[D66] 'Moeder Aarde houdt ons bij de les'

[A.OUT]

(Klimaatpaus Timmermans lijdt aan het 'Moeder-Aarde syndroom')


trouw.nl:

'Moeder Aarde houdt ons bij de les'

Green deal - interview - EU-klimaatcommissaris Frans Timmermans vertelt 
over zijn 'revolutionaire' klimaatwet. 'De beslissing van de lidstaten 
over klimaatneutraliteit in 2050 heeft consequenties.'
CHRISTOPH SCHMIDT

Grote woorden schuwt de Europese Commissie niet als het gaat om de 
strijd tegen klimaatverandering. Bij de presentatie van de zogeheten 
Green Deal in december sprak voorzitter Ursula von der Leyen van een 
'man-op-de-maan-moment' voor Europa. En in dit interview, dat hij geeft 
aan zeven Europese kranten, stelt vicevoorzitter Frans Timmermans dat de 
EU-klimaatwet die hij gisteren presenteerde een 'revolutie' zal ontketenen.

"Dit is de eerste keer dat de EU zegt: we pinnen ons vast op het doel 
dat we in 2050 klimaatneutraal zijn (geen enkele broeikasgas-uitstoot 
meer, red.). Je kunt de klimaatwet zien als een 'wet voor wetten'. 
Hiermee leggen we elk ander wetsvoorstel langs de meetlat van het 
2050-doel. De grootste verdienste van de klimaatwet is dat we 
tegenstrijdigheden weghalen uit EU-beleid. In die zin is het tamelijk 
revolutionair, ja."

In het voorstel van Timmermans kijkt de commissie de komende decennia, 
vooral vanaf 2030, elke vijf jaar naar de nationale inspanningen. Als 
die tekortschieten, kan de commissie bijsturen, al zal nu de discussie 
gaan woeden over hoe ver Brussel kan gaan. EU-critici zien de klimaatwet 
als een 'machtsgreep'.

Die kritiek ergert Timmermans zichtbaar. "Het zijn de lánden die zich 
hebben gecommitteerd aan klimaatneutraliteit in 2050. Dat hebben wíj 
niet gedaan. We hebben heus geen pistool op hun hoofd gezet om hen 
hiertoe te dwingen. Dat is weer een van die verbazingwekkende dingen in 
de Europese politiek. De Europese Raad (waarin alle nationale 
regeringsleiders zitten, red.) beslist iets. En dan, als de commissie 
voorstellen doet om die beslissing uit te voeren, is dat een machtsgreep 
door de commissie? Leg me dat nou eens uit.

"Zo'n beslissing heeft consequenties. Het revolutionaire aspect van de 
klimaatwet is dat we zeggen: oké, jullie hebben besloten dat alles wat 
we vanaf nu doen in overeenstemming is met jullie beslissing. Het is 
eigenlijk de commissie zelf die hiermee het meest gedisciplineerd wordt. 
Je kunt het ook omdraaien: de commissie aanvaardt het opleggen van 
discipline die voortvloeit uit de beslissing van de Europese Raad."

De presentatie van de klimaatwet had een grote Brusselse gebeurtenis 
moeten worden, maar is overschaduwd door nieuws over het coronavirus en 
de migratiestrubbelingen met Turkije. Is dat niet onheilspellend voor de 
toekomst van de Green Deal? Er zal altijd wel een crisis opduiken die 
het klimaatbeleid naar de achtergrond drukt.

"Ik twijfel er niet aan dat we tussen nu en 2050 op gezette tijden 
zullen worden afgeleid. Maar ik twijfel er ook niet aan dat Moeder Aarde 
ons bij de les zal houden. Dat is een verschil met 2008 (toen 
commissievoorstellen over klimaat en energie verdronken in de 
daaropvolgende eurocrisis, red.). Toen bestond het gevoel van urgentie 
alleen bij wetenschappers en maatschappelijke organisaties. Nu leeft dat 
breed in de samenleving. Burgers zijn bezorgd over klimaatverandering.

"Het mooie van de Green Deal is dat het geen blauwdruk is, maar een 
routekaart. Er zullen tegenslagen zijn, maar ook meevallers. Kijk wat er 
nu gebeurt in de financiële markten. Dat een grootinvesteerder als 
Blackrock helemaal overschakelt op duurzaam, dat is nogal wat. Je ziet 
het ook gebeuren bij banken.

"Zal dit tempo zo hoog blijven? Misschien. Zal het langzamer gaan 
vanwege een economische crisis? Mogelijk. Maar de richting zal niet 
veranderen. Daar ben ik van overtuigd."

Het vastleggen van die richting in de klimaatwet is ook bedoeld om het 
beleid juist minder kwetsbaar te maken voor crises en andere wanen van 
de dag.

