[D66] Deschooling Society

Mon Oct 26 10:57:34 CET 2020

repost

On 18-08-2020 18:57, R.O. wrote:
> https://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/20/ivan-illich-de-contraproductiviteit-van-de-megamachines/
>
>
>   Ivan Illich: De Contraproductiviteit Van De Megamachines
>
> 20/01/2013
> tags: convivialiteit 
> <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/convivialiteit/>, Erving 
> Goffman <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/erving-goffman/>, 
> Ivan Illich <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/ivan-illich/>, 
> Lewis Mumford 
> <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/lewis-mumford/>, megamachine 
> <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/megamachine/>, ontscholing 
> <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/ontscholing/>, paul goodman 
> <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/paul-goodman/>, totale 
> institutie <https://libertaireorde.wordpress.com/tag/totale-institutie/>
>
> Ivan <https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/ivan.jpeg>
>
> *Ivan Illich (1926-2002)* /Illich was in de jaren 1970 en 1980 een van 
> de filosofen die in maatschappijkritische kringen de discussie over 
> mens en maatschappij mee bepaalde. Hij was van geboorte Oostenrijker 
> en ‘verwierf’ later verschillende andere nationaliteiten (zoals de 
> Amerikaanse, Mexicaanse en Duitse). Hij studeerde chemie, filosofie en 
> theologie. Hij werd rooms-katholieke priester, die vervolgens wel de 
> Kerk heftig kritiseerde, maar het geloof niet afzwoer./
>
> /Zijn geluid, als mede dat van andere maatschappijcritici, spoelde weg 
> door de neoliberale golf die over wereld kwam. Maar elke golfbeweging 
> heeft zo zijn terugslag. Meer en meer wordt ingezien, dat marktdenken, 
> groei, razende ontwikkelingen, sterk vervreemdende en destructieve 
> effecten hebben. In zulke situaties is het niet opzienbarend dat er 
> wordt teruggegrepen naar oude maar niet verouderde denkbeelden./
>
> /Zo is Illich iemand die denkbeelden heeft ontwikkeld waarvan het 
> waard is ze te onderzoeken voor een hedendaags gebruik. Voor een 
> dergelijk onderzoek biedt de onlangs uitgekomen /Introduction à Ivan 
> Illich/van de Franse filosoof Thierry Paquot een mooie gelegenheid. 
> Waarom zou zijn kritiek op de maatschappij van toen niet kunnen passen 
> op die van nu? Blijkt de vooruitgang dan soms geen mythe? Keren de 
> middelen en de instituties waarvan we ons bedienen, als een bepaalde 
> drempel wordt overschreden, zich dan soms niet tegen zichzelf, dat wil 
> zeggen tegen hun eigen doel? Dat is nu toch niet anders dan voorheen? 
> Over welke instituties en verschijnselen sprak Illich in dat soort 
> gevallen? Wel, ondermeer over onderwijs, arbeid, energiegebruik, 
> medische zorg, transport, economische groei/.
>
> Paq.Ill <https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/paq-ill.jpg>
>
> */De persoon Illich/*
>
> Illich was een veelzijdig man, behorend tot de klasse van 
> ‘geëngageerde intellectuelen’. Paquot, die Illich persoonlijk heeft 
> gekend, beschrijft hem als een radicaal, wiens gedachten uit ‘gemengde 
> grond zijn getrokken’. Door anderen is hij op de meest uiteenlopende 
> wijzen getypeerd, maar geen enkele typering is compleet. Zo is zijn 
> kritiek op instituties, op de technische vooruitgang, op dominante 
> opinies die in de mode zijn, voor een deel terug te vinden bij uiterst 
> links en bij een deel van de ‘ecologisten’. Maar hij is geen 
> theoreticus van de revolutie noch een ‘groene profeet’, betoogt Paquot.
>
> Hij is rooms-katholiek in de leer, heeft de Kerk als instituut onder 
> vuur genomen, maar hij is geen atheïst geworden. Hij blijft een 
> geëngageerde christen. Zo kan men hem anarchist noemen, maar alleen in 
> de zin dat hij gelooft in het /neen/ zeggen tegen ‘macht’ omdat deze 
> houding in zijn ogen het hart van het evangelie uitmaakt. Niet dus 
> omdat hij in de politieke beginselen van het anarchisme gelooft. Zijn 
> scherpe kritiek op een aantal verschijnselen beogen niet het promoten 
> van alternatieve acties. Hij ijvert voor het veranderen van het leven 
> zoals dat door de moderne westerse maatschappij wordt 
> ‘voorgeschreven’, eerder dan het veranderen van de wereld. Aldus vat 
> Paquot zijn werkzame leven samen.
