[D66] Jetten & Europa

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   HP / De Tijd
Datum:  22 mei 2020
Auteur: Jan Pieter Jansen
URL:    
https://www.hpdetijd.nl/2020-05-22/nederland-is-helemaal-niet-zo-eurosceptisch-als-wordt-gedacht/


Nederland is helemaal niet zo eurosceptisch als wordt gedacht
-------------------------------------------------------------

Tijdens de verkiezingen van aankomend jaar zal de Europese Unie een van 
de hoofdthema's worden. D66-fractievoorzitter Rob Jetten liet zich 
onlangs kritisch uit over het EU-beleid van het huidige kabinet. In 
hoeverre is deze kritiek gegrond? En wat doen Jettens mediaoptredens met 
zijn kansen op het lijsttrekkerschap van zijn partij?

Met een uitgebreid interview in het NRC Handelsblad van vorige week 
vrijdag probeerde Rob Jetten, D66-fractievoorzitter en woordvoerder 
Europa, het vuur rondom dit thema weer eens flink aan te wakkeren. 
Strenge woorden aan het adres van zijn coalitievriendjes van de VVD en 
het CDA en een roep om het opbreken van het regeerakkoord - kosten noch 
moeite werden gespaard door de 33-jarige politicus. Hij veroordeelt het 
huidige beleid als 'een constante verliesstrategie' en pleit voor zowel 
verruiming ten aanzien van een Europese transferunie als het invoeren 
van gemeenschappelijke belastingen. Beide ideeen genieten vooralsnog 
weinig populariteit bij het kabinet en de gemiddelde Nederlander, maar 
in hoeverre heeft Jetten een punt met zijn kritiek? En is er daarnaast 
sprake van een integere oproep aan de regering, of kan deze zet worden 
afgedaan als een uiting van ordinair politiek machtsspel?

Amy Verdun, professor Europese Politiek en Politieke Economie aan de 
Universiteit Leiden, probeert het Nederlandse EU-beleid op waarde 
schatten en ziet dat hierachter een zekere mate van dualisme schuilgaat. 
Zij stelt dat het hem dan vooral in de framing zit: 'Ik zie het 
Nederlandse beleid in principe als pro-Europees, maar op bepaalde punten 
uit de regering zich soms wat terughoudender.' In de kern hebben zij 
volgens haar wel degelijk het beste voor met het Europese 
eenwordingsproject, maar toch laten ze zich in de toon vaak leiden door 
de eurosceptische geluiden die in Nederland geregeld de kop opsteken. 
'Ik denk dat de regering hiermee ook die stemmen bij zich probeert te 
houden.' Dit geldt volgens Verdun zeker voor de VVD, een partij die 
sinds referendum over een Europese grondwet in 2005 - hetgeen 
resulteerde in een tegenstem van Nederland - toch huiveriger is voor 
verdere Europese integratie.

En dat terwijl er onder de Nederlandse bevolking als puntje bij paaltje 
komt weinig sprake lijkt van daadwerkelijke euroscepsis. Jetten heeft 
wat Verdun betreft absoluut gelijk met zijn kritiek op het feit dat er 
veel te zwart-wit over het onderwerp wordt gedacht. 'Men moet niet 
spreken in termen van voor of tegen Europa, dat is compleet onzinnig.' 
Zij ergert zich dan ook aan de manier waarop de populistische partijen 
dit thema aanvliegen. 'De problemen met betrekking tot de EU zijn veel 
gefragmenteerder dan zij schetsen.' Dit is precies de framing waar zij 
het over heeft en waar de overheid dus ook aan toe lijkt te geven. 'Het 
is echt niet zo dat euroscepsis in Nederland hoogtij viert.'

Wat dat betreft snapt Verdun best dat Jetten op dit punt van zich laat 
horen. D66 staat sinds jaar en dag voor meer Europese integratie, dus 
enig tegengeluid op de terughoudendheid van de rest van de coalitie mag 
geen verrassing genoemd worden. Ook inhoudelijk valt er wel degelijk wat 
voor zijn standpunten te zeggen. Doordat minister Hoekstra (Financien, 
CDA) zijn poot in de onderhandelingen over de eurobonds aanvankelijk 
stijf hield, heeft ons land nu eenmaal averij op het Europese toneel 
opgelopen. Achteraf bleek - zo beweert de regering althans zelf - dat 
het hierbij vooral aan duidelijke communicatie schortte en dat zij wel 
degelijk steun aan onze Zuid-Europese partners wilden bieden. Dit werd 
vervolgens gedaan in de vorm van het beschikbaar stellen van geld en dat 
schoot de Spanjaarden en Italianen dan weer in het verkeerde keelgat, 
maar aan goede intenties leek blijkbaar dan toch geen gebrek.

