[D66] De vrijblijvendheid bij het dragen van mondkapjes is een vergissing (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #403)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  7 november 2020
Auteur: Sander van Mersbergen
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/de-vrijblijvendheid-bij-het-dragen-van-mondkapjes-is-een-vergissing~aef59319/


'De vrijblijvendheid bij het dragen van mondkapjes is een vergissing'
---------------------------------------------------------------------

Vanuit corona-gidsland Duitsland ziet de Nederlandse scheikundige Jos 
Lelieveld (65) de discussie in zijn vaderland soms met gefronste 
wenkbrauwen aan. Hij droeg er persoonlijk aan bij dat mondkapjes en 
ventilatie een belangrijk onderdeel zijn van het Duitse beleid, en snapt 
niet dat Nederland zo talmt. 'Neem het zekere voor het onzekere.'

Bij onze oosterburen heb je een instantie die luistert naar de 
intrigerende naam 'Leopoldina'. Het is de Duitse Nationale Academie der 
Wetenschappen, en in het coronadebat is het Leopoldina een factor van 
belang. Als de wetenschap het nodig acht om een advies uit te brengen 
aan de regering van Mutti Merkel, klimmen de knapste koppen van het land 
in de pen.

Een van de specialisten waar Leopoldina een beroep op doet is Jos 
Lelieveld, een Nederlander die zich 20 jaar geleden in Duitsland 
vestigde. Na omzwervingen langs onder meer Utrecht, Stockholm en 
Californie vond hij in Mainz zijn plek. Daar werd de atmosferisch 
chemicus directeur van het Max Planck instituut. Lelieveld (65), geboren 
in Den Haag, geldt als autoriteit op zijn vakgebied. Zijn werk 
concentreert zich op het verband tussen luchtkwaliteit en gezondheid. Nu 
heeft corona daarbij zijn volle aandacht.

Tot Lelievelds grote tevredenheid zijn mondkapjes en ventilatie al 
maanden onderdeel van het Duitse overheidsbeleid. 'Deze zomer was ik in 
Nederland en zag ik in winkels niemand een mondkapje dragen. Ik was echt 
verbaasd. Er zijn maar een paar dingen die echt helpen om de 
verspreiding van het virus te beperken. Sommige maatregelen zijn heel 
hard, het sluiten van de horeca bijvoorbeeld. Maar een mondkapje dragen: 
dat is helemaal geen harde maatregel.'

Het Leopoldina is een soort Redteam, maar dan met ruim 400 jaar 
historie, breed geaccepteerd gezag en een achterban van ongeveer 1600 
academici uit 30 landen. Economen, juristen, virologen, sociologen: noem 
maar op. Als het Leopoldina een advies schrijft, heeft dat impact. De 
president geeft een persconferentie, waarvan media uitgebreid verslag 
doen. Vervolgens is het aan de politiek om te beoordelen wat er met het 
advies gebeurt.

De adviezen van het Leopoldina dragen duidelijk Lelieveld's stempel. Hij 
is ervan overtuigd dat in binnenruimten aerosolen (microscopisch kleine 
druppeltjes) een belangrijke rol spelen in de verspreiding van het 
coronavirus. Die aerosolen worden geproduceerd bij het uitademen en 
spreken - vooral bij luid spreken en zingen.

In hun meest recente advies beschrijven de wetenschappers hoe burgers 
veilig de taaie coronawinter in moeten. Vier regels zijn cruciaal: 
afstand houden, persoonlijke hygiene, het dragen van een mondkapje en 
regelmatige luchtverversing in besloten ruimtes, indien nodig 
ondersteund door 'een krachtig luchtfiltersysteem'.

Uit het stuk van Leopoldina: 'Ook al zijn nog niet alle feiten bekend 
(over aerosolenoverdracht, red.): een correct gedragen masker in 
combinatie met frequente luchtverversing verkleint het risico op 
virusoverdracht wezenlijk. Berekeningen laten zien dat regelmatig 
ventileren het risico op besmetting met 50 procent verkleint, terwijl 
het daarbovenop dragen van een masker het risico zelfs vijf tot tien 
keer zo klein maakt.'


In Nederland was het standpunt lange tijd dat er geen wetenschappelijk 
bewijs is voor het dragen van mondkapjes.