>
> De teksten van Illich worden in de periode 1970 en 1980 beduidend 
> populairder, dan die van de oorspronkelijke bedenkers van de 
> basisgedachten. En daar ligt precies de kwaliteit van Illich: het aan 
> de man en vrouw brengen van zijn denkbeelden. Want hoewel hij 
> bijvoorbeeld het bestaande schoolsysteem hevig kritiseert, leeft hij 
> zich uit als een ‘nomadisch’ docent. Nomadisch, omdat hij zonder 
> moeite – als polyglot – werelddelen over zwerft om aan universiteiten 
> – in deeltijd – onderwijs te verzorgen. Welke thema’s hebben hem 
> beziggehouden die dienstbaar kunnen zijn om op te wekken tot 
> veranderen van het soort leven dat de westerse mens leidt? Paquot 
> heeft zich op dit soort vraagstukken in zijn boek gericht.
>
> */Thematiek/*
>
> Paquot heeft zijn /Introduction/ als volgt opgezet. In een eerste 
> hoofdstuk levert hij een biografische schets over Illich. In drie 
> volgende hoofdstukken behandelt hij de thematiek die Illich 
> bezighield. Vervolgens is er nog een meer ‘methodologisch’ hoofdstuk 
> en een hoofdstuk dat enkele conclusies bevat, alsmede een schets geeft 
> hoe het denken van Illich in Frankrijk is ontvangen. De thematiek die 
> Illich bezighield laat zich in enkele termen vangen, zoals 
> ‘contraproductiviteit’, ‘convivialiteit’, ‘ontscholing’.
>
> De kracht van Illich om die thematiek te behandelen, zit niet alleen 
> in zijn manier van analyseren in combinatie met zijn wijze die analyse 
> te verwoorden, maar ook in het perspectief op de verschijnselen dat 
> dan ontstaat. Zo spreekt hij wel over het afschaffen van scholen, 
> ‘descholing’ in het Engels (/Descholing Society,/ 1971) en in het 
> Nederlands vertaald met ‘ontscholing’ (/Ontscholing van de 
> maatschappij: het einde van een illusie?,/ 1972) maar dat betekent 
> niet dat hij onderwijs wil afschaffen. Met ‘descholing’ opponeert hij 
> tegen de institutie, de verplichte school die instructies geeft ten 
> behoeve van het inpassen van het individu in de bestaande 
> maatschappij- en productiestructuren (disciplinering). Hierin is 
> direct de titel van een tekst van de Amerikaanse anarchist en 
> maatschappijcriticus Paul Goodman (1911-1972) te lezen, te weten diens 
> /Compulsory Mis-education/ uit 1964 (deze tekst is gratis te 
> downloaden; klik HIER 
> <http://www.gyanpedia.in/Portals/0/Toys%20from%20Trash/Resources/books/goodman.pdf>).
>
> Goodman <https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/goodman.jpg>
>
> Goodman heeft een aantal jaren eerder zijn /Growing Up Absurd: 
> Problems of Youth in the Organized System/ (1960) laten verschijnen 
> (in het Nederlands vertaald als /Groot worden is gekkenwerk / 
> Problemen van de jeugd in onze georganiseerde maatschappij/, 1973). De 
> nauwe samenhang tussen de ideeën over onderwijs van Goodman en die van 
> Illich bevreemdt niet als men weet dat beiden jaren, tot aan de dood 
> van Goodman, met elkaar bevriend zijn geweest.
>
> */Contraproductiviteit/*
>
> De thematiek die voor ons van belang is, gelet op de maatschappelijke, 
> door neoliberalisme bepaalde, situatie waarin we leven, is met één 
> woord samen te vatten: /contraproductiviteit/. Het centreert de 
> aandacht van Illich op omslagpunten die maken dat een institutie zich 
> tegen haar eigen doel gaat keren. Zo had onderwijs tot doel de 
> ontplooiing van het individu. Dat individu leert leren (om zo 
> zelfstandigheid op te bouwen). Maar door het meer en meer aanpassen 
> van het instituut onderwijs aan extern geïmplementeerde vereisten, 
> wordt het geïnstitutionaliseerde leren /dresseren/ (en blijft het 
> individu daarmee een afhankelijke). Anarchisten hebben dat al rond de 
> eeuwwisseling van 1900 onderkend. Sommigen zijn toen ‘libertair 
> onderwijs’ gaan ontwikkelen en opzetten (voor meer hierover, klik HIER 
> <http://www.gyanpedia.in/Portals/0/Toys%20from%20Trash/Resources/books/goodman.pdf>).