Het is zaak dat Nederland niet weer dezelfde fout maakt wanneer er in 
Brussel begin juni wordt gestemd over het Commissievoorstel voor een 
Europees herstelfonds. De eerste Haagse reactie op het Frans-Duitse plan 
met betrekking tot zo'n fonds was deze week echter wederom negatief. 
Verdun uit zich kritisch en vindt dat de regering er meer aan moet doen 
om haar bereidheid tot solidariteit aan de andere lidstaten te tonen, 
niet alleen in het licht van de huidige crisis: 'Wie weet heeft 
Nederland die Europese steun in de toekomst zelf een keer keihard nodig. 
Uit eigenbelang alleen al zou het daarom verstandig zijn om je nu anders 
op te stellen.' Aan een antwoord op de vraag of Nederland de 
houdbaarheid van de EU als geheel op het spel zet met dit gedrag wil 
Verdun haar vingers niet branden; een dergelijke stelling is haar te 
ongenuanceerd van aard. Wel geeft zij toe dat de Nederlandse opstelling 
eurosceptische sentimenten in andere lidstaten kan voeden, iets wat 
daarom ook serieus in ogenschouw moet worden genomen.

De voorstellen van Jetten met betrekking tot een transferunie en 
eventuele Europese belastingen zijn volgens Verdun toch te radicaal: 'De 
suggesties zijn behoorlijk vergevorderd en voor een kleine partij in een 
coalitie waarin ze het over eurobonds al niet eens kunnen worden denk ik 
dat het op dit moment iets te veel van het goede is.' Het is echter 
evident dat de EU op zoek moet gaan naar een manier om meer kapitaal te 
generen. De onzekere toekomst die de coronacrisis met zich meebrengt, 
maakt dit eens te meer een kwestie van noodzaak. 'De details hierover 
zijn nog niet duidelijk, maar het is interessant om te zien hoe de EU 
hier de komende tijd het hoofd aan gaat bieden', aldus Verdun.

Naast de inhoudelijke integriteit, waar Verdun absoluut niet aan 
twijfelt, ziet zij de uitlatingen van Jetten vooral als een strategische 
zet. Zowel de interne strijd voor het partijleiderschap van D66 als de 
landelijke verkiezingen van aankomend jaar spelen hierbij een rol. 'Met 
dit interview probeert hij niet alleen leiderschapskwaliteiten te tonen, 
maar laat hij daarnaast zien dat D66 ambities en ideeen heeft.' In het 
kader van het aankomend verkiezingsjaar zal meer en meer worden 
afgewogen wat de electorale gevolgen van publieke optredens zijn. 
Misschien was dit ook wel de reden voor het feit dat zowel Anne Mulder 
(VVD) als Pieter Omtzigt (CDA), woordvoerders Europa van de door Jetten 
bekritiseerde partijen, niet beschikbaar waren voor commentaar. 
Dergelijke verzoeken vallen nu natuurlijk wat gemakkelijker te pareren 
met een wereldwijde crisis op de politieke voorgrond.

Een ding moge in ieder geval duidelijk zijn, de eerste voortekenen van 
de aankomende verkiezingsstrijd worden zichtbaar en tijdens dit gevecht 
zal de Europese Unie zeker een van de hoofdthema's zijn. Allereerst is 
het natuurlijk nog de vraag welke politici de gevestigde karren gaan 
trekken. Zowel bij D66 als bij het CDA wordt hier de komende periode 
over beslist. Jetten is in dit kader de afgelopen tijd veelvuldig op de 
voorgrond getreden. Een aantal dagen na zijn EU-kritiek deed de 
sociaalliberaal opnieuw veel stof opwaaien door ter gelegenheid van 
IDAHOT (Internationale Dag tegen de Homofobie en Transfobie) een aantal 
homohaattweets aan zijn eigen adres voor te lezen. Volgens sommigen moet 
Jetten oppassen dat hij zijn hand niet overspeelt, al is de vraag 
natuurlijk in hoeverre de jonge progressieveling niet door de partij 
naar voren is geschoven als tussenpaus. De voorlopige peilingen liegen 
er intussen niet om: D66 staat momenteel op 10 zetels verlies (bron: 
Peilingwijzer). De vraag of de Democraten er daarom niet beter aan doen 
om Sigrid Kaag of Kajsa Ollongren straks naar voren te schuiven wordt 
steeds vaker gesteld. Een vrouwelijk alternatief voor Jesse Klaver - de 
afgelopen verkiezingsprogramma's van GroenLinks en D66 vertoonden immers 
toch al de nodige gelijkenissen - zal de progressieve kiezers straks 
wellicht toch meer aan het zweven brengen.

--------
(c) 2020 HP/De Tijd