[D66] Het woord complottheorie werd pas vanaf de jaren zestig courant

[A.OUT]

trouw.nl:


Het woord complottheorie werd pas vanaf de jaren zestig courant
Taal
TON DEN BOON

De uitbraak van het coronavirus Covid-19 blijkt voeding te geven aan 
allerlei onwaarschijnlijke en speculatieve verklaringen, die in de media 
als complot- of samenzweringstheorieën worden getypeerd. Complottheorie 
- het veelal uit achterdocht voortkomende idee dat een bepaald 
verschijnsel op sociaal, politiek of economisch gebied het gevolg is van 
een grootscheepse samenzwering - is tegenwoordig een doodgewoon woord, 
maar maakte pas in 1992 zijn debuut in Van Dale. Net als complot, want 
tot in de elfde editie van de Dikke Van Dale uit 1984 werd dit woord nog 
officieel met een k gespeld: komplot. Heel wat leenwoorden uit het Frans 
die in de brontaal met een c beginnen (zoals cabinet, candidat, 
complot), werden namelijk in de negentiende en begin twintigste eeuw 
vernederlandst door onder meer die c te vervangen door een k (kabinet, 
kandidaat, en vroeger dus: komplot). In de praktijk bleef complot in de 
20ste eeuw vaak met een c gespeld worden, wat uiteindelijk in 1992 
resulteerde in een aanpassing van de schrijfwijze van dit woord.

Complot maakte al in 1587 zijn debuut in onze taal in de betekenis 
samenzwering. Die betekenis had dit leenwoord ook in het Frans, maar van 
oorsprong betekende het in de brontaal onder meer mensenmassa. Het is 
mogelijk samengesteld van com (samen) en pelotte (bal), zodat de oudste 
betekenis weleens wordt geparafraseerd als samenballing, d.w.z. 
verzameling (van mensen).

Complottheorie zelf maakte volgens de krantendatabank Delpher zijn 
debuut overigens in 1914 (in verband met politiek gekonkel in Ulster), 
maar werd pas vanaf de jaren zestig echt courant.