>
> Het verschijnsel van de contraproductiviteit is niet alleen bij het 
> instituut ‘school’ aan de orde, maar ook bij andere instituties zoals 
> Illich noemt het /transport/ (automobiel), /gezondheidszorg/ 
> (ziekenhuis), /techniek/ (smog). Wat er in al die institutionele 
> sferen zich voltrekt is: het middel keert zich tegen het doel. De 
> automobilist komt in de file vast te zitten. In sommige situaties 
> maakt dit, dat lopen sneller gaat. Het ziekenhuis maakt mensen ziek, 
> een verschijnselen dat Illich blootlegt in zijn /Medical Nemesis/ 
> (1976). Het is in het Nederlands vertaald als /Grenzen aan de 
> geneeskunde: het medisch bedrijf – een bedreiging voor de gezondheid?/ 
> (Bussum, 1975).
>
> Wat er uiteindelijk door de instituties wordt opgeleverd, staat niet 
> langer ten dienste van ons, maar wij zijn er ten dienste van de 
> producties van die instituties en van hun professionals. Dat grijpt zo 
> op ons in, dat we niet meer in staat zijn onszelf in acht te nemen, 
> zelf over onze behoeften te beslissen en die zelf te bevredigen.
>
> In die lijn heeft Illich zich nadrukkelijk met de medische zorg, en in 
> het bijzonder met het ziekenhuis, beziggehouden. Een ziekenhuis, net 
> als andere grote voorzieningen, wordt door hem gezien als een 
> ‘mega-outil’. Het is een term die hij ontleent aan de Amerikaan Lewis 
> Mumford (1895-1990), die in de jaren 1960 over megamachines spreekt, 
> dat wil zeggen over te grote hiërarchische organisaties, ‘machines’, 
> die mensen als hun onderdelen gebruiken.
>
> Het is overigens in die tijd niet vreemd om op die manier te denken. 
> Het is immers de Amerikaanse socioloog Erving Goffman (1922-1982), die 
> dit denken heeft voorbereid met wat hij ‘total institutions’ noemt. 
> Een ‘totale institutie’ is een omgeving waar een groot aantal dezelfde 
> soort mensen verblijven (zieken, gevangenen, arbeiders) die – voor 
> kortere of langere tijd – afgesneden zijn van de rest van de 
> maatschappij. Aldus leiden zij een ingesloten leven, waarbij die 
> omgeving, de ‘totale institutie’, onder controle staat van een formele 
> organisatie. Te denken is aan een ziekenhuis, psychiatrische 
> inrichting, gevangenis, fabriek. Goffman richt zich, in 1957, met name 
> op de psychiatrische inrichting.
>
> Statelijk geweld.2 
> <https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/statelijk-geweld-2.jpg>
>
> */Perversiteit van de megamachine/*
>
> Voor Illich is een ziekenhuis, door zijn ontwikkeling tot megamachine, 
> tot totale institutie, een plek geworden waar mensen ziek worden 
> gemaakt: het oorspronkelijke doel keert zich tegen het instituut. De 
> mens is gereduceerd tot een ziektebeeld. Dat wil zeggen, een arts ziet 
> geen mens (het geheel) maar slechts één element bijvoorbeeld de blinde 
> darm ontsteking.
>
> Die arts kan overigens niet veel anders, omdat hijzelf ook onderdeel 
> is van de megamachine. Hij, de arts, moet zijn ‘targets’ halen. Of de 
> patiënt gebaat zou zijn bij een andere behandeling – of geen 
> behandeling – is de vraag niet, want zou de arts zich dat soort vragen 
> inlaten, dan haalt hij zijn ‘targets’ niet. Op die wijze zijn er 
> ‘machines’ geschapen waar perverse prikkels vanuit gaan. In feite is 
> dat de kern die Illich bestookt – de perversiteit van de megamachine.
>
> Dit maakt zijn aandacht voor /convivialiteit/ begrijpelijk, want dat 
> verschijnsel verwijst naar een samen-leven, waarin de /menselijke 
> maat/ een doorslaggevende rol speelt. Kortom: bij Illich ligt 
> argumentatiemateriaal opgeslagen tegen het neoliberale denken. Dit is 
> ook waar Paquot zijn lezer heen heeft wil leiden. Regelmatig legt hij 
> daarom verbanden naar het heden, zoals bijvoorbeeld naar de Belgische 
> wetenschapsfilosofe Isabelle Stengers, die zich ondermeer met ‘slow 
> science’ bezighoudt. Overigens werkt Paquot dit soort verbanden met de 
> ideeën van Illich niet verder uit, wat zich door de beknoptheid van 
> deze /Introduction/ laat rechtvaardigen.
