[D66] Terugkijken: Hoe de aanpak van de eerste coronagolf uiterst traag op gang kwam (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #345)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  6 oktober 2020
Auteur: Niels Klaassen & Peter Winterman
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/hoe-de-aanpak-van-de-eerste-coronagolf-uiterst-traag-op-gang-kwam~a26d78ce/


Hoe de aanpak van de eerste coronagolf uiterst traag op gang kwam
-----------------------------------------------------------------
De aanpak van de eerste coronagolf kwam slechts mondjesmaat en pas laat 
op gang. Dat blijkt uit adviezen van topambtenaren en zorgbestuurders 
aan het kabinet, waarvan de verslagen door deze nieuwssite zijn 
opgevraagd.

Al eind januari - een maand voor de eerste officiele coronabesmetting in 
Nederland - werd door topambtenaren en GGD-bestuurders gevreesd voor een 
tekort aan mondkapjes en andere beschermingsmiddelen. Toch duurde het 
nog tot eind maart voordat de inkoop en verdeling van de 
beschermingsmiddelen landelijk was geregeld.

Nieuwe documenten laten zien dat de aanpak van de eerste coronagolf 
uiterst traag op gang kwam. Het gaat om verslagen van het Bestuurlijk 
Afstemmingsoverleg (BAO), die door diverse media zijn opgevraagd en 
vandaag openbaar worden gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid.


BAO

Het BAO - met daarin onder anderen topambtenaren, GGD'ers en 
zorgbestuurders - beoordeelt de adviezen van het Outbreak Management 
Team (OMT) op 'bestuurlijke en politieke haalbaarheid'. Op basis van de 
adviezen van het OMT en het BAO nam het kabinet besluiten over de 
coronamaatregelen.

Als het coronavirus Nederland officieel nog lang niet heeft bereikt - op 
28 januari dit jaar - adviseert het BAO 'om de beschikbaarheid van 
persoonlijke beschermingsmiddelen te inventariseren voor de 
verschillende beroepsgroepen'. Dan al leven er zorgen over mogelijke 
tekorten aan mondkapjes, brillen, schorten en handschoenen.

Maar daarna blijft het bestuurlijk lange tijd stil: een maand lang komen 
de adviseurs van het OMT en bestuurders van het BAO niet bijeen, terwijl 
het virus dan al om zich heen grijpt in Europa (Frankrijk constateert 
het eerste coronageval op 24 januari, Belgie op 3 februari).


Acuut tekort

Pas op 28 februari - een dag nadat het virus officieel in Nederland is 
gearriveerd - komt het BAO opnieuw bij elkaar. En dan is het tekort aan 
materialen meteen acuut: 'gezien de wereldwijde schaarste' wordt 
geadviseerd om mondmaskers centraal in te kopen en te verdelen. Maar ook 
daar gaat tijd overheen. Pas een krappe maand later - op 24 maart - 
wordt het Landelijk Consortium Hulpmiddelen opgericht.

Februari lijkt daarmee een verloren maand geworden in de aanpak van de 
eerste golf. De kans om toen op grote schaal mondkapjes, schorten en 
brillen in te kopen, werd niet benut. Het ministerie van Volksgezondheid 
zegt daar later over dat er eind januari 'geen signalen van tekorten' 
waren. In februari waren er slechts problemen met de levering van 
spullen bij 'een enkele zorginstelling'.

Toch gaan op 28 februari alle alarmbellen binnen het BAO af. De tekorten 
lopen zo op dat de Nederlandse Federatie van Universitair Medische 
Centra (NFU) niet veel later oppert om per direct alle ingrepen bij 
priveklinieken stop te zetten, zodat zij hun voorraden beschikbaar 
kunnen stellen aan ziekenhuizen. En als een megalading mondkapjes wordt 
afgekeurd vanwege de beroerde kwaliteit, suggereert het BAO dat de 
maskers misschien 'in een andere setting toch bruikbaar' zijn.

