[D66] Gevallen Engel (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #354)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  9 oktober 2020
Auteur: Maarten Van Gestel
URL:    
https://www.trouw.nl/binnenland/wetenschapper-sekteleider-of-megamafklapper-wie-is-willem-engel~b44dd0f0/
WebTV:  https://www.youtube.com/watch?v=V7NmiJODb0w
         https://www.youtube.com/watch?v=wbcLI3A9Ve8
Ref:    https://viruswaarheid.nl


Wetenschapper, 'sekteleider' of 'megamafklapper': Wie is Willem Engel?
----------------------------------------------------------------------

In een half jaar tijd veranderde hij van de Nederlandse koning van de 
Braziliaanse dans zouk tot 'sekteleider' van coronasceptisch Nederland 
of - in zijn eigen woorden - 'de hofnar van de politiek?' Hoe deed hij 
dat? Wie is Willem Engel?

Knuffelen is zelden politiek meer geladen geweest dan in 2020. Dat bleek 
vorige week dinsdag toen Viruswaarheid-voorman Willem Engel tijdens een 
interview met open armen op een journalist van Powned afstapte. 'Nee, 
nee, nee', zei de journalist nog, die het gezicht van coronasceptisch 
Nederland bij een demonstratie in Den Haag wilde confronteren met 
#ikdoenietmeermee, de mislukte actie waarin BN'ers zich uitspraken tegen 
de overheidsmaatregelen, ontstaan onder de vleugels van Engel. Maar de 
actievoerder met dreadlocks manoeuvreerde zich alsnog voorbij de roze 
microfoon in een poging tot omhelzen. 'Laten we dat niet doen', 
reageerde de journalist, terugstappend en zijn gezicht afwendend. 
Ondanks de anderhalvemeterregel wist Engel hem toch te omarmen. 
Viruswaarheid-medestanders applaudisseerden. 'Goed zo!'

Er is geen fragment dat Engel, de bekendste anti-maatregelen-activist 
van Nederland, en zijn plek in het coronadebat beter uitbeeldt dan deze 
knuffel. Met zijn warme lach en leus 'liefde en waarheid' wekt de 
dansschoolhouder en gesjeesd promovendus de indruk van een goedwillende 
hippie. Tegelijkertijd laat hij zich niet stoppen in het bereiken van 
zijn doel, namelijk de afschaffing van alle coronamaatregelen en het 
ongeldig verklaren van de huidige coronatesten, die in zijn ogen 
'frauduleus' zijn. Wie hem niet zint kan rekenen op rechtszaken of 
aangiftes, of dreigementen daartoe. Zo was de directe aanleiding voor de 
confrontatie van Powned een 'officiele waarschuwing' die Engel gestuurd 
had, nadat hij niet gediend was van het Powned-interview met rapper 
Famke Louise over #ikdoenietmeermee.

Eind mei werd Willem Engel plots beroemd met een interview op Cafe 
Weltschmerz, YouTubekanaal voor 'andersdenkenden', waarin hij kritiek 
uitte op de maatregelen van de overheid. Inmiddels is het debat rondom 
de maatregelen en Engels actiegroep Viruswaarheid (voorheen 
Viruswaanzin) verhard. Deze week werd een 39-jarige man aangehouden die 
Engel bij zijn huis bedreigde ('Ik ga je kapot maken!'), achtervolgde en 
zijn raam insloeg. De oorzaak: na een (volgens Engel zelf verkeerd 
begrepen) oproep had een Viruswaarheid-activist de telefoniste van een 
verpleeghuis 'een pijnlijke, eenzame dood' toegewenst.


Engel knuffelt volop

Uit een peiling bleek deze week dat een meerderheid van de Nederlanders 
strengere maatregelen wil om het coronavirus in te dammen. Ondertussen 
pleit een kleine groep fanatici, waarvan Engels actiegroep Viruswaarheid 
de bekendste is, juist voor de afschaffing van alle beperkingen. Engel 
gelooft onder meer niet in de verspreiding van het virus via contact en 
knuffelt dus volop. Sterker nog: hij gelooft dat het gebrek aan fysiek 
contact vele malen gevaarlijker is voor de volksgezondheid dan het 
coronavirus. Engel is fel tegen mondkapjes (of 'muilkorven' in 
Viruswaarheid-jargon) - ze zouden in Duitsland zelfs tot dode kinderen 
geleid hebben, deelt hij regelmatig op Facebook met linkjes naar obscure 
nieuwssites.