>
> Nochtans zal opnieuw klinken, dat het allemaal wel erg overdreven is 
> om te zeggen dat de medische zorg mensen ziek maakt. Maar wat als er 
> blijkt, dat een aanmerkelijk deel van de Franse bevolking onder de 
> /benzodiazepines/ zit? Het betreft een groep kalmerende, 
> angstverminderende middelen van chemisch samenstelling. In een artikel 
> van bijna drie pagina’s in het Franse dagblad /Le Monde/ van 12 
> januari 2013, met als titel ‘De valkuilen van een opium van het volk’, 
> zegt de farmaco-epidemioloog Bernard Bégaud: ‘De helft van de personen 
> die in Frankrijk onder de benzodiazepines zit, wordt daarmee behandeld 
> zonder indicatie of zonder voorschrift’. Onderzoek wijst evenwel uit, 
> dat langdurig gebruik van benzodiazepines het risico van dementie doet 
> toenemen…
>
> */Marktplaats/*
>
> Is er een positiever voorbeeld te bedenken om een verband te leggen 
> tussen Illich en een bepaalde hedendaagse ontwikkeling? Ik waag het 
> erop. In /Le Monde/ van 5 januari 2013 werd een aantal wetenschappers 
> over het verschijnsel /Le Bon Coin/ aan het woord gelaten. /Le Bon 
> Coin/ betreft een internet ontmoetingsplaats voor koop, verkoop en 
> ruil van nieuwe en tweede hands spullen, zoals die in Nederland bekend 
> is onder de naam /Marktplaats.nl/. Net als in Nederland heeft dit 
> verschijnsel ook in Frankrijk een grote vlucht genomen. Welke 
> mogelijke invloed gaat er van zo’n ontmoetingsplaats uit, werd aan de 
> verschillende wetenschappers gevraagd.
>
> De manier van kijken die de econome Michèle Debonneuil vertolkt, lijkt 
> me er een die wellicht op aandacht van Illich zou kunnen rekenen. 
> Immers hij keert zich, wat het economisch denken aangaat, tegen 
> ‘ontwikkeling’ (/ontwikkeling/slanden die achter zouden lopen, wat een 
> onzin is), dat wil zeggen hij verzet zich tegen het groei-denken. En 
> wat merkt de Franse econome in dit verband op? Wel, dat de gebruikers 
> van /Le Bon Coin/ op een weg kunnen zitten die wegleidt van het 
> groei-denken, omdat de uitwerking van het idee van /Le Bon Coin/ zich 
> niet meer richt op het hebben van goederen in /eigendom/, maar in 
> /gebruik/. En wat niet meer in gebruik is, wordt weer in roulatie 
> gebracht. Dat vraagt van goederen een behoorlijke duurzaamheid.
>
> Debonneuil verbindt hier aan dat bedrijven lessen uit dit verschijnsel 
> kunnen trekken. Zij moeten evolueren naar andere productiewijzen om 
> aan andere behoeften van consumenten te voldoen – bijvoorbeeld, zo 
> vul ik aan, apparaten op zo’n manier maken, dat ze te repareren zijn. 
> Dit speelt dan in op een beweging tegen /geprogrammeerde veroudering/ 
> (voor meer daarover, klik HIER 
> <https://libertaireorde.wordpress.com/2012/12/24/wegwerpindustrie-goed-voor-de-kassa/>). 
> In dit verband besluit Debonneuil haar betoog met erop te wijzen dat 
> er een uitdaging ligt: het gaat erom de economie van ‘meer willen 
> /hebben/’ te buigen naar een economie van ‘beter zijn’.
>
> As.Ill <https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/as-ill.jpg>
>
> Uiteraard is dit niet een voldoende en enige weg. De aanval tegen de 
> neoliberaal geïnfecteerde maatschappij zal vanuit een 
> veelfrontenstrategie moet worden opgezet. Illich draagt daar 
> argumentatiemateriaal voor aan. Daarom is het goed dat diens gedachten 
> weer onder de aandacht van het publiek worden gebracht.
>
> Thom Holterman
>
> PAQUOT, Thierry, /Introduction à Ivan Illich/, Éditions La Découverte, 
> Paris, 2012, 123 blz., prijs 10 euro.