Ook als het gaat om corona in verpleeghuizen, wordt pas laat ingegrepen. 
Zo wordt door de bestuurders lang volgehouden dat preventief gebruik van 
mondmaskers alleen nodig is als er sprake is van 'nabij contact en bij 
behandeling van (mogelijk) besmette bewoners'. De schaarste aan 
beschermende spullen lijkt daarbij een grote rol te spelen, al ontkent 
het kabinet, ook onlangs nog in een brief aan de Tweede Kamer, dat het 
tekort aan middelen de gebruiksvoorschriften bepaalt.


Mondkapjes

Het BAO-verslag op 20 april stelt dat mondkapjes onnodig zijn in 
verpleeghuizen en afdelingen waar geen corona(verdenking) is. Daarbij 
wordt wel direct de relatie met het tekort gelegd: 'In de overige 
situaties is het (preventief) gebruik van mondkapjes niet nodig en 
draagt het slechts bij aan de schaarste. Hier is onrust over, het is 
heel belangrijk om daar heel helder over te zijn.'

Vandaag de dag zijn de richtlijnen veel ruimer en adviseert de 
beroepsgroep voor ouderengeneeskunde aan medewerkers en bezoekers in 
regio's waar het virus hard rondgaat - nu in 14 van de 25 GGD-gebieden - 
om preventief medische mondmaskers te gebruiken bij al het 
patientcontact binnen 1,5 meter.


Polderen

Uit de verstrekte verslagen rijst verder het beeld van een land dat heel 
even dacht al polderend een pandemie te lijf te kunnen gaan. Terwijl het 
nationale zorgsysteem compleet gedecentraliseerd is, met regionale 
zorgoverleggen en onderling fel concurrerende ziekenhuizen, vergt de 
crisis centrale aansturing. Die wordt in maart snel opgetuigd, met een 
strak geregisseerde verdeling van materialen en ziekenhuisbedden, zelfs 
met hulp van defensie.

Ook het BAO-overleg zelf blijkt weinig geschikt voor crises als deze. 
Steeds moesten de deelnemers met stoom en kokend water vergaderen, 
meteen na een OMT-advies hadden ze maar heel even de tijd om te lezen en 
te reageren. Daarbij groeit het overleg uit zijn jasje, omdat steeds 
meer belanghebbenden meepraten. In mei gaat het mes in het aantal 
uitnodigingen. 'Dit overleg werkte prima voor andere uitbraken, maar 
voor een acute crisis als deze niet echt', zegt een ingewijde.


'Accepteer sterfte'

Opvallend is dat het BAO klaagt over het gebrek aan een 
langetermijnperspectief bij het kabinet. Op 14 april adviseren de 
bestuurders om 'helderheid' te geven over het feit dat zieken en doden 
niet voorkomen kunnen worden. 'Als Covid blijft circuleren, moeten we 
een zekere morbiditeit en mortaliteit accepteren', schrijven ze. 'Dat 
moet voor iedereen duidelijk zijn en we moeten met elkaar, binnen een 
politiek-maatschappelijke context, de gevolgen van keuzes accepteren'.

Eind juni zien de betrokken bestuurders met nog slechts tientallen 
nieuwe gevallen per dag serieuze mogelijkheden om het coronavirus 
'verder in te dammen'. Mondkapjes lijken daarbij onnodig, ondanks een 
nieuw internationaal WHO-advies om ze wel te dragen. Maar die mondiale 
richtlijn heeft 'onvoldoende wetenschappelijke basis' en is 'niet van 
toepassing op de situatie in Nederland'.

Waarom er in februari een maand lang geen BAO was en wat er ondertussen 
wel gebeurde om de tekorten te voorkomen, blijft onduidelijk. Het 
ministerie van Volksgezondheid kon deze en andere vragen gisteren niet 
beantwoorden.

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.