Wie is Engel eigenlijk? En hoe veranderde hij in een half jaar tijd van 
de Nederlandse koning van de Braziliaanse dans zouk tot 'sekteleider' 
van coronasceptisch Nederland of - in zijn eigen woorden - 'de hofnar 
van de politiek?'

In zijn woonplaats Rotterdam, waar Engel opgroeide in een gezin van vier 
kinderen en tien stiefkinderen, is zijn achternaam al langer berucht. 
Zijn vader Cees Engel stond bekend als 'huisjesmelker' en 
'krottenkoning', omdat hij panden onder erbarmelijke omstandigheden 
verhuurde. Hij was tevens eigenaar van de omstreden camping Fort Oranje 
in Noord-Brabant. Ook hij voerde rechtszaken tegen de autoriteiten, en 
werd door de gemeente voor naar verluidt 13 miljoen euro uitgekocht. 
'Als kind schaamde ik me nog als mijn vader op straat stond te 
urineren', zei Engel in juni tegen Het Parool. Inmiddels heeft hij net 
zo'n 'kritische' houding jegens de overheid ontwikkeld als zijn vader.

Dat was aan het begin van de coronacrisis nog anders. Willem Engel stond 
toen achter het overheidsbeleid en sloot zijn Rotterdamse dansschool 
zelfs voor de 'intelligente lockdown'. Maar alles veranderde toen hij 
tijdens de sluiting van zijn school de 'de labjas opnieuw aantrok'. 
Twaalf jaar eerder had Engel zijn promotieonderzoek in de biofarmacie 
afgebroken voor de Braziliaanse dans zouk - hij was te 'onrustig' en 
vond de wetenschapswereld 'dogmatisch'. Nu speurde hij naar eigen zeggen 
fanatiek het internet af naar onderzoeken. Hij ging 'graven' en kwam tot 
de conclusie dat het coronavirus enkel voorkomen kan worden door onder 
andere de verbetering van het immuunsysteem en ventilatie, niet door de 
voorgeschreven overheidsmaatregelen. Met de Nederlandse regering voelde 
hij 'een vertrouwensbreuk'.


'By far het beste interview over corona'

Engels interview op Cafe Weltschmerz vormde het startsein voor zijn 
carriere als actievoerder en leidde tot de verwekking van zijn 
actiegroep. Maurice de Hond, die net als Engel oordeelt dat het virus 
zich vooral via kleine druppeltjes door de lucht verspreidt, noemde het 
destijds 'by far het beste interview' dat hij over corona had gezien. 
Engel schoof aan bij de talkshowtafels van 'Jinek' en 'Beau', duizenden 
mensen toonden zich solidair met Viruswaanzin.

Het charisma waarmee Engel zijn volgelingen en vrijwilligers nu leidt, 
had hij al in 1997 als student biofarmacie, zegt universitair docent 
Bobby Florea, die hem destijds bij practica begeleidde. Engel was 
eigenzinnig: kwam vaak te laat en lag tijdens de les met hoofd en 
dreadlocks voorovergebogen op zijn armen - dan kon hij 'beter 
luisteren'. 'Willem is heel slim, heel charmant, en heel kritisch', zegt 
Florea. 'Eigenlijk de perfecte houding voor een wetenschapper.' Maar, 
voegt Florea daaraan toe: 'Willem is kritisch, behalve naar zijn eigen 
optreden. Hij vindt zichzelf te geweldig.'