>
> *Aantekening*
>
> Een kleine tien jaar terug heeft /de AS/ (nummer 146, zomer 2004) een 
> themanummer gewijd aan Ivan Illich. Daarin vindt men ondermeer van 
> Hans Ramaer een bespreking van de conviviale wereld van Illich; Roger 
> Jacobs schrijft over de ontscholing van de maatschappij; waarna Marius 
> de Geus de ecologische visie van Illich behandelt. Jaap van der Laan 
> houdt zich vervolgens bezig met de grenzen aan de geneeskunde. Judith 
> Metz is kritisch over de gender opvatting van Illich. Daarna volgen 
> nog (a) een vertaalde tekst van Illich, (b) een artikel waarin zijn 
> gedachtegoed nog eens wordt bekeken en (c) een interview met hem.
>
> Voor dit nummer kan men terecht op de site van /de As/ (klik HIER 
> <http://www.tijdschrift-de-as.nl/>).
>
> On 18-08-2020 15:13, R.O. wrote:
>>
>> https://media.s-bol.com/mmAxOnmNkMG/703x1200.jpg
>>
>>
>> Het boek van lllich is een maatschappij-kritische aanval op de 
>> overheersing van de technocratie en de bureaucratie in de 
>> geïndustrialiseerde maatschappij. De 'ontscholing' richt hij in de 
>> eerste plaats op een zo vanzelfsprekende institutie als het onderwijs.
>> De ideeën van lllich zijn vaak verrassend doordat hij vaak algemeen 
>> aanvaarde èn als progressief geachte opvattingen op originele wijze 
>> ter discussie stelt: de twijfel aan het nut van de leerplicht; de 
>> discriminatie door een elitair diploma systeem; het feit dat 
>> onderwijs de armoede niet kan opheffen, doch integendeel de mens meer 
>> afhankelijk wordt.
>> lllich heeft een boek geschreven dat de lezer zal fascineren door de 
>> scherpe formuleringen, door de directe aanval op dierbare zekerheden 
>> ... Hoewel zijn boek ontstaan is uit zijn arbeid in New York en 
>> Cuernavaca sluit zijn kritiek ook aan op de situatie in ons land. Wij 
>> denken hierbij in het bijzonder aan de discriminatie van de 
>> arbeidersjeugd in ons schoolsysteem, aan het probleem van de macht 
>> van de leraar en de onmacht van ouders en leerlingen.
>> De kritiek op de school komt bij lllich voort uit een mens- en 
>> maatschappijbeschouwing, waarin een sterk accent gelegd wordt op de 
>> ontplooiing van het individu. Toch moet de vraag gesteld worden of 
>> lllich in zijn mens- en maatschappijopvatting niet al te zeer 
>> gebonden is aan het verleden. In zeer korte tijd is zijn boek één van 
>> de meest besproken publicaties over onderwijsproblemen geworden. En 
>> terecht, want dit verscherpte kritische beeld van een verschoolste 
>> school dwingt tot een herbezinning op de taak van de school in onze 
>> samenleving.
>> prof. dr. L. van Gelder
>>
>>
>> On 18-08-2020 14:59, R.O. wrote:
>>>
>>> *Ivan Illich*: /Deschooling Society./ This is one of the most 
>>> important books that at once offers a critique of culture and social 
>>> institutions and offers feasible ways for de-institutionalising 
>>> society and most import deschooling it. Already in 1971, the book 
>>> already made reference to popularising knowledge and information 
>>> through libraries and technologies of the text, such as web nets. 
>>> Ivan Illich was a brilliant philosopher and any of his books are, in 
>>> fact, a must to read. If you haven’t yet, I’d recommend you start 
>>> with this book.
>>>
>>> https://encrypted-tbn3.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRgcdqnsDutG221sdFCrQiyMKh30FQJKhhRVoIzWyQQ_SZJJzyX
>>>
>>> https://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_Illich
>>>
>>> https://en.wikipedia.org/wiki/Deschooling_Society
>>> https://www.onderwijsfilosofie.nl/deschooling-society/
>>> https://monoskop.org/images/1/17/Illich_Ivan_Deschooling_Society.pdf
>>>
>>>
>>>
>>> _______________________________________________
>>> D66 mailing list
>>> D66 at tuxtown.net
>>> http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66
>>
>> _______________________________________________
>> D66 mailing list
>> D66 at tuxtown.net
>> http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66
>
> _______________________________________________
> D66 mailing list
> D66 at tuxtown.net
> http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20201026/b8398f6b/attachment-0001.html>