 
minder financiele ondersteuning), iedere deelnemer aan dat theaterstuk 
dient zich ervan bewust te zijn dat de rol groter is dan zijn persoon, 
dat het stuk belangrijker is dan zijn positie en dat de morele 
integriteit van de parlementaire wetten zwaarder weegt dan 
machtspolitieke overwegingen.

Belangrijker dan hemzelf, belangrijker dan zijn partij, belangrijker dan 
de ideologie, belangrijker zelfs dan zijn verplichtingen jegens de 
kiezer, zijn de verplichtingen die de politicus heeft jegens de 
democratie. Continu zal hij zich de vraag moeten stellen of zijn 
handelingen passen bij de politieke moraal die vervat ligt in de 
parlementaire regels en of ze de juridische integriteit en politieke 
legitimiteit ervan niet schaden. Per slot van rekening is iedere 
politicus een passant en zal hij er dus voor moeten zorgen dat het stuk, 
de rollen, de posities, de regels en de politieke moraal intact worden 
nagelaten aan zijn opvolger.

Dat is waar het is misgegaan. En dat is waarom Rutte, Kaag en Hoekstra 
moeten opstappen. Hoe kun je verwachten dat burgers zich houden aan 
wetten en regels als politici zelf de moraal van de democratie aan hun 
laars lappen?

En het is een brevet van onvermogen dat een Duitse journalist ons dat 
moet vertellen.

--------
(c) 2021 De Groene Amsterdammer