"Ik zag wat Manfred Weber (voorman van de christen-democraten, red.) 
vorige week zei in het Europees Parlement: 'Vergeet het maar met die 
Greta- en Timmermans-week, we hebben een andere crisis'. Dat is precies 
waarom we die klimaatwet nodig hebben. Natuurlijk moeten we die andere 
crises bestrijden. We moeten ons richten op wat er gebeurt in Syrië, 
Turkije en Griekenland, we moeten het coronavirus indammen. Maar voor 
het klimaatbeleid moeten we onze blik strak gericht houden op 2050."

Nog voor Timmermans' voorstel er lag, klonk er kritiek van 
milieuorganisaties, maar ook van twaalf EU-landen, waaronder Nederland. 
Die schreven een open brief aan de Nederlandse vicevoorzitter over een 
nieuw tussentijds 2030-doel van 50 à 55 procent CO2-reductie vergeleken 
met de 1990-niveaus. Dat doel ligt nog steeds niet vast: de commissie 
komt pas in september met een voorstel. De twaalf landen zien dat graag 
uiterlijk in juni gebeuren, en ook het 17-jarige Zweedse klimaaticoon 
Greta Thunberg (gisteren op bezoek in Brussel) staat bekend om haar 
afkeer van uitstel.

"We stellen niets uit", zegt Timmermans daarover. "We zullen met een 
percentage komen na een grondige analyse van de impact. Als ik er 
vandaag mee zou komen, krijg je een maandenlange discussie - dat onze 
cijfers niet kloppen, enzovoorts. We zijn iets later dan eerder gedacht. 
Ik had gehoopt op vroeg in de zomer, dat wordt nu laat in de zomer. Dat 
is nog op tijd voor de VN-klimaatconferentie in november in Glasgow."

De hele maatschappij dienen

Timmermans noemt de klimaatwet dus een revolutie, maar zal die geen 
contrarevolutie oproepen? We hebben de afgelopen jaren de gele hesjes 
gezien en recentelijker de boze boeren in Nederland die er zelfs in 
slagen provinciaal stikstofbeleid af te zwakken.

"De gele hesjes-beweging zag de hogere brandstofaccijnzen als 
fundamenteel onrechtvaardig. Tegelijk hamerde die beweging ook op 
klimaatbeleid. Maar die moet wel rechtvaardig zijn. Ik zag dat ook in 
eigen land. Het enige wat de mensen zagen van het klimaatpact was een 
hogere energierekening. Dat had onmiddellijk invloed op de Provinciale 
Statenverkiezingen.

"Of er nu weer een terugslag komt, hangt af van ons vermogen om te laten 
zien dat dit de hele maatschappij dient en dat niemand in de steek zal 
worden gelaten. Dat wordt de moeilijkste klus van allemaal, ik kan niet 
garanderen dat het lukt. Als we burgers er niet van kunnen overtuigen 
dat dit voor ieders bestwil is, geven we voeding aan extremistische 
partijen die proberen aan te tonen dat dit beleid alleen goed is voor 
Tesla-rijdende tofu-eters. Maar de echte slachtoffers van de 
klimaatcrisis zullen de allerarmsten zijn. Die kunnen nergens heen. Wat 
me echt boos kan maken, is als sommige mensen dit presenteren als een 
pact tegen de armen.

"Wat de Nederlandse boeren betreft: ik ben een outsider maar als ik het 
goed begrijp houdt hun onvrede verband met een gebrek aan een 
langetermijnperspectief. Ik denk dat de Nederlandse regering op het 
goede spoor zit door de boeren perspectief te bieden maar tegelijk niet 
toe te geven op het klimaatbeleid. We zitten midden in een fundamentele 
transformatie op velerlei gebied, niet alleen klimaat. We beleven een 
industriële revolutie. Die vereist leiderschap, richtsnoeren en regelgeving.

"De illusie waar we vanaf moeten, is: als we niets doen, blijft alles 
hetzelfde. Maar niets doen betekent dat de kosten van de klimaatcrisis 
zullen stijgen, dat de druk op de boeren stijgt, dat de natuur achteruit 
blijft gaan en de biodiversiteit afneemt. Dat zijn allemaal grotere 
bedreigingen voor de landbouw dan de veranderingen die wij bepleiten.

"Daarom is het ook zo belangrijk dat we de kosten van niets doen in 
kaart brengen. We zien nu al de dramatische verandering van 
weerpatronen: droogte, natuurbranden en kustgebieden in moeilijkheden. 
Dat gebeurt nú. Als we de temperatuur laten stijgen tot - God verhoede - 
2 graden, worden die ontwikkelingen niet meer beheersbaar. De kosten 
zullen enorm zijn, en de effecten voor de zwakkere delen van de 
samenleving verwoestend."