'Daar heb ik me over verwonderd. Iedereen leek een mening te hebben, 
maar de wetenschap is duidelijk: mondkapjes werken. In Azie hebben ze 
dat al lang en breed aangetoond, dat bewijs heeft Nederland blijkbaar 
nooit bereikt. Je moet alleen wel zorgen dat minstens tachtig procent 
van de mensen ze dragen. Dan pas werkt het echt.'


Hoe kijkt u als buitenstaander naar de Nederlandse situatie?

'Ik ben al twintig jaar weg, maar heb gewoon nog Nederlandse televisie. 
Ik kan niet zeggen dat ik onder de indruk ben. Ik vind dat premier Rutte 
het goed doet, hij communiceert sterk en legt de maatregelen goed uit. 
Maar de vrijblijvendheid bij het dragen van mondkapjes is een 
vergissing. Voor het beleid hangt alles aan het RIVM. Dat is niet goed.'


Hoe zou dat anders moeten?

'In Duitsland brengt het Leopoldina alle disciplines samen. Er wordt ook 
heel duidelijk gekeken naar de effecten op de psyche en het welzijn van 
mensen, bijvoorbeeld. Ik vraag me af waarom de Nederlandse Academie van 
Wetenschappen die rol niet speelt.'

Zowel qua ventilatie als qua mondkapjes schuift Nederland langzaam op. 
Er komt een mondkapjesverplichting in publieke binnenruimtes, en op de 
RIVM-site is advies over ventilatie te vinden. Toch blijft het 
schoorvoetend. Zowel mondkapjes als ventilatie staan niet bij de vijf 
belangrijkste maatregelen.

Daarmee wijkt het pakket basisregels af van het advies van 
wereldgezondheidsorganisatie WHO. 'Mondkapjes moeten onderdeel zijn van 
een uitgebreide 'Do it all!'-benadering', schrijft de WHO. 'Daarbij 
horen ook afstand houden, het vermijden van drukke, gesloten plekken 
waar afstand houden moeilijk is, ventilatie verbeteren, handen wassen en 
in de elleboog niezen.'

Het RIVM bestrijdt niet dat situaties denkbaar zijn waarin 
virusoverdracht via aerosolen plaatsvindt. Maar het kan nooit de 
hoofdroute zijn, legde Jaap van Dissel vorige week in de Tweede Kamer 
uit. In dat geval had het virus zich dit voorjaar heel anders (lees: 
sneller) verspreid, stelt hij. Overdracht via direct contact en grote 
druppels is de hoofdmoot. Afstand houden blijft daarom de hoeksteen van 
het beleid.

Ondertussen woedt het debat voort, op Twitter worden er complete 
digitale veldslagen om uitgevochten. Vanuit Duitsland ziet Lelieveld het 
met gefronste wenkbrauwen aan. Voorlopig hebben hij en de Duitsers de 
cijfers aan hun zijde. Hoewel het aantal besmettingen ook daar inmiddels 
stevig oploopt, hebben we er in Nederland op tweewekelijkse basis nog 
altijd drie keer zoveel.


Belangrijke wetenschappers hier zeggen dat nooit aangetoond is hoe 
aerosolen het virus overdragen, en dat je er daarom je beleid niet op af 
kunt stemmen. Dat eerste klopt toch?

'Als je dat zegt heb je het echt niet begrepen. Het is haast niet 
mogelijk om een klinisch onderzoek op te zetten waarbij je dat aantoont. 
Dan zou je mensen moeten blootstellen, en dat is niet ethisch. Dat geldt 
ook voor onderzoeken naar roken of luchtvervuiling: dus moet je het op 
een andere manier aanpakken. Er is overweldigend statistisch bewijs dat 
besmettingen in binnenruimtes veel vaker voorkomen. Daar moet je iets 
mee doen.'


Denkt u dat aerosolen de belangrijkste verspreidingsroute zijn? Durft u 
daar een percentage op te plakken?

'Percentages heeft helaas niemand, maar ik zou zeggen: neem het zekere 
voor het onzekere. Kijk: misschien heeft het RIVM gelijk, en vindt de 
meeste verspreiding plaats via grote druppels en contact. Maar het zou 
goed zijn zulke uitspraken met wetenschappelijke publicaties te 
verbinden, zodat er discussie over plaats kan vinden. In de literatuur 
is de discussie over aerosolen in elk geval open, met voors en tegens.'

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.