Collega-dansleraar Monique Struch, die Engel de salsa leerde en later 
zouk-docent maakte, ziet dat anders. 'Willem is overtuigd van zijn eigen 
mening, maar doet dat absoluut vanuit een goed hart.' Zijn dansstijl 
laat zien wat voor persoonlijkheid hij heeft, zegt Struch. 'Krachtig, 
als een sterk persoon, iemand die goed kan leiden en creatief kan 
denken.' Engel blinkt volgens haar uit in het 'leren leiden' aan heren 
en het 'leren volgen' aan dames. 'Door zijn charisma en zijn energy.' 
Die energie en toegankelijkheid verklaren deels zijn aantrekkingskracht. 
Wie naar Engels uiteenzettingen over het virus luistert, krijgt soms het 
gevoel dat hij de ins en outs over corona helderder en duidelijker kan 
uitleggen dan de afstandelijke hoogleraren van het RIVM.

Maar in hoeverre kan Engel zichzelf wetenschapper noemen? 'Als je al 
twaalf jaar geen deel meer uitmaakt van de wetenschappelijke wereld', 
zegt Florea, 'moet je dat naar mijn mening niet doen.' Engel brak zijn 
promotieonderzoek vroegtijdig af en ook zijn oud-promotors tonen zich 
enigszins kritisch naar Engels zelfverklaarde expertise op het gebied 
van aerosolen. 'Hij weet vanuit zijn proefschrift veel over fijne 
druppels in de context van electrospray en massaspectrometrie', zei 
hoogleraar Thomas Hankemeier in juni tegen de Volkskrant. 'Dat is niet 
hetzelfde als aerosolen afkomstig van mensen die virussen overdragen.'

Terwijl de Nederlandse coronamaatregelen in de periode na de lockdown 
relatief mild waren, werden Engels uitingen juist feller. De 
mondkapjesplicht in delen van Rotterdam vergeleek hij met de Jodenster, 
de Nederlandse politiek stond een lynchpartij a la gebroeders De Witt te 
wachten. Voor wie bij geschiedenisles is ingedommeld: dat was een 
bloederige lynchpartij van politici waarbij tenen, vingers, duimen, 
oren, neuzen, lippen, tongen en handen werden afgesneden. Engels taal op 
sociale media werd populistischer: met 'hogepriester-virologen' en 
'halfgoden-ministers' tegenover 'het volk', met media 'die likken naar 
boven' en 'trappen naar onder'. Hij spande rechtszaken aan tegen de 
autoriteiten met behulp van Viruswaarheid-prominent Jeroen Pols, de 
jurist van Engels broer. Tot nu toe werden die rechtszaken - onder meer 
tegen de legitimiteit van de beperkingen en de plaatselijke 
mondkapjesplicht - steeds verloren.


Van een 'grote actie' kwam weinig terecht

Niet alleen die rechtszaken gaan moeizaam. Want hoewel de vraag naar de 
proportionaliteit van de coronamaatregelen juist meer wordt gesteld dan 
in het voorjaar, blijkt het niet eenvoudig om grotere aantallen mensen 
te mobiliseren voor Engels gedroomde 'volksopstand'. Tijdens zijn 
confrontatie met Powned kondigde hij 'een grote actie' aan voor een paar 
dagen later, waar weinig van terechtkwam. Mogelijk omdat de beperkingen 
in Nederland vergeleken met andere landen mild zijn, en veel burgers 
liever strengere maatregelen willen dan soepelere. In juni vond 
Viruswaarheid nog bijval van bekende horecaondernemers zoals Won Yip, 
die een protestevenement tegen de maatregelen wilden steunen. Maar zeker 
na uitspraken over Jodensterren - of 'Hitlerjugend' voor kinderen die 
over anderhalve meter afstand leren - kwam Engel onder vuur te liggen. 
Columnist Ozcan Akyol noemde hem een 'moderne sekteleider' en 
'volksmenner' en zelfs het rechts-populistische medium 'De Dagelijkse 
Standaard' bestempelde hem als 'megamafklapper'. Zelf ontkent Engel - 
die in interviews nog altijd even rustig, charismatisch en goedlachs 
overkomt - geradicaliseerd te zijn. Zijn volgers roept hij op vooral 
'liefde' te tonen.

Tijdens een Zoommeeting eind september beklaagt Viruswaarheid-kernfiguur 
en danscollega Mordechai Krispijn zich erover dat hun acties niet meer 
mensen trekken. Zelf gelooft hij dat ze 100.000 mensen zouden moeten 
kunnen mobiliseren, maar het aantal verschillende coronakritische 
Facebookgroepen (zoals 'NEE tegen de Corona maatregelen?' en 'Nederland 
wordt wakker') leiden er volgens hem toe dat er maar weinig wordt 
samengewerkt. Engel beklaagt zich eveneens over de 'censuur' van sociale 
media die Viruswaarheid tegenwerken. De huidige slogan 'liefde en 
waarheid', opvolger van 'liefde en geduld', moet daarom plaats gaan 
maken voor de leus 'liefde en eenheid', in de hoop meer activististen te 
verenigen.

Wat ook opvalt in die Zoombijeenkomsten is hoe Engel soms neigt van 
(semi-)wetenschappelijke kritiek naar complotdenken. Engel begint een 
videobelsessie eind september met een mededeling over de 'war on cash' 
die gaande zou zijn. Hij beweert dat minister Hoekstra 'verboden' heeft 
'dat je met meer dan drieduizend euro over straat mag'. (Dit klopt niet: 
contante betalingen vanaf drieduizend euro zijn verboden, om witwassen 
tegen te gaan, red.) Conclusie, vult jurist Pols aan: de coronacrisis is 
'vooral geen gezondheidscrisis', maar 'een actie om tot een hele nieuwe 
economie te komen'.

Als burger zou je daarnaast naief zijn als je nog gelooft dat 'de 
overheid het beste met je voor heeft', zegt Krispijn in een andere 
Zoombijeenkomst. Basisopvattingen die exemplarisch zijn voor 
complotdenkers, zegt communicatiewetenschapper Judith Moller 
(Universiteit van Amsterdam). 'Het idee dat de politiek een geheim, 
kwaadaardig plan heeft richting de gewone man.'


Hij is steeds moeilijker te duiden

Die mix van 'de overheid heeft boze plannen' en het Maurice de 
Hond-achtige aerosolenverhaal maakt Engel steeds moeilijker te duiden, 
vindt Moller, die onderzoek doet naar complotdenken. Moller denkt dat 
'cognitieve dissonanties' een rol spelen in het wereldbeeld van Engel. 
'Als je uitkomt voor een afwijkende mening, word je daar steeds op 
aangesproken. Dan ga je op zoek naar: wat bevestigt mijn wereldbeeld, en 
dan ga je alles aan elkaar lijmen.'

Engel benadrukt steeds dat hij geen complotdenker is en dat hij zich 
'alleen op feiten' baseert: maar door steeds bevestiging van zijn eigen 
denken te zoeken belandt hij volgens Moller 'in het proces van 
radicalisering dat typisch is voor complotdenkers'.

Wat is de toekomst van Engel en Viruswaarheid? Engel zei eerder deze 
week 'dat het heel belangrijk is dat we niet escaleren, niet 
radicaliseren, niet laten provoceren of zelf provoceren'. Facebook en de 
main­streammedia mogen hem dan censureren, Engel zegt vijftig 
'verzetsgroepen' gemobiliseerd te hebben, onder meer op de Antillen. 
Eind oktober gaat Viruswaarheid met Belgische en Duitse equivalenten 
protesteren in Brussel, centrum van 'de Europese superstaat', die Rutte 
volgens Engel als een marionet door de coronacrisis heen laat dansen. 
Moet Engel zelf geen politiek kandidaat worden, vroeg een interviewer 
van Cafe Weltschmerz hem vorige week? Nee, zegt Engel: 'Ik ben de hofnar 
van de politiek, van de wetenschap en de media.'

De hofnar?, vraagt de interviewer. 'Het probleem is dat je nu meer wordt 
gezien als de sekteleider of kwade genius.' Volgens Engel is die 
portrettering het gevolg van media die zich 'persoonlijk aangevallen' 
voelen door zijn kritische geluid. 'Volgens mij is in de samenleving 
echt wel duidelijk waar Viruswaarheid over gaat. Over liefde. Over 
waarheid. Over geduld en over samen